خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، ایفلا(فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری) استانداردهایی را برای کتابخانه‌های دانشگاهی تعریف کرده است. در میان هشت شاخه اصلی فعالیت ایفلا که هرکدام بخش‌های مختلفی دارند، کتابخانه‌های دانشگاهی در شاخه کتابخانه‌های پژوهشی ـ عمومی طبقه‌بندی می‌شوند که در این شاخه کتابخانه‌های ملی، دانشگاهی و پارلمانی نیز جا می‌گیرند.

امیر رضا اصنافی، عضو هیئت علمی گروه علم و اطلاعات دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است: «کتابخانه‌های دانشگاهی ایران در زمینه تأمین منابع اطلاعاتی و بخش ارائه خدمات مرجع بسیار نزدیک به استانداردهای ایفلا عمل می‌کند و سازماندهی منابع اطلاعاتی نیز در کتابخانه‌های دانشگاهی کشورمان بسیار به روز است. اصنافی درباره حضور این کتابخانه‌های در مجامع بین‌‌المللی مانند ایفلا نیز به خبرنگار ایبنا گفت: عضویت نمایشی در ایفلا دردی را دوا نمی‌کند و کتابخانه‌های دانشگاهی باید در کمیته‌ها، نشست‌ها و برنامه‌های ایفلا حضور فعال و پرثمری داشته باشند.»
 
مزایای حضور کتابخانه‌های دانشگاهی در ایفلا چیست؟
به نظر می‌رسد حضور سازمانی در ایفلا از مشارکت حقیقی در این انجمن کمرنگ‌تر است. کتابخانه‌های دانشگاهی نیز از‌جمله مراکز سازمانی هستند که حضور کم‌فروغی در ایفلا داشته‌اند. حضور اعضای هیئت علمی یا افراد دانشگاهی با داشتن مقاله، پوستر یا دارا بودن شرایطی که موجب استفاده از گرنت‌های ایفلا شده، همواره  ازحضور سازمانی کتابخانه‌های دانشگاهی در این انجمن بین‌المللی چشم‌گیر‌تر بوده است.

اساسا عضویت کتابخانه‌های دانشگاهی در ایفلا از طریق پیگیری رؤسای کتابخانه‌های دانشگاه‌ها که خود کتابدار هستند یا به فعالیت‌های علمی تعلق خاطر دارند، دنبال می‌شود. به هر ترتیب؛ ایفلا بزرگترین گردهمایی کتابداران دنیا است و اگر کتابخانه‌های دانشگاهی عضو این انجمن بین‌المللی باشند، در قبال حق عضویتی که پرداخت می‌کنند، مزیت‌‌هایی مانند حق رأی و سهیم شدن در انتخابات هیئت رئیسه این انجمن را پیدا می‌کنند.  

مزیت عضویت در ایفلا برای کتابخانه‌های دانشگاهی این است که حضور در این رویداد بین‌المللی موجب می‌شود آن دانشگاه یا کتابخانه در عرصه بین‌المللی بیشتر معرفی شود و این عضویت به نوعی برند‌سازی برای دانشگاه‌ در حوزه بین‌الملل است. مزیت دیگر عضویت کتابخانه‌های دانشگاهی در ایفلا این است که همکاری آن‌ها با این انجمن بین‌المللی می‌‌تواند موجب مشارکت بیشتر این مراکز با ایفلا برای برپایی نشست‌ها، وبینارها و گردهمایی‌های علمی باشد و حتی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران میزبان این گردهمایی‌های علمی باشند. 

برگزاری وبینارهای علمی مختلف با مشارکت کتابخانه‌های دانشگاهی می‌تواند انعکاس‌دهنده تجربیات جدید برای کتابخانه‌های ایران باشد. امکان حق‌رأی در مجامع عمومی، عضویت در کمیته‌های مختلف ایفلا نیز منفعت دیگر عضویت کتابخانه‌های دانشگاهی در ایفلا است.

معاونت پژوهشی دانشگاه‌ها ورود کنند
معاونت پژوهشی دانشگاه‌ها معمولا از عضویت کتابخانه‌های دانشگاهی در مجامع بین‌المللی استقبال می‌کنند. عضویت کتابخانه‌های دانشگاهی در ایفلا را می‌توان از طریق معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیگیری کرد تا همه کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های کشور یکپارچه عضو ایفلا شوند. 

