دکتر رحیم زارع نهندی، استادتمام گروه ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر پردیس علوم دانشگاه تهران، ر در حاشیه آئین معرفی و بررسی این کتاب که یکشنبه سوم آبان‌ماه با حضور نویسندگان آن در دانشگاه تهران برگزار شد، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره موضوع کتاب «نام‌گذاری بر بی‌نهایت‌ها» اظهار کرد: تاریخ ریاضیات اوایل قرن بیستم و اواخر قرن نوزدهم در دو کشور روسیه و فرانسه و تا حدی آلمان موضوع اصلی کتاب «نام‌گذاری بر بی‌نهایت‌ها» نوشته مشترک لورن گراهام، ژان میشل کانتور است. معرفی نظریه مجموعهها هر چند محوریت کتاب را تشکیل می‌دهد، اما موضوع کتاب بیشتر شامل تاریخ زندگی و مشکلات ریاضیدان‌های روس و امکانات دانشمندان فرانسوی است. بخش مختصری از کتاب به مسائل ریاضیات اختصاص دارد، اما برای عموم جامعه قابل استفاده است.
وی افزود: نویسنده در بخشی از ابتدای کتاب به توصیف زندگی خصوصی و اشرافی چند تن از ریاضیدان‌های برتر فرانسه مانند «بورل»، «لبگ» و «بئر» پرداخته و در بخشی دیگر زندگی سخت ریاضیدان‌های روس در دو دوره روسیه تزاری و نظام کمونیستی را شرح داده است. «لوزین»، «یگوروف» و «فلارنسی» سه ریاضیدان بزرگ روس به‌دلیل اعتقادات خاص مذهبی از سوی کلیسای ارتدکس مورد پذیرش نیستند، در حالی‌که این عده خود به دین مسیحیت مؤمن بودند.
خلق شاهکاری به نام «مکتب ریاضی مسکو»
زارع نهندی با اشاره به اعتقادات متفاوت دانشمندان ریاضیدان روس گفت: نویسنده کتاب «نام‌گذاری بر بی‌نهایت‌ها» عنوان نام‌پرستی را برای اعتقادات ریاضیدان‌های روسی انتخاب کرده است. اعتقاد به اصالت، قدرت و اهمیت نام و نام‌گذاری، مهم‌ترین محور فکری دانشمندان روس است. موضوع کتاب، بار فلسفی سنگینی دارد، هرچند که نویسندگان به مباحث مذهبی چندان نپرداخته‌اند. دانشمندان روس علاوه بر کلیسا از سوی روسیه تزاری و قدرت‌های پیش از آن و سپس از سوی کمونیست‌ها مورد حمله و آزار و اذیت قرار گرفتند و در شرایط قحطی و جنگ که در فاصله دو انقلاب روسیه یعنی انقلاب نافرجام 1905 میلادی و انقلاب 1917 میلادی که با پیروزی بلشویک‌ها همراه بود، با ابداع «مکتب ریاضی مسکو» شاهکاری خلق می‌‌کنند که هنوز در دنیا جایگاه ویژهای دارد.
مترجم کتاب «هندسه جبری مقدماتی» ادامه داد: بنیانگذاران «مکتب ریاضی مسکو» عده‌‌ای از با استعداد‌‌ترین جوانان را گِرد خود آورده و با صرف عمر و زندگی خود پرورش آن‌ها را برعهده می‌گیرند؛ جوانانی که به‌عنوان برترین ریاضیدانان دنیا مطرح می‌شوند، به‌طوری تا سال 1910 هیچ ریاضیدان معروفی به غیر از افراد معدودی مانند «یگوروف» در دنیا شناخته‌شده نبودند. در حد فاصل سال‌های 1920 تا 1925 میلادی، حداقل 20 ریاضیدان روس در دنیا صاحب‌نام شدند.
جایگاه زیر‌بنایی نظریات «مجموعه‌های پیشرفته» در ریاضیات
وی در ادامه درباره تأثیر «مکتب ریاضی مسکو» در آینده علم ریاضی اظهار کرد: نظریه مجموعهها در آلمان از سوی «گئورگ کانتور» معرفی شد و فرانسویان به‌عنوان پیشگامان علم ریاضی آن دوره، در توسعه این تئوری نقش مهمی داشتند، اما بعد از مدتی به دلیل گرایش خِرَد‌گرایی در بین دانشمندان فرانسوی این نظریه را موافق حال خود تشخیص ندادند و با آن مخالفت کردند. «مکتب مسکو» نظریه مجموعهها را تکمیل کرد و به جایگاهی رساند که دنیا در آینده این عده را به‌عنوان بنیانگذاران نظریات «مجموعه‌های پیشرفته» یا به تعبیر امروزی «نظریات مجموعه‌ای توصیفی» می‌شناسد. نظریات «مجموعه‌های پیشرفته» در ریاضیات جایگاه زیر‌بنایی مهمی دارند.
