به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «عربستان» از سری کتاب‌های مجموعه کشورهای اسلامی تالیف سید حمزه صفوی به بررسی این کشور با توجه به مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن می‌پردازد.
کتاب در شش بخش با سرفصل‌های «جغرافیای طبیعی و انسانی عربستان»، «ساختار اقتصادی عربستان سعودی»، «سیاست و حکومت در عربستان سعودی»، «وضعیت اجتماعی، آموزشی و فرهنگی»، «صنعت گردشگری عربستان» و «تحلیل وضعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی عربستان» تنظیم شده است.
رقابت‌های داخلی بر سر قدرت
پشت جلد کتاب در معرفی عربستان می‌خوانیم: «عربستان کشوری که در مرحله‌ی گذار در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی قرار دارد. هجوم نظامی به بحرین، یمن و حمایت مالی، تسلیحاتی، لجستیکی و دیپلماتیک از ستیزه‌جویان مخالف در سوریه و عراق، همچنین رقابت‌های داخلی بر سر قدرت، این کشور را در وضعیت بحران مالی، منابع انسانی، مشروعیت و کارآمدی قرار داده است که بسترساز تحولات مهم آینده نه چندان دور این کشور خواهد بود.»
فصل نخست «جغرافیای طبیعی و انسانی عربستان» تصویری از جغرافیای طبیعی و انسانی عربستان ارائه می‌دهد و سپس براساس وضعیت توپوگرافی و طبیعت این کشور، صورت‌بندی‌های مختلف از ناهمواری‌ها، هیدرولوژی و پوشش گیاهی و جغرافیای انسانی این کشور را تبیین می‌کند.
در سطوری از آن آمده است: «عربستان با وسعت زیاد و جمعیت کم، کشوری مهاجرپذیر تلقی می‌شود و برای گردش چرخه اقتصادی، نظامی، اداری و خدماتی خود به نیروهای انسانی خارجی نیاز دارد. از این جهت در تمام زمینه‌ها، از مشاورین وزرا، خلبانان هواپیماهای نظامی و غیرنظامی گرفته تا رانندگان اتوبوس شهری و بین‌شهری و خدمتکاران منازل از نیروی انسانی خارجی استفاده می‌شود و این یکی از عواملی است که زمینه سلطه خارجی را بر این کشور فراهم می‌نماید.» (ص 37)
عربستان فاقد پیچیدگی فرهنگ‌های کهن
«ساختار اقتصادی عربستان سعودی» در فصل دوم گنجانده شده که در این صفحات ساختار اقتصادی عربستان با تکیه بر اقتصاد سیاسی نفت و ساختار اقتصادی برگرفته شده از آن بررسی شده است. مولف در این مجال آورده است: «رئیس و اعضای نمایندگی‌های سیاسی کشورهای خارجی در عربستان سعودی و همچنین سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، طبق موافقتنامه‌ای و با اجازه وزیر امور خارجه می‌تواند ملک مسکونی در عربستان سعودی داشته باشند. (به شرط پذیرش متقابل دولت‌های ذی‌ربط) افراد غیرسعودی حق تملک منازل مسکونی در دو شهر مدینه منوره و مکه مکرمه را ندارند، لیکن می‌توانند در دو شعر مذکور منزل استیجاری اختیار کنند.» (ص 139)
«سیاست و حکومت در عربستان سعودی» در فصل سوم کتاب جای داده شد که با توضیح تاریخ عربستان در دوره‌های مختلف تاریخ باستان، تاریخ صدر اسلام و تاریخ معاصر، شیوه‌های ظهور و ساخت‌یابی صورت‌بندی‌های مختلف در هر دوران را نشان می‌دهیم. سپس هرم سیاسی در این کشور بررسی و دگرگونی‌های اجتماعی سیاسی به اضافه مطالعه گروه‌های سیاسی و دینی موجود در عربستان آورده می‌شود. در صفحاتی از آن درباره هرم قدرت می‌نویسد: «نمودار هرم حکومتی عربستان سعودی را می‌توان به صورت مخروطی ترسیم کرد که در رأس آن پادشاه و خانواده سلطنتی، در طبقات دیگر هرم علما، ثروتمندان و تکنوکرات‌های غرب رفته و در قاعده آن نیز مردم حضور دارند. اگر از نظر سیستم و ترکیب‌بندی و یا به عبارتی سیستم حکمفرمایی در خود طبقه حاکمه به بررسی بپردازیم، سه طبقه قابل تمایز است.» (ص 174)
