به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قرون اخیر دستاوردهای نوین علمی، ضرباتی بر پیکره باورهای سنتی انسان وارد کرد و البته از این رهگذر باب گفت‌وگوهای جدیدی را، در تبیین رابطه میان علم و دین باز کرد. رخدادهای علمی نظیر موضوع صدفه و احتمال در فیزیک نوین، نئوداروینیسم و ایده تصادفی بودن سیر تکامل زیستی دانشمندان، فیلسوفان و پژوهشگران حوزه علم و دین را به نظریه‌پردازی و گفتمانِ گسترده‌ای واداشت.

مریم سعدی دبیر این شماره چنین نوشته است: «در این راستا تلاش کردیم در سه پرونده با عناوین؛ فیزیک ‌معاصر، نظریه تکامل و کیهان‌شناسی و در شماره‌های 122، 125 و 131؛ به گوشه‌هایی از این بحث و گفت‌وگوی دامنه‌دار بپردازیم و چشم‌اندازی را برای علاقه‌مندان ترسیم کنیم. اما در ادامه می‌توان اذعان کرد نظریات جدید حوزه روان‌شناسی و روان‌کاوی، از دیگر موضوعاتی بود که بابِ بحث‌ و گفتمانی نوین را ایجاد کرد که در شماره حاضر، به‌عنوان آخرین پرونده این چهارگانه علم و دین بدان خواهیم پرداخت.»

دوران طلایی کشف ضمیر ناخودآگاه Unconscious Mind، علم روان‌شناسی و روان‌کاوی را آبستن تحولات عظیمی کرد. دو دانشمند و نظریه‌پرداز هم‌عصر، کارل‌گوستاو‌ یونگ و زیگموند فروید در کنار ویلیام ‌جیمز، نقش شاخص و بی‌بدیلی را در این تحول ماندگار ایفا کردند. آنچه در اینجا حائز اهمیت است، تأثیری بود که این رویداد در تلقیِ از خاستگاه دین به‌همراه داشت. بررسی دقیق، نشان می‌دهد که علل و عوامل بسیاری را می‌توان برشمرد که در نگرش هر دو دانشمند به مقوله خاستگاه‌ دین مدخلیت داشته و نقشی تعین‌بخش را ایفا کرده‌است.

امروزه پژوهشگران این عرصه، به غیر از پرداختن به‌ منشأ و خاستگاه ‌دین و گفت‌وگو  در باب علل و عوامل انگیزش دینی، به بررسی آثار و تبعات دینداری در عواطف انسانی و رفتار فردی نیز می‌پردازند. بنابراین گفت‌وگویی دوجانبه میان روان‌شناسی و دین شکل گرفته است که در دفتر شماره 133 نشریه اطلاعات حکمت و معرفت به بخشی از آن پرداخته شده است.

دفتر ماه این شماره از نشریه مشتمل بر پنج نوشتار است. نخستین نوشتار با عنوان «روان­شناسی و دین» عنوایی گفت‌وگویی با «براد استراون» است که در آن به توضیح ایده خود مبنی بر یکپارچه‌سازی الهیات و روان‌شناسی پرداخته‌ است. وی که نویسنده کتاب «مسیحیت و روان‌کاوی؛ گفت‌وگویی جدید» است، تلاش دارد جایگاه و نقشِ مهمِ باورهای دینی را در تبیین رابطه میان روان‌شناسی و دین تحلیل کند.

مقاله دوم «روان­شناسی و الهیات» نام دارد. در این نوشتار، فریزر واتس، می‌­خواهد نشان دهد که هریک از دو حوزه علم (روان‌شناسی ) و دین می‌توانند بر غنای دیگری بیفزایند. در این راستا، وی به بیان ویژگی‌های گفت‌وگو میان الاهیات و روان‌شناسی پرداخته و در تلاش است تا مواردی را متذکر شود که متفاوت بودن این گفت‌وگو، از گفت‌وگو الاهیات با هر علم دیگری را سبب می‌شود.