حضور فعال در ایفلا نیازمند چه راهبردی است؟
حضور فعال در ایفلا نیازمند یک برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری بلند‌مدت است و عضویت کتابخانه‌های دانشگاهی تنها ابتدای راه ارتقای این مراکز علمی است؛ زیرا عضویت نمایشی در ایفلا دردی را دوا نمی‌کند و کتابخانه‌های دانشگاهی باید در کمیته‌ها، نشست‌ها و برنامه‌های ایفلا حضور فعال و پرثمری داشته باشند.
 
کتابخانه‌های دانشگاهی در چه کمیته‌‌هایی می‌توانند عضو شوند؟
کتابخانه‌های دانشگاهی می‌توانند در بخش‌هایی مانند کتابخانه‌های تحقیقاتی و دانشگاهی(ARL)، آموزش و پرورش، بخش آزادی دسترسی به اطلاعات و همچنین قسمت‌هایی که مرتبط با ‌آرشیو ایفلا است، حضور فعالی داشته باشند. کمیته کتابخانه‌های سبز ایفلا نیز فرصت خوبی برای حضور کتابخانه‌های دانشگاهی است.

البته از آنجا که کتابخانه‌های مهم کشور و دانشگاهی معمولا پیوستی به نام مرکز اسناد نیز دارند، پس حضور کتابخانه‌های دانشگاهی در ایکا (شورای بین‌المللی آرشیو‌ها) نیز شرایط خوبی برای ارتقا مراکز آرشیوی دانشگاهی ایجاد می‌کند، هر چند حضور در ایفلا مهم‌تر و در اولویت است.
 
برای تربیت کتابداران متخصص دانشگاهی و حضور پررنگ آن‌ها در ایفلا چه باید کرد؟
کشورها و سازمان‌های مختلف از ظرفیت ایفلا برای ساختن یک کتابخانه آرمانی و ایده‌آل استفاده می‌کنند. در واقع این انجمن یک ظرفیت گسترده برای سرمایه‌گذاری علمی کشورهای مختلف در رشته کتابداری دارد. سال 2013 در ایفلا یک خانم کتابدار آلمانی را دیدم که مهم‌ترین نکات و تجربیات نشست‌های ایفلا را توئیت می‌کرد تا مخاطبان کتابخانه‌اش از آن مطلع شوند. اگر بتوانیم کتابدارانی با ظرفیت حضور و قابلیت ارائه مقاله در ایفلا را حمایت کنیم، قطعا دستاوردهای خوبی برای کتابخانه‌های دانشگاهی به‌دست خواهیم آورد.
 
متأسفانه کتابداران در طول این سال‌ها که ایفلا برگزار شده حضور پررنگی در این انجمن بین‌المللی نداشته‌اند. این غیبت، تابع عواملی مانند مضیقه مالی، اطلاع نداشتن و حمایت نشدن بوده است. در این سال‌ها اعضای هیئت علمی دانشگاه همواره حضور پررنگی در نشست‌های ایفلا داشته‌اند و این کمبود حضور کتابداران ایرانی هرسال در ایفلا احساس می‌شود؛ به‌عنوان مثال در ایفلای 2022 ایرلند هیچ کتابدار یا حتی عضو هیئت علمی از ایران شرکت نکرد.
 
چرا کتابداران ایرانی مشارکت کمی در ایفلا دارند؟
پاسخ به این سوال تابع عوامل متعددی است اما مهم‌ترین آن مشکل مالی است زیرا هزینه ثبت‌نام، اقامت و حضور یک فرد حقیقی در ایفلا که می‌‌تواند کتابدار نیز باشد؛ 500 یورو است و تاأمین این هزینه برای یک کتابدار بدون حمایت دولتی سنگین است؛ درحالی که اعضای هیئت علمی با داشتن یک گرنت سالیانه می‌توانند بخشی از هزینه‌های سفر مطالعاتی و پژوهشی خود را تأمین کنند.
 
یک راهکار برای حمایت از کتابداران دانشگاهی برای حضور در ایفلا این است که کتابخانه‌‌های دانشگاهی که عضو این انجمن هستند، کتابداران موفق و صاحب مقاله کتابخانه‌های دانشگاه‌های دیگر را برای حضور در این انجمن معرفی کنند. کتابداران، شرکت‌کنندگان مهم ایفلا هستند و نباید این فرصت را از دست بدهند. نکته مهمی که وجود دارد این است که بخش مهمی از تجربیات کتابداران در ایفلا از طریق نشست‌های پوستری به دست می‌آید؛ زیرا این پوسترها برای مخاطبان موجب سؤال می‌شود و شما در این گردهمایی علمی شریک علمی پیدا می‌‌کنید و حتما نشست‌‌های پوستری از نشست‌‌هایی که در آن‌ها مقاله ارائه می‌شود، پربارتر خواهد بود.
 
