تاكنون درباره مفهوم باغ در فرهنگ و تاريخ ايران آثار مختلفي منتشر شده كه «گفتوگو در باغ» شاهرخ مسكوب از مشهورترين آثار در اين زمينه بهشمار ميرود. باغ در سنت ادبي ايران نيز نقشي مهم داشته است. اما «تاريخ باغ و باغسازي در ايران»، آنطور كه از عنوان اصلي و فرعياش هم برميآيد، بيش از هرچيز به تاريخ باغ در ايران مربوط است. اين كتاب به تعبيري در پي «بازشناسي و بازخواني مجدد سيماي باغ اسلامي ايران» است. نويسنده كتاب در بخشي از پيشگفتارش نوشته: «ساليان درازي است كه تحقيقات قابلتوجهي در زمينه باغ و باغسازي ايران و مطالعه اين پديده در برهههاي مختلف تاريخي منتشر ميشود. اين پژوهشها چه در قالب كتاب و مقاله، و يا چه در قالب كنفرانس و همايش، همگي به نحوي در جستجوي شناخت و يا بازآفريني باغهاي اين سرزمين هستند. بااينحال، در بسياري از اين پژوهشها، تكرار ملالآور يافتههاي برخي محققان در قالب و سخني نو و درواقع، يافته و نظريه ساير محققان را بدون هيچ تامل و تحليلي بر سر زبان آوردن، و ترويج آن در كتب و مجلات گوناگون، سبب عدم تصوير صحيح و روشني از باغ شده است. در يكسو، گروهي از محققان و پژوهشگران به تكرار بيبنياد نظريههاي تكراري و كسلآور باغ ايراني مشغول هستند، و در يك سوي ديگر از داستان، گروهي در پي گريز از واقعيتهاي تاريخي باغ، صرفا در پي عرش را به فرش بافتن يا قائل به حقيقتهاي جاودان و بيزمان براي باغ ميباشند. بيشتر يافتهها و نتايج منتشرشده در باب سنت باغ و باغسازي از گونه سخن انشايي بوده است، يعني سخن از باغ آنگونه كه بايد باشد نه آنگونه كه واقعا در تاريخ بوده و هست. بنابراين در بيشتر اين پژوهشها، از ديدگاهها، عقايد، آرزوها و خيالات نويسندگان در باب باغ سخن رفته است نه از خود چيستي واقعي باغ و جريان حقيقي آن در طول تاريخ.» «تاريخ باغ و باغسازي در ايران» كتابي است در هجده فصل اصلي يا آنطور كه نويسنده كتاب نوشته، در هجده روضه. او فصلبندي اصلي كتاب را با عنوان روضه و عناوين فرعي آنها را با عنوان چمن ناميده و اين نامگذاري را با توجه به دو كتاب «ارشادالزراعه» ابونصر هروي و «روضات الجنات في اوصاف مدينه هرات» معينالدين محمد زمچياسفزاري انجام داده است. بهاينترتيب اين كتاب در ١٨ روضه و ١٤٨ چمن، به جنبههاي گوناگون باغ و باغسازي، از معرفي و بررسي باغهاي تاريخي دوره اسلامي تا نظام كالبدي و كاشت و آرايش گياهان، و جنبههاي عملكردي و معنايي باغهاي اين دوره ميپردازد. در بخشي از كتاب كه به باغهاي قزوين در دوره صفويه اختصاص دارد ميخوانيم: «در سال ٩٥١ ه.ق يعني ١١ سال قبل از انتقال قطعي پايتخت، شاه طهماسب اقدام به ساخت باغ سعادتآباد كرد. باغ در ناحيهاي به نام زنگيآباد واقع شده بود. پلان باغ به شكل مربع بود و در ميانه اين باغ، عمارت، تالارها، ايوانها و حوضهايي ساخته شد.
سردر باغ بسيار مرتفع بود و با كاشيهاي الوان تزيين شده بود. در بالاي سردر، برج كبوتري (كبوترخانهاي) ساخته شده بود.»
نظر شما