به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نمایشگاه کتاب فرصتی است تا اهالی کتاب کودک و نوجوان را ببینیم و به گپ و گفت با آنها بنشینیم. به همین بهانه در حاشیه یکی از روزهای شلوغ نمایشگاه کتاب ۱۴۰۲ با فتح‌اله فروغی، مؤسس و عضو هیئت مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان درباره شعار «آینده خواندنی است» صحبت کردیم و برنامه امسال این انجمن را جویا شدیم که پاسخ او را در ادامه می‌خوانید:
نظر شما درباره شعار «آینده خواندنی است» چیست؟
در انتخاب شعاری که برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و حتی هفته کتاب در نظر می‌گیرند، به خیلی از شاخصها توجه می‌کنند که این شاخصها باید شعار موجود را پوشش دهد. اعضای مختلفی هستند که گرد هم جمع شده و درباره این شعار نظر می‌دهند و در بین آنها بهترین نظر پذیرفته می‌شود. امسال در برنامه شورا نبودم؛ ولی به نظر می‌آید که بحث آینده‌نگری مدنظر انتخاب‌کنندگان این شعار بوده است.
حالا باید ببینیم که چرا این شعار را انتخاب کرده‌اند؟ پویایی و زنده بودن هر جامعه‌ای به آینده برمی‌گردد. ما نمی‌توانیم حال‌مان را بدون درنظر گرفتن آینده رقم بزنیم. آینده‌ای که می‌تواند سرنوشت آیندگان بعدی را رقم بزند، زمینه‌سازی آن از حال شروع می‌شود. حال برای آینده‌ای است که آیندگان، آینده بعدی را می‌سازند و رقم می‌زنند. این مسئله می‌تواند از این جنبه بررسی شود که نگاه همه ما، به‌خصوص اصحاب قلم و رسانه معطوف به آینده باشد.
به نظر شما آینده نشر کودک و نوجوان چگونه است؟
آینده نشر کتاب کودک و نوجوان یکی از موضوعاتی است که من بارها به آن اندیشیده‌ام. در خاطرم هست در یکی از روزهای هفته کتاب، در یکی از برنامه‌های سرای اهل قلم کتاب کودک و نوجوان نمایشگاه سی‌وسوم، موضوعی را مطرح کردند که با عنوان «آینده نشر کتاب» بود. ما به عنوان ناشرانی که حوزه کارمان کتاب کودک و نوجوان است، باید بدانیم خوانندگان آینده ما چه کسانی هستند. ما نمی‌توانیم بر اساس مخاطب فعلی و قبلی برای آیندگان محتوا تولید کنیم. نویسنده باید نگاهش به آینده باشد و آنچه را ارائه دهد که در آینده می‌تواند برای کودکان این سرزمین مفید و مؤثر باشد. طبیعتا ما به عنوان ناشر باید به ابزارهایی دست پیدا کنیم که کودکان و نوجوانان آینده به آن متوسل می‌شوند و نباید در تولیدات‌مان از این بستر غافل شویم. مسئله‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که هر برنامه‌ریزی چه برای حال و چه برای آینده به نیازسنجی نیاز دارد. معیار و ملاک نیازسنجی، داشتن اطلاعات است. اگر ما اطلاعات لازم را نداشته باشیم و نتوانیم براساس آن نیازسنجی کنیم، نمی‌توانیم در حوزه کتاب به آمار و ارقام دقیقی دست یابیم تا درنهایت، با استناد به آنها برنامه‌های آینده‌مان را تأمین کنیم.
به عنوان کسی که سال‌ها در حوزه کتاب فعالیت می‌کند، از همکاران و سیاست‌گذاران حوزه فرهنگی خواهش می‌‌کنم اطلاعات و آمار و ارقامی را که در اختیار دارند در جامعه نشر به اشتراک بگذارند تا ما بتوانیم برای آینده بهتر برنامه‌ریزی کنیم. یکