به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جلسه نقد و بررسی کتاب «حاجی ملاعبدالکریم جناب قزوینی و نقش وی در موسیقی قاجار» نوشته سید حسین میثمی عصر دیروز شنبه 25 شهریور، با حضور هومان اسعدی، مهسا خویی، اکرم امینی و نویسنده کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.

هومان اسعدی درباره این کتاب گفت: موضوع این کتاب موضوع بدیع و جذابی است. اطلاعات موجود از ملاعبدالکریم جناب قزوینی بسیار کم بود و من گمان نمی‌کردم که با این اطلاعات اندک بشود درباره این شخص کتاب نوشت، اما دکتر میثمی از عهده این کار به خوبی برآمد.

وی افزود: ساختار این کتاب جنبه‌های توصیفی و تحلیلی را با هم دارد و از این منظر این کتاب منحصر به فرد است. اطلاعات موجود ما در زمینه تاریخ شفاهی موسیقی در حال از دست رفتن است. پژوهشگر در این کتاب قسمتی از تاریخ شفاهی موسیقی را ثبت کرده است و این می‌تواند الگوی مناسبی برای دیگر پژوهشگران باشد.

اسعدی در ادامه با اشاره به این نکته که کتاب از چاپ مناسبی برخوردار است، گفت: این کتاب ساختاري منسجم و انشای خوبی دارد. غلط‌های تایپی کتاب کم و از نظر ویراستاری نیز مناسب است.

این مدرس دانشگاه در ادامه با اشاره به این نکته که شخص میثمی از نظر دسترسی به منابع و مآخذ موسیقی ایرانی، پژوهشگر کم نظیری است، گفت: میثمی برای گردآوری منابع و اطلاعات این کتاب کار بسیار سخت و طاقت‌فرسایی انجام داده و به گمانم نزدیک به دو دهه برای این کار زمان گذاشته است. این کتاب از لحاظ منابع و مآخذ و استدراکات بی‌نظیر است. میثمی از لحاظ شناخت منابع و مآخذ موسیقی سنتی ایران، انسان منحصر به فردی است و این را کاملا بدون اغراق می‌گویم.

اسعدی در ادامه گفت: به نظر من در این کتاب اطلاعات بسیار در قالب جدول ارایه شده است و حجم جدول‌ها زیاد است و به نظر من می‌شد مطالب برخی از جدول‌ها را در قالب متن ارایه کرد. البته نویسنده در برخی  واژگان، چون مفهوم ردیف و برداشت، مطالب بسیار جالب و جدیدی ارایه کرده و من گمان نکنم که پیش از این کتاب منبع مکتوبی در این زمینه وجود داشته باشد.

خویی، دیگر منتقد این جلسه گفت: یکی از مشکلاتی که ما همیشه در زمینه موسیقی سنتی ایرانی داریم این است که همیشه ظاهر را نگاه می‌کنیم. همه نکات تکنیکی را می‌دانیم و گوشه‌ها و ردیف‌های سازی و آوازی را می‌شناسیم اما به بطن موسیقی سنتی هیچگاه نگاه نکرده‌ایم.

وی افزود: زیبایی‌شناسی موسیقی سنتی ایرانی تقریبا شباهت‌هایی با زیبایی‌شناسی هنرهای شرقی دارد. در زیبایی‌شناسی تنها بعد مادی موسیقی در نظر گرفته نمی‌شود؛ به عنوان مثال ما باید شرح دهیم که چرا برای استادان موسیقی سازشان از اهمیت زیادی برخوردار بوده است؟ چون دکتر میثمی در این کتاب به معیارهای رایج زیبایی‌شناسی در دوران قاجار اشاره کرده‌اند به نظرم رسید اگر به این مباحث هم می‌پرداختند، ارزش کار بیشتر می‌شد.