در فصل چهارم با نام «وضعیت اجتماعی، آموزشی و فرهنگی» به وضعیت اجتماعی، آموزشی و فرهنگی کشور، نقش و تأثیر فرهنگ غربی بر فرهنگ عربستان مورد بررسی قرار گرفته است. در رابطه با الگوی زندگی و آداب و رسوم در این کشور به وضعیت زنان می‌خوانیم: «جامعه عربستان بر پایه روابط قبیله‌ای استوار است. وجود تعصب شدید قبیله‌ای به علاوه مذهب، فرهنگ جامعه عربستان را تشکیل می‌دهد. این ساختار جامعه عربستان مانع از به وجود آمدن فرهنگ یگانه شده است. چراکه در این سرزمین، قبیله‌های زیادی زندگی می‌کنند که هرکدام آداب و رسوم خاص خود را به عنوان یک میراث فرهنگی پاس می‌دارند.
با خارج شدن مرکزیت خلافت از عربستان در زمان امویان این کشور به عنوان گوشه‌ای از جهان اسلام درآمد که نابودی خلافت عباسی و آشفتگی در دستگاه مزبور دوباره این سرزمین به فرهنگ قبیله‌ای به شکل ملوک‌الطوایفی رو آورد. این فرهنگ، فاقد هرگونه بالندگی و پیچیدگی خاص فرهنگ‌های کهن است. در حال حاضر در عربستان صعودی مردم به دو گروه عمده سنت‌گرایان و متجددین تقسیم می‌شوند.» (ص 232)
خاورمیانه منطقه حساس و شکننده
«صنعت گردشگری عربستان» عنوان فصل پنجم کتاب است که در آن به طور مجزا به بررسی وضعیت این صنعت پرداخته شده است. در این بخش می‌خوانیم: «صنعت گردشگری عربستان سعودی در سال 2012 سریع‌ترین رشد را داشته است این در حالی است که در میزان گردشگران منطقه خاورمیانه به دلیل ناآرامی و ناامنی ناشی از بیداری اسلامی کاهش داشته است.» (ص 260)
«تحلیل وضعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی عربستان» عنوان فصل پایانی کتاب است که نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات پیش روی عربستان را در ارتباط با هرکدام از موضوعات سیاسی، نظامی و امنیتی به طور جداگانه مورد بررسی قرار داده و آورده است: «تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا منجر به بروز تغییرات عمیقی در کشورهای منطقه گردید. این در حالی است که عربستان سعودی با وجود واقع شدن در یک منطقه حساس و شکننده از نظر امنیتی و سیاسی در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه از ثبات سیاسی نسبی برخوردار می‌باشد.
در واقع این کشور پس از مواجهه با شورش‌های شیعیان خود در مناطق شرقی و موفقیت در فرونشاندن این شورش‌ها به تحکیم وضعیت امنیتی و سیاسی خود پرداخت. دلایل عمده ثبات سیاسی در عربستان سعودی عبارتند از: حاکمیت اسلامی، وجود دستگاه امنیتی نیرومند و مخارج عمومی.» (ص 351)
کتاب «عربستان» تالیف سید حمزه صفوی در 396 صفحه، شمارگان دو هزار نسخه و به بهای 18 هزار تومان از سوی نشر سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی (موسسه آینده‌پژوهی) روانه بازار کتاب شده است.
شنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۹۵ - ۱۲:۰۲
نظر شما