ایفلا در تلاش است تا تجربه‌ها و ایده‌ها و دستاوردهای نوین کتابداران را در هر نوع از کتابخانه‌ای که فعالیت می‌کنند، از طریق این انجمن بین‌المللی در همه جا دنیا به اشتراک بگذارد. شاید بتوان گفت، رویکرد‌های تخصصی و آکادمیک در نشست‌های ایفلا  کمتر مطرح است. هدف این انجمن بین‌المللی  بیشتر به اشتراک گذاشتن تجربیات و ایده‌های نو کتابداران دنیا است.

حضور مؤثر کتابداران دانشگاهی در ایفلا به چه زیرساخت‌هایی نیاز دارد؟
برای حضور موفق کتابداران دانشگاهی در ایفلا ابتدا لازم است کتابدارانی انتخاب شوند که به زبان انگلیسی مسلط باشند، دوم اینکه این کتابداران یک زمینه تخصصی مشخص در رشته کتابداری را دنبال کنند تا حضورشان در ایفلا برای  علم کتابداری ایران ارزش افزوده داشته باشد و سوم اینکه کتابداران حتما مقاله داشته باشند و شرکت کننده صرف نباشند. ترغیب استفاده از گرنت‌های ایفلا نیز می‌تواند مشوقی برای حضور کتابداران در ایفلا باشد. ایفلا در صورتی که فردی شرایط استفاده از گرنت‌هایش را داشته باشد؛ بخشی از هزینه‌‌های حضور او را تقبل می‌کند. حضور افراد دواطلب نیز می‌‌تواند راهکار دیگری برای کم شدن هزینه‌های حضور کتابداران در ایفلا باشد زیرا این نوع حضور نیز شامل تخفیف‌‌هایی می‌شود.

 ایفلا برای افراد دانشگاهی، جایگاه خاصی قائل نیست  و بیشتر از  کتابداران فعال و خلاقی استقبال می‌کند که در کتابخانه‌ها مشغول فعالیت هستند.از نظر ایفلا اعضای هیئت علمی، معلمانی هستند که فقط مباحث علمی کتابداری را در کلاس‌هایشان مرور می‌کنند اما کتابداران می‌‌توانند موقعیت و شرایط جدیدی را خلق کنند. ترویج و آشنایی با خدمات کتابخانه‌ای مقوله‌ای است که فقط در محیط‌‌های کتابخانه‌‌ای رخ می‌دهد اما در سطح کلاس و پژوهش فقط مباحث تخصصی مرور می‌شود؛ بنابراین کتابداران نباید فرصت حضور در ایفلا را از دست بدهند.

درباره دپارتمان‌های کتابداری در ایران و جهان بگویید؟
ایران در خاورمیانه جزو کشورهای پیشرو در زمینه علم کتابداری است و بیش از 70 دپارتمان کتابداری در کشورمان وجود دارد؛ به‌عنوان مثال عمان در میان کشورهای حوزه خلیج فارس دارای دپارتمان کتابداری بزرگی است؛ دپارتمانی که در دانشگاه سلطان قابوس قرار دارد. کشورهایی مانند قطر، بحرین، امارات، عمان یا کویت چندان در علم کتابداری مطرح نیستند و دپارتمان‌ کتابداری ندارند اما کشوری مانند قطر، سرمایه‌گذاری زیادی در ایفلا کرده است و حتی می‌دانم در ایفلا جایزه‌ای به نام پژوهشگران شهیر عرب وجود دارد و این جایزه با دادن گرنت‌(‌کمک هزینه) شرایط حضور پژوهشگران عرب را در ایفلا فراهم می‌کند.
 
در کشورهایی  مانند آمریکا و کانادا؛ دپارتمان‌های کتابداری در دانشکده‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی مستقر هستند اما در آسیا هنوز دپارتمان‌های کتابداری مانند آنچه در دانشکده‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی  اروپا و آمریکا وجود دارد، مستقر نیست؛ به‌عنوان مثال؛ در ژاپن، بنگلادش  وکره جنوبی دپارتمان‌های کتابداری خوبی وجود دارد اما هنوز این دپارتمان‌ها در دانشکده‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی مستقر نیستند یا در کشور هند، دپارتمان‌های کتابداری زیادی وجود دارد اما  این مراکز در قالب دانشکده‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی فعالیت نمی‌کنند.   
 
