علی‌اصغر سیدآبادی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره پژوهش و نقش آن در ادبیات کودک و نوجوان اظهار کرد: پژوهش و مطالعه از مقولاتی هستند که سبب ارتقای کیفیت آثار تولیدی خصوصا در حوزه ادبیات غیر داستانی می‌شود. همچنین از سویی دیگر پژوهش، در روند کلی انتشار کتاب کودک و نوجوان، خلاء‌های موجود را به ما نشان می‌دهد.

این نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان توضیح داد: به‌طورکلی چند نوع پژوهش داریم که نوع اول آن پژوهشی است که مستقیما منجربه تولید کتاب در حوزه‌های غیر داستانی مانند تاریخ برای مخاطبان کودک و نوجوان می‌شود. نوع دیگر پژوهش، مطالعه درباره کتاب‌های کودک ونوجوان است که از منظر علوم و دانش‌های مختلفی مانند جامعه‌شناسی، مطالعات زنان، روانشناسی و غیره به نقد و بررسی این آثار می‌پردازد و مخاطب آن کارشناسان، سیاستگذاران و دست‌اندکاران این حوزه هستند.

وی افزود: همچنین پژوهش‌های میان رشته‌ای مانند پژوهش‌ در حوزه مخاطب‌شناسی با استفاده از علوم مختلف هم ازجمله پژوهش‌هایی است که در حوزه کودک و نوجوان کاربرد دارد. علاوه بر این پژوهش‌هایی هم در حوزه مباحث نظری ادبیات کودک و نوجوان وجود دارد که بحث درباره نظریه‌های مختلف در حوزه فکری ادبیات کودک و نوجوان را شامل می‌شود و به مفاهیم اساسی مانند تعریف کودک، کودکی، ادبیات کودک و انواع آن می‌پردازد که پژوهش در هر کدام تخصص‌های متفاوتی را می‌طلبد.

سیدآبادی درباره نقش این پژوهش‌ها در ادبیات کودک و نوجوان گفت: نقش پژوهش در ادبیات کودک ونوجوان بسته به نوع تالیف بسیار متفاوت است و هرشخصی براساس ذهنیت خود و طرز تلقی که از مخاطبان و جامعه دارد اثری را خلق می‌کند و مجموعه پژوهش‌ها در این زمینه نقش مستقیمی ندارد و تاثیرش غیر مستقیم است.

وی ادامه داد: اما زمانی که بحث انتشار کتاب مطرح می‌شود غیر از مولف، مجموعه‌ای از افراد مانند ناشر و ویراستار و غیره دخیل‌اند؛ به‌طور مثال ممکن است اثر خلق شده یک عنوان از مجموعه‌ای باشد که هر جلد آن را یک نویسنده نوشته باشد. بنابراین مجموعه همه این عوامل با هم کاری را شکل می‌دهند که به طور مستقیم متاثر از پژوهش‌ها و سیاستگذاری‌هاست. 

پژوهش‌ها نقاط قوت و ضعف را شناسایی می‌کنند
شاعر «‌چه کسی کلاغ را اختراع کرد؟» یادآوری کرد: پژوهش‌‌ها سبب می‌شود که نقاط قوت و ضعف در حوزه‌های گوناگون کودک و نوجوان شناسایی ‌شود و بر چگونگی تولید کتاب از سوی نویسندگان، ناشران، منتقدان و شاعران نیز تاثیر فراوانی می‌گذارد.

سردبیر سابق پژوهشنامه کودک و نوجوان با اشاره به تفاوت پژوهش در دو حوزه آثار ادبی و غیرادبی عنوان کرد: کتاب‌های ادبی خودبسنده‌اند و نیازی به پیش‌نیاز ندارند. پژوهش در تولید این آثار تاثیر مستقیمی بر نوشتن داستان یا شعر ندارد و تاثیراتش به صورت تدریجی خواهد بود درحالی‌که آثار غیرادبی اغلب به پیش‌زمینه نیاز دارند. مثلا در حوزه علوم، شما باید یک دانش مقدماتی داشته باشید تا بتوانید مطالعات پیچیده‌تر و تخصصی‌تری داشته باشید. این آثار مستقیما از پژوهش حاصل می‌شوند و نوشتنشان بدون انجام یا مراجعه به پژوهش امکان‌پذیر نیست.

نویسنده «شاهزاده‌ بی‌تاج و تخت زیرزمین» افزود: از طرفی نباید فراموش کرد که پژوهش در تولید آثار کودک و نوجوان بستگی زیادی به موضوعی دارد که نویسنده قرار است به آن بپردازد، مثلا برای تولید یک رمان الزاما نیازی به پژوهش احساس نمی‌شود اما برای نوشتن یک سفرنامه شما نمی‌توانید فقط به دیده‌ها و اطلاعات شخصی خود اکتفا کنید و نیازمند گردآوری اطلاعات دیگری هستید. 

ضعف کمی و کیفی در تولید آثار غیرداستانی
سیدآبادی در ادامه با اشاره به ضعف موجود در تولید آثار غیر داستانی نسبت به آثار داستانی گفت: متاسفانه از نظر کمیت و کیفیت در تولید آثار غیرداستانی ضعیف هستیم و اغلب آثار تولیدی در این حوزه هم در استنادات پژوهشی و هم در ارائه فرم نگارش مشکل دارند و نتوانسته‌اند چندان موفق باشند.

وی ادامه داد: نبود آموزش یکی از مهم‌ترین مسایلی است که سبب ضعف آثار تولیدی از نظر کمی و کیفی در حوزه غیرداستانی شده است. نویسندگان ما معمولا در حوزه تولید آثار داستانی بیشتر آموزش دیده‌اند. نهادهای مختلفی در حوزه آموزش داستان در طول سالیان فعالیت کرده‌اند درحالی که اگر نویسنده‌ای بخواهد در حوزه غیرداستانی اثری را خلق کند جایی برای آموزش او وجود ندارد.

سیدآبادی عنوان کرد: ازطرفی وجود ساده‌انگاری در بدنه نهادهای دولتی و غیردولتی نسبت به تولید کتاب‌های درسی و غیردرسی در حوزه کودک و نوجوان از دیگر عواملی است که سبب ضعف در این حوزه شده است؛ معمولا نوشتن کتاب‌های آموزشی برای کودکان و نوجوانان را بسیار ساده و پیش‌پا افتاده می‌دانند و این مساله منجر به بحران در آموزش شده است.

نویسنده مجموعه «قصه‌های شیرین مغزدار» ادامه داد: وجود کتاب‌های کمک آموزشی و استقبال گسترده از آن در سطح کشور آیینه بحران آموزش هستند. زمانی که در آموزش کودکان در همه بخش‌ها موفق باشیم دیگر نیازی به کتاب‌های کمک آموزشی با این سطح از کیفیت نداریم. در واقع در آموزش و پرورش رسمی و غیررسمی ضعف وجود دارد و ما نتوانسته‌ایم نگاه درستی به آموزش بچه‌ها داشته باشیم و دچار مشکل شده‌ایم و سعی کرده‌ایم این خلاء‌ها را با روش حل‌المسائلی برطرف کنیم. درواقع آموزش و پرورش ،روش حل‌المسائل و ساده‌سازی را جایگزین تفکر در بچه‌ها می‌کند.

خبرنگار: مریم معمار