سومین مقاله با عنوان «یکپارچگی دوسویه؛ رابطه میان روان شناسی و الهیات» به قلم استیون ساندایج و جانین کی. براون، عنوان مقاله‌ای است که به رابطه «یکپارچگی» از بین روابط چهارگانه متداول میان علم و دین، می‌پردازد. در این مدل پیشنهادی، به‌جای یکپارچگیِ روان‌شناسی و الاهیات، بر لزوم ایجاد یکپارچگیِ متقابل، میان روان‌شناسان و متکلمان تأکید شده‌ است.

در چهارمین مقاله «روان‌شناسی و دین از منظر اریک‌فروم» نویسنده، بر وجه تمایز نگرش فروم نسبت به فروید، در باب خاستگاه دین، تأکید می‌کند و نحوه نگرش وی به دین را، که در ساختار فکری، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی او تئوریزه شده‌ است، به بحث و بررسی می‌گذارد.

پنجمین و آخرین مقاله دفتر ماه این نشریه «ویلیام جیمز؛ تجربه دینی و خود بخش پذیر» به قلم آن تاوس است که به ایده ویلیام جیمز درباره سطحی از آگاهی در روان انسان که آن ‌را «هوشیاریِ فراتر از گستره معمول» نامید، می‌پردازد. به اعتقاد نویسنده مقاله، توجه به این ایده و کاربرد آن در تجربیات دینی، یکی از موضوعات یاری‌دهنده به مبحث مطالعه نظری و روش‌شناختی دین است.

دومین بخش نشریه «ادب و هنر» نام و مشتمل بر دو مقاله است. نوشتار نخست با عنوان «ابعاد روان­شناسانه زبان دینی و استعاره‌ها از منظری زبان شناسانه» به قلم احمد الشریف و «نزاع آشتی ناپذیر سنت و مدرنیسم» به قلم شوین انگلس تاد است.

اندیشه و نظر عنوان بخش سوم نشریه اطلاعات حکمت و معرفت است و از چهار نوشتار تشکیل شده است. نوشتار نخست با عنوان «فلسفه اسلامی در روسیه هنوز در آغاز راه است» گفت‌و‌گویی با یانیس اشوتس است. «آموزه نجات» عنوان مقاله‌­ای به قلم رودولف اوتو است که انشاءالله رحمتی به فارسی برگردانده است. سومین مقاله را با عنوان «تجدید نظر در پلورالیسم دینی» جیمز بکفورد نگاشته است.

مقاله پایانی این بخش «نظریه و پژوهش در باب دین و سلامت روانی» به قلم هارولد جی. کوینگ است. دو بخش پایانی نشریه کتاب و گزارش هستند. در بخش کتاب نخست مقاله‌­ای با عنوان «شاهکارهای حکایت پارسی» به قلم سید مسعود رضوی است. سپس منیره پنج­­تنی دبیر بخش کتاب، مطلبی با عنوان «اندیشه‌‌ورزی در باب شر» نگاشته و به نقد و بررسی کتاب «سرشت شر» (نشر هنوز- 1395) به قلم دارل کوئن پرداخته است.

در ادامه پنج‌­تنی گفت‌­وگوی مبسوطی با عنوان «سرشت شر» با بهار رهادوست مترجم این اثر کرده و بخش­‌های مختلف کتاب را نقد و بررسی کرده است. علاوه بر کتاب «سرشت شر»(نشر هنوز)، چهار عنوان کتاب دیگر نیز در بخش کتاب این نشریه معرفی شده­‌اند که عبارتند از «فلسفه آلمانی» (ققنوس، 1395)، آیین‌­ها و نمادهای تشرف (کتاب پارسه، 1395)، ابن رشد (کتاب پارسه، 1395)، عالی و دانی (اطلاعات، 1395) بخش پایانی نشریه به دبیری منوچهر دین‌­پرست، به گزارش برخی از وقایع یک ماه اخیر در حوزه اندیشه اختصاص دارد.

شماره 133 نشریه اطلاعات حکمت و معرفت با مدیر مسئولی و سردبیری دکتر انشاءالله رحمتی با بهای 5 هزار تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.