عبدالحسين طالعي، نويسنده و پژوهشگر حوزه آثار معرفتي، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با اشاره به سخنان اخير مقام معظم رهبري با مسولان كتابخانه‌هاي بزرگ و كتابخانه‌هاي عمومي و نكاتي كه ايشان بيان فرمودند، اظهار كرد: ما فرهنگي غني داريم، اما بايد اين فرهنگ غني را روزآمد كنيم. چنانچه بتوانيم پلي از گذشته به امروز و آينده بزنيم، در آن صورت از آن ظرفيت فرهنگي استفاده كرده‌ايم.

وي افزود: به عنوان مثال، كره‌اي‌ها شخصيت‌هاي افسانه‌اي خود را در قالب سريال به همه جاي دنيا از جمله ايران صادر كردند و مردم شهرهاي ما با شخصيت‌هاي كره‌اي به خوبي آشنايند، در حالي كه شخصيت‌هاي شهر خود را كمتر مي‌شناسند. تعميق فرهنگ كتاب و كتابخواني نيازمند تفكر جامع، برنامه‌ريزي و نگرشي فراجناحي است. چنين طرحي با نگرش جناحي پيش نمي‌رود.

استاد دانشگاه در پاسخ به اين سوال كه «چه تعريفي از نگرش فراجناجي داريد؟» گفت: نگرش فراجناجي يعني تفكري كه در آن از تمام امكانات همه متخصصان كشور در جاي خود استفاده شود. بديهي است هر مدير خط فكري و ديدگاهايي دارد، اما به عنوان مدير نبايد اين ديدگاه‌ها را محور ارزيابي‌هايش قرار دهد. خاصيت علم، جولان دادن است و ذهن آدم در ميدان‌هاي مختلف جولان مي‌دهد. بنابراين، بايد به اين جولان دادن‌ها، بها دهيم و ارزش گذاريم، چرا كه در جولان دادن‌هاست كه افق‌هاي جديد كشف مي‌شوند.

نويسنده كتاب «چشم‌اندازي به وادي نور» افزود: مدير بايد اين جولان‌هاي فكري را يك كانالي كلي ـ نه در جزئيات ـ جهت دهد و انتظار نداشته باشد كه همه مانند او فكر كنند. اين اقدام كاري فراتر از ابتكار است.

وي با تاكيد بر لزوم توجه به تجارب ارزشمند كتابداران، گفت: فراوانند كتابداران دلسوز بازنشسته‌اي كه راننده آژانس شده‌اند يا به فعاليت‌هاي ديگري مي‌پردازند تا از عهده مخارجشان برآيند! تجربه اين افراد را چه زماني مي‌خواهيم به كار بگيريم؟

طالعي معتقد است: چنانچه به تن فرهنگ كهن غني -كه مقام معظم رهبري به آن اشاره فرمودند- لباسي نو نكنيم، در دنياي امروز كه دنياي تعامل است، عقب مي‌مانيم. دنياي كنوني مانند ميدان دو ماراتن است، هر فردي بهتر و سريع‌تر بدود، برنده مي‌شود. جالب اين كه در اين مسابقه حتي درجازدن، كُند و غير فني‌ دويدن نيز عقب ماندگي محسوب مي‌شود.

وي در پاسخ به اين سوال كه «به عنوان يك كتاب‌شناس و استاد كتابداري، مشكل كاهش شمارگان كتاب‌ها را در چه مي‌داند و راه حل اين مساله را در چه مي‌بيند؟» تصريح كرد: وقتي بحث شمارگان و سبد خانواده مطرح مي‌شود، در اغلب موارد همه نگاه‌ها به سمت دولت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و همچنين صدا و سيما معطوف مي‌شود، در حالي كه چنين نگرشي صحيح نيست. اين مسأله بايد تبديل به يك فرهنگ عمومي شود و در اين فرهنگ نقش سازمان‌هاي مردم نهاد(NGO ها) پررنگ‌تر شود. بها دادن به مساجد يكي از اين راه‌كارهاست. پيش از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، مساجد در بحث مطالعه بسيار فعال بودند؛ به‌گونه‌اي كه مي‌توان گفت توزيع فراوان كتاب در مساجد، يكي از زمينه‌هاي گسترش انقلاب بود.

سردبير دو فصلنامه «كتاب شيعه» عنوان كرد: در اين زمينه نهادي غيردولتي مانند «انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني» به عنوان فراگيرترين تشكيلات غيردولتي كه متخصصان كتابداري كشور را جمع كرده است، همواره از اين مطلب مي‌نالد كه در تصميم‌هاي كارشناسي مربوط به عالم كتاب، به اين مركز بهاي لازم داده نمي‌شود. اين مسأله يكي از علل گرفتاري‌هاي كنوني ماست.

اين استاد دانشگاه، همچنين اظهار داشت: بخش عمده تربيت افراد در خانواده‌ شكل مي‌گيرد. پدر و مادري كه در طول سال، يك‌بار نيز كتاب به دست نمي‌گيرند، چگونه مي‌توانند فرزندان خود را به مطالعه تشويق كنند؟ مشكل ديگر ما در فضاي آموزشي كشور «آموزش تك كتابي» است. گاهي برخي از كتاب‌ها مطالب‌شان تا حد زيادي قديمي و از دور(رده مسايل علمي) خارج شده است. انتشارات يكي از دانشگاه‌هاي دولتي و قديمي كشور، در يكي از رشته‌هاي علوم انساني، كتابي درسي را در سال‌هاي حدود 1380 چاپ كرده بود كه چاپ نخست آن به سال 1329 تعلق داشت. وقتي يك دانشگاه دولتي كتاب 50 سال قبل را بدون تغيير منتشر مي‌كند، از دانشجو چه انتظاري مي‌رود كه كتاب جديد بخواند؟

وي بيان كرد: بايد بنگريم كه در ارزيابي پژوهش‌ها به عنصر نوآوري چقدر نمره داده‌ايم، به عنصر آينده‌نگري چه بهايي داده‌ايم و جايگاه آينده‌پژوهي درنظام علمي و پژوهشي جامعه ما كجاست.