آیا نشریه‌ای در ایران وجود دارد تا بتواند دستاوردهای حضور اعضای هیئت علمی و جامعه دانشگاهی را در ایفلا منعکس کند؟
نشریاتی که با رویکرد علمی و پژوهشی در ایران منتشر می‌شوند و مجوز و  گرید A , B  را  از وزارت علوم تحقیقات و فقناوری دریافت کرده‌اند، معمولا گزارش سفر منتشر نمی‌کنند اما فضاها یا نشریاتی وجود دارند که افراد می‌توانند از آن‌ها برای ثبت گزارش سفر ایفلا استفاده کنند؛ مانند نشریه «شناسه» انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران یا خبرگزاری‌های تخصصی مانند ایبنا که می‌تواند رسانه خوبی برای ثبت تجربیات حضور افراد حقیقی در ایفلا باشد. مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور (مکتب) نیز می‌تواند نشریه‌ای مشارکتی در این زمینه را منتشر کند.

البته بازنشر مجدد مجله‌ای مانند «آی بولتن» نیز ایده خوبی می‌تواند باشد زیرا این نشریه با کارکرد بین‌المللی و ترویجی فضای مناسبی برای انعکاس دستاوردهای کتابخانه‌های دانشگاهی در ایفلا را فراهم می‌کند. متولی انتشار این نشریه می‌تواند کمیته کتابداری دانشگاهی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران یا (مکتب) باشد اما بهترین کار این است که انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی و کمیته کتابداری دانشگاهی این مسئولیت را بپذیرند.
 
کتابخانه‌های دانشگاهی ایران تا چه اندازه  به استانداردهای ایفلا نزدیک هستند؟
کتابخانه‌های بزرگ دانشگاهی ایران تقریبا از نظر تجریبات زیسته به استانداردهای ایفلا نزدیک هستنند اما از نظر علمی باید واقعا پژوهش علمی صورت بگیرد تا مشخص شود کتابخانه‌های دانشگاهی ما تا چه اندازه به استانداردهای ایفلا نزدیک هستند. کتابخانه‌های دانشگاهی ایران مانند شهید بهشتی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران که عضو ایفلا بودند، معیار سنجش  خوبی در این زمینه محسوب می‌شوند. براساس این معیار می‌توان سنجید، این کتابخانه‌ها با توجه به عضویت در ایفلا تا چه حد خود را به استانداردهای ایفلا نزدیک کرده‌اند. به‌عنوان مثال می‌توان میزان قرابت کتابخانه‌های دانشگاهی با استانداردهای تعریف شده ایفلا را براساس محورهایی مانند پژوهش الکترونیکی، سواد اطلاعاتی، ترویج دانش، ارتقا مهارت‌های کتابداران دانشگاهی و تأمین منابع کتابخانه‌های دانشگاهی با یک تحقیق علمی بررسی کرد.
 
البته کتابخانه‌های دانشگاهی ایران در زمینه تأمین منابع اطلاعاتی و بخش ارائه خدمات مرجع بسیار نزدیک به استانداردهای ایفلا عمل می‌کند و سازماندهی منابع اطلاعاتی نیز در کتابخانه‌های دانشگاهی کشورمان بسیار به روز است. وجود نرم‌افزارهای تخصصی بومی کتابداری نیز کمک بزرگی به سازماندهی منابع اطلاعاتی کتابخانه‌های دانشگاهی کرده است.
 
با توجه به دو دوره حضور در ایفلا در سال‌های 2013 و 2018، خاطره‌ای از حضور دراین رویداد بین‌المللی دارید؟
در ایفلا معمولا برای کسانی که بار نخست به این رویداد بین‌المللی می‌روند؛ برنامه‌های ویژه‌ای تدارک دیده می‌شود تا آن‌ها بتوانند از این حضور  استفاده بیشتری کنند. از آنجا که نشست‌های مختلف ایفلا، همزمان برگزار می‌شود، ایرانی‌ها تلاش می‌کنند هرکدام در یک نشست حاضر شوند و نتایج نشست‌ها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. سال 2013 با یک کتابدار سوئدی آشنا شدم. او از خدمات جالبی گفت که در این کشور به زندانیان و افراد خاص مانند مهاجران و معلولان  ارائه می‌شود؛ به‌عنوان مثال می‌گفت در سوئد تور دوچرخه‌گردی داشتیم و از این طریق مردم را با کتاب آشنا می‌کردیم. روی این دوچرخه برگه‌‌هایی بود که نوشته شده بود «من کتابدارم، از من بپرسید».