به گزارش خبرگزاری كتاب ایران (ایبنا)، به نقل از ستاد خبري سرای اهل قلم بیست‌ و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران، نشست «استخراج مقاله علمی - پژوهشی از پایان‌نامه‌» صبح امروز و از ساعت 10 صبح در سرای كارنامه نشر سرای اهل قلم نمایشگاه كتاب تهران برگزار شد.

مهدی علیپور حافظی در این نشست از ضرورت اشاعه یافته‌های پژوهش سخن گفت و افزود: مهمترین هدف از انجام تحقیقات، استفاده از یافته‌های آن است. همین انتشار یافته‌هاست كه سبب می‌شود تحقیقات تكراری صورت نگیرد، هرچند ممكن است به دلیل ضعف پایگاه‌های اطلاع‌رسانی این موضوع روی ندهد و برای رفع این مشكل نیازمند پایگاه‌های متمركزی ایم.

مطلبی یكی از حلقه‌های مفقود در نوشتن پایان‌نامه را، توجه به هدف و نحوه استفاده از موضوع دانست و گفت: اشاعه داده‌ها در مقالات شاید بتواند به این موضوع كمك كند، هرچند باید در نظر داشته باشیم كه راهكار نهایی نیست.

«با اتمام كار پژوهشی، وظیفه ما به پایان نرسیده و باید اطلاعات را در اختیار مخاطبان قرار دهیم.» وی با بیان این مطلب افزود: در مرحله بعد به پژوهش سنجشی می‌رسیم كه به معنای «سنجش كیفیت پژوهش‌های انجام شده» است.

«فراپژوهش»، موضوع دیگری بود كه علیپور بدان پرداخت و آن را پژوهشی درباره پژوهش‌های انجام شده دانست كه به بررسی نتایج داده‌های آن‌ها می‌پردازد.

علیپور در ادامه، پژوهشگر، مشاوران علمی، پشتیبان مالی، امكانات و اطلاعات علمی مورد نیاز را از اركان اصلی پژوهش دانست و به بررسی فرایند پژوهش پرداخت و مراحل مختلف این فرایند را برای مخاطبان تشریح كرد. وی گفت: پژوهش با یك پرسش آغاز می‌شود و با پاسخ دادن به آن به پایان می‌رسد.

مطلبی به مشكل دانشگا‌ه‌های ایران و تعداد زیاد دانشجویان مقطع تحصیلات تكمیلی پرداخت و گفت: در حال حاضر، تعداد دانشجویان در یك دوره تحصیلی و یك كلاس به قدری زیاد است كه استاد نمی‌تواند برای تمام ‌آنان یك موضوع مناسب بیابد و همین سبب می‌شود پایان‌نامه‌هایی ضعیف و گاه تكراری تولید شوند.

علیپور از ضعف و ابزار تحقیق، از جمله پرسش‌نامه‌های به كار گرفته شده توسط دانشجویان سخن گفت و ادامه داد: پایان‌نامه‌ها، اجزای گوناگونی دارند كه تقسیم‌بندی باید براساس آن انجام شود.

وی در ادامه، معرفی پژوهش، مبانی نظری و پیشینه روش‌شناسی پژوهش، یافته‌های پژوهش و بحث و نتیجه‌گیری را 5 فصل مختلف یك پایان‌نامه دانست.

علی‌پور افزود: مقاله پژوهشی مینیاتوری از یك پایان‌نامه نیست و ساختاری جداگانه دارد. یكی از ویژگی‌های مهم مقاله پژوهشی این است كه باید بتواند خواننده را جذب كند و هر قدر هم مطالب مفیدی در آن باشد بدون جذب مخاطب تأثیری نخواهد داشت.

وی سپس از ساختار مقاله پژوهشی سخن گفت و اجزای آن را برای حاضران در نشست برشمرد.

مطلبی درباره چگونگی ارسال یك مقاله به مجلات و بالا بردن احتمال پذیرش آن تصریح كرد: برخی مجلات هستند كه ساختار خاص خود را دارند و به پژوهشگر نمی‌گویند اجزای مقاله چگونه باید باشد. قبل از فرستادن یك مقاله به مجله بهتر است به چند مقاله از آخرین شماره‌های آن مجله نگاهی بیندازیم. چون ممكن است همین ساختار اگر درست رعایت نشود فرایند داوری را به تأخیر بیاندازد.