استاد گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه قم با تاكيد بر اين كه «كتاب، فرهنگ، پژوهش، اخلاق فردي و اخلاق اجتماعي از هم جدا نيستند» گفت: اگر كتاب را مستقل از اين عوامل بررسي كنيم، به كجا مي‌رسيم؟ شايد به اينجا كه به شمارگان كتاب دل ببنديم و فكر نكنيم به اينكه واقعاً اين كتاب در كل فضاي فرهنگي چه اثري خواهد داشت.
برخي از اين كتاب‌ها كه در باب دعا نوشته مي‌شوند و بسيار سخيف، سبك‌، ضعيف و گمراه‌‌كننده تأليف يا تدوين مي‌شوند و مصداق واقعي كتاب مضرند، از چاپ هشتادم نيز گذشته‌اند و اين ذهنيت را براي خواننده ايجاد مي‌كنند كه خواندن اين دعا جاي برنامه‌ريزي، تفكر، مشاوره و يافتن راهكار براي حل مشكلات را مي‌گيرد. «كميّت‌محوري» بلايي است كه اكنون به آن گرفتار شده‌ايم. در حالي اين اثر به چاپ 80 رسيده است كه «صحيفه سجاديه» به عنوان يك متن فاخر و بي‌نظير مهجور و متروك مي‌ماند!

وي در مقام ارايه راه‌كار براي حل مشكلات حوزه كتاب و شمارگان آن گفت: براي حل اين معضل بايد فضاي مطالعه فعال را در مقابل مطالعه منفعل ايجاد كنيم. مطالعه فعال، مطالعه‌اي است كه همراه با تفكر و تحليل باشد، يعني نقاد كلام باشيم نه نقال كلام. نقال تنها مي‌بيند، مي‌شنود و نقل مي‌كند، اما نقاد همراه با تفكر، تحليل، نقد و بررسي و مطالعه مي‌كند. تمام هم و غمّ مسوولان فرهنگي اين است كه سرانه مطالعه افزايش يابد، اما شايسته است كه سرانه تفكر را بالا ببريم.

وي با اشاره به يكي از جمله هاي «سيدمهدي شجاعي» مبني بر اين كه «يك مدير و مسوول فرهنگي طبيب مردم است، نه آشپز مردم» يادآوري كرد: آشپز درخواست مردم را تأمين مي‌كند، در حالي كه طبيب نياز واقعي مردم را برطرف مي‌سازد. همه ما مي‌دانيم درخواست يك نوجوان براي مطالعه كتاب، رمان و داستان است، اما در واقع، نياز او فراتر از داستان است. با دانستن اين مطلب بايد در راستاي تامين نيازهاي واقعي او گام برداريم.

عضو هيات مديره انجمن فهرست‌نگاران نسخه‌هاي خطي اظهار داشت: براساس علم اقتصاد و ساختار عرضه و تقاضا، چنانچه تقاضا زياد شود، عرضه نيز افزايش مي‌يابد و اين اصلي ثابت شده در اقتصاد به شمار مي‌آيد. اكنون اين سوال مطرح مي‌شود كه «ميزان تقاضا در عرصه فرهنگ و پژوهش چقدر است كه انتظار عرضه زياد داشته باشيم؟» ما از دانش‌آموز يا دانشجو تنها يك تكليف درسي مي‌خواهيم. در بالاترين مقطع از او يك پايان‌نامه مي‌خواهيم، قبل و بعد از پايان‌نامه نيز اصراري بر او نداريم كه بخواهد مشكلي را از مشكلات جامعه خويش حل كند. وقتي تقاضاي ما تا اين حد محدود باشد، به طور طبيعي عرضه نيز محدود مي‌شود. بايد اين نگاه كيفيت‌محور را از زير آوار اعداد و ارقام بيرون بكشيم و به آن بها دهيم.

طالعي در پايان اظهار كرد:‌ نكات مهمي كه مقام معظم رهبري فرمودند، با تمام اختصار و فشردگي، ارزشمند بودند. بايد اين نكات همواره مورد بحث باشند، چرا كه بيانات ايشان، درد دل اصحاب عرصه فرهنگ بود. فرمايشات ايشان چشم‌انداز را معين مي‌كنند و اكنون وظيفه اصحاب فرهنگ است كه بر اساس اين چشم‌انداز روشن، راه‌كارهاي اجرايي و عملي ترسيم كنند تا شاهد تغييرات مثبت باشيم.

مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، صبح چهارشنبه هفته گذشته (۲۹ تیر) در دیدار جمع کثیری از کتابداران، جایگاه مطالعه و شمارگان کتاب‌ها را برای کشوری چون ایران ناکافی دانسته و خواستار همت بیشتر همه مسوولان برای نهادینه کردن فرهنگ کتاب‌خوانی در کشور شدند.