این استادتمام دانشگاه تهران درباره جایگاه «نظریه مجموعهها» در مجامع ریاضی ایران افزود: با توجه به قدمت 80 ساله ریاضیات دانشگاهی در ایران که برابر با تأسیس دانشگاه تهران است، ماجرای «نظریه مجموعهها» به اواخر قرن 19 میلادی و اوایل قرن 20 میلادی بر‌می‌گردد، زمانی‌که در ایران کسی برای پرداختن به این موضوعات وجود نداشت. ما نتایج تحقیقات در این حوزه را به‌کار می‌بریم، اما هنوز در کشور ریاضیدانانی که توانایی تحول در این حوزه‌ها را داشته باشند، نداریم.
تولید مقاله با ایجاد تحول متفاوت است
زارع نهندی در ادامه درباره تاثیر تولید مقاله در ایجاد تحول علمی گفت: تلاش‌های علمی در قالب تولید مقاله با ایجاد تحول متفاوت است. بنیانگذاران نظریه مجموعهها، مکتبی ایجاد کردند که در حال حاضر در 20 دانشگاه مهم دنیا با حضور ریاضیدانانی از همین مکتب تدریس می‌شود. در کشور ما افرادی که تحولی در این زمینه ایجاد کنند، وجود ندارند، اما پژوهشگران ایرانی در سطح معمولی در این زمینه فعالیت‌هایی را انجام دادهاند.
وی درباره انگیزه خود برای ترجمه کتاب «نام‌گذاری بر بی‌نهایت‌ها» با توجه به ضعف پژوهشی در زمینه نظریه مجموعهها در کشور اظهار کرد: من به دنبال آشنا کردن جامعه دانشجویی و فرهنگی کشور با ریاضیدان‌های روسیه و فرانسه بودم. همچنین تأکید بر امکان تولید شاهکار در شرایطی بسیار سخت، از انگیزه‌های من برای ترجمه این اثر است. ما شرایط سخت را تحمل نمی‌کنیم و از هر موقعیتی شکایت داریم و می‌رنجیم.
شرایط سخت شاهکار می‌آفریند
این عضو هیأت علمی گروه ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر دانشگاه تهران با اشاره به ناتوانی اقتصادی و شرایط سخت زندگی ریاضیدان‌های روس ادامه داد: یگوروف، ریاضیدان روس غذای سهمیه‌ای خود را مشارکتی با دانشجو و سگش مصرف می‌کرد یا کلاس‌های لوزین، به قدری سرد بود که طبق دستور رئیس دانشگاه در سرمای زیر پنج درجه کلاس تعطیل می‌شد اما دانشجویان توجهی نمی‌کردند و برای تحمل سرما چند لباس می‌پوشیدند. صورت بعضی دانشجویان به دلیل سرمای شدید سفید می‌شد. برای قطع نشدن تدریس لوزین، دانشجویان با مالش صورت یکدیگر به حضورشان در کلاش ادامه می‌دادند. شرایط سخت شاهکار می‌آفریند اما ناز و نعمت نه.
مترجم کتاب «نام‌گذاری بر بی‌نهایت‌ها» درباره انعکاس محتوای این کتاب در منابع درسی ایران گفت: به‌نظر می‌رسد انعکاس محتوای این کتاب در منابع درسی زیاده‌‌روی باشد، اما مؤلفان کتابهای درسی اگر بخشی از داستان تعجب‌بر‌انگیز این دانشمندان را در کتابهای خود بگنجانند، بی‌تردید مفید است.
ترجمه کتاب بابی برای آشنایی بیشتر با دانشمندان روس
زارع نهندی افزود: ما همسایه روسیه هستیم، در حالی‌که آشنایی چندان از شرایط زندگی و علوم و دانشمندان آن‌ها در اختیار نداریم که مایه تعجب است. به‌عنوان یک استاد دانشگاه، از طریق این کتاب با لوزین، یگوروف و فلارنسی آشنا شدم. ما با ریاضیدان‌های انگلیسی آشنایی کامل داریم، اما با همسایه شمالی خودمان به شدت بیگانه هستیم. ترجمه «نام‌گذاری بر بی‌نهایت‌ها» بابی برای آشنایی با دانشمندان روس ایجاد کرده است.
وی درباره میزان آشنایی دانشگاهیان روسیه با کتاب‌ها و شخصیت علمی دانشمندان ایرانی عنوان کرد: روس‌ها در زمان نظام کمونیستی، جایگاه ویژهای برای علوم قائل بودند و مهم‌ترین کتابهای اسلامی‌شناسی در روسیه نوشته شده است. دانشمندان این کشور پژوهش‌های بسیاری درباره خیام، خواجه‌نصیر و خوارزمی انجام دادهاند. بخش عمده‌ای از کتابهای خواجه نصیر‌الدین طوسی در ازبکستان نگهداری می‌شود. آن‌ها با فرهنگ ما نه‌تنها بیگانه نیستند، بلکه بخشی از فرهنگ ما در این سرزمین به‌شمار می‌آیند. آن‌ها به‌صورت علمی به بررسی شخصیت دانشمندان ایرانی پرداخته و ماندگارشان کرده‌اند؛ تلاش‌هایی که ما انجام نداده‌ایم و تنها می‌خواهیم به خود و گذشتگان فوق‌العاده بزرگ خود ببالیم، اما کاری انجام ندهیم.
پنجشنبه ۷ آبان ۱۳۹۴ - ۰۸:۰۰
نظرات