علی‌پور متناسب بودن عنوان مقاله و محتوا را بسیار مهم دانست و درباره ویژگی‌های مقاله پژوهشی چنین گفت: عنوان باید حداكثر 12 كلمه و گویا و همچنین متناسب با موضوع مقاله و جامع باشد.

چكیده مقاله موضوع دیگری بود كه علی‌پور به آن پرداخت و ویژگی‌های مختلف و تفاوت آن را با چكیده پایان‌نامه بیان كرد.

وی افزود: چكیده باید به هدف روش و نتایج مهم تحقیق بپردازد. كلیدواژه‌ها هم باید محتوای تحقیق مربوط باشند و انتخاب آن‌ها نباید فقط از عنوان مقاله صورت بگیرد.

وی درباره بیان مسأله تحقیق گفت: نباید بیان مسأله را با مقدمه تحقیق اشتباه بگیریم. هدف پژوهش و اهداف كاربردی در بخش بیان مسأله مقاله باید ذكر شوند. در بیان مسأله باید به مقالات قبلی استناد داده شود تا نشان دهیم كه مسأله مورد نظر ما چگونه شكل گرفته‌اند.

مطلبی درباره مدل‌های موجود در نوشتن مقاله پژوهشی گفت: بهتر است نخستین پاراگراف مقاله نگاهی گذشته‌نگر به مقالات و پژوهش‌های قبلی داشته باشد و در پاراگراف دوم باید رابطه متغییرهای مختلف را با هم ذكر كنیم.

این استاد دانشگاه در پاسخ به سوال یكی از مخاطبان مبنی بر اهمیت فرضیه گفت: پژوهشگران معتقدند در مسایل اكتشافی اصلاً نباید فرضیه‌ای مطرح شود. زمانی كه می‌خواهیم چیستی یك موضوع را بررسی كنیم بیان فرضیه ممكن است جهت حركت پژوهش را تحت تأثیر منفی خود قرار دهد.

مطلبی افزود: مسأله هر آن چیزی است كه ذهن پژوهشگر را درگیر و او را ترغیب به انجام پژوهش می‌كند. ساختار پیشینه مقاله پژوهشی باید تحلیلی جامع و روزآمد باشد و به همین دلیل نباید مشابه پیشینه پایان‌نامه‌ باشد.

مطلبی افزود: مهمترین كار در مرور ادبیات تحقیق این است كه چه كارهایی پیش از این انجام شده و تفاوت پژوهش حاضر با آثار قبلی در چیست؟ پژوهشگر با بیان تحقیقات قبلی باید بتواند جایگاه خود را بین آثار دیگران نشان دهد. اگر این كار را نكنیم پژوهش و پیشینه‌ای كه ذكر شده هیچ ارزشی ندارد.

روش‌شناسی پژوهش موضوع دیگری بود كه علی‌پور بدان پرداخت و گفت: یكی از مشكلات اصلی در روش‌شناسی، نمونه‌گیری‌های پژوهشگر است كه گاه ناقص‌اند و بدون پایه علمی تعمیم داده می‌شوند. مطالب در این بخش نباید تیتروار بیان شوند و روش‌ها اگر به صورت توصیفی باشند می‌توانند خواننده را به خود جذب كنند.

به گفته علی‌پور، بحث و نتیجه‌گیری مقاله باید كاملاً تحلیلی و در راستای اهداف پژوهش باشد.

وی با بیان این نكته افزود:‌ در این بخش باید یافته‌ها با یافته‌های پژوهش‌های قبلی مقایسه و بهتر است پیشنهادهایی برای پژوهشگران بعدی هم مطرح شوند.

در پایان این نشست كه از ساعت 10 صبح در سالن كارنامه نشر سرای اهل قلم نمایشگاه كتاب و به مدت دو ساعت برگزار شد، كارشناسان به سوالات حاضران در نشست پاسخ دادند. همچنین به حاضران در این نشست گواهینامه‌ای اعطا شد.

بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران تا 23 اردیبهشت ماه در مصلای امام خمینی (ره) برپاست.