خویی گفت: ما در زمینه موسیقی ایرانی یک بعد مادی و یک بعد معنوی داشته‌ایم؛ یعنی در طول تاریخ موسیقی فقط عارف موسیقیدان در ایران نبوده بلکه موسیقیدانان عارف هم بوده‌اند که برای این‌که ساز خود را قوی کنند و یا نوازندگی خود را ارتقا دهند به یک گروه عرفانی وارد می‌شدند. بر این اساس ما در مباحث خود نبوغ و خلق اثر به شیوه غربی نداشته‌ایم بلکه اثرهای موسیقایی کشف می‌شده‌اند؛ یعنی هنرمند باید آن قدر نفس‌اش را تزکیه دهد تا آن هنر عالی در وجودش متجلی شود.

این نوازنده و مدرس دانشگاه در ادامه گفت: نکته مهم زیباشناسانه در این کتاب درباره وسعت صدای «جناب قزوینی» است که دکتر میثمی به آن اشاره کرده است و این مبحث برای نخستین بار است که مطرح می‌شود.

میثمی نیز در این جلسه درباره انگیزه تحقیق و پژوهش در زندگی ملاعبدالکریم جناب قزوینی، گفت: من زمانی درباره موسیقی قزوین تحقیق می‌کردم. در این راستا از زبان بزرگان موسیقی و پیشکسوتان تعزیه بسیار از عبدالکریم جناب قزوینی، یاد می‌کردند و همین مساله مرا به فکر تحقیق درباره ایشان انداخت.

وی افزود: منابع در مورد این چهره برجسته موسیقی بسیار اندک بود. سخنرانی‌هایی در قزوین در این موضوع صورت گرفت و بازماندگان ایشان نیز اسنادی را که تاکنون در اختیار کسی نگذاشته بودند، به بنده اعتماد کردند و این اسناد را در اختیار من گذاشتند. به طور کل منابع درباره شخصیت‌های هنری قاجاریه به بعد کم است و بیشتر محدود می‌شود به مصاحبه‌هایی بدون توالی تاریخی و حتی خالی از نکات تحلیلی. این مساله کار محققان را سخت می‌کند.

این پژوهشگر و مدرس موسیقی در ادامه با اشاره به این نکته که بیشتر بیوگرافی‌های موجود از بزرگان موسیقی از صفویه به بعد توصیفی هستند و نه تحلیلی، گفت: من نه به جهت این‌که اصالتا اهل قزوینم و در این شهر زندگی می‌کنم، بلکه صرفا به دليل شناساندن یک شخصیت مهم و تاثیرگذار بر موسیقی دوران قاجار ایران، به انجام این پژوهش اقدام کردم. به نظر من باید در مورد شهرهای تاثیرگذار در زمینه موسیقی از دوران صفویه به بعد تحقیقات بیشتری صورت می‌گرفت.

میثمی گفت: در زمینه موسیقی ایرانی، پژوهش بسیار کم بوده است. اگر امکان مقایسه شیوه‌های آوازی عبدالکریم جناب قزوینی با دیگران موجود بود و انجام می‌گرفت، رسیدن به سبک‌های آوازی زمان قاجار دور از دسترس نبود.

در ادامه جلسه میثمی به ذکر یک بیوگرافی از ملاعبدالکریم جناب قزوینی پرداخت. بنا به کلام میثمی یکی از ویژگی‌های مهم جناب قزوینی، تربیت شاگردان پرشمار بوده در صورتی که هنرمندان بسیار کم شاگرد می‌پذیرفتند و دانش خود را بسیار سخت به شاگردان منتقل می‌کردند. میثمی همچنین اشاره کرد تمامی مطالب کتاب با ذکر سند ارایه شده تا دیگر محققان و پژوهشگران هم بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.

کتاب «حاجی ملاعبدالکریم جناب قزوینی و نقش وی در موسیقی قاجار» نوشته سید حسین قزوینی را موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن» فرهنگستان هنر در 176 صفحه و قیمت پنج هزار و 300 تومان منتشر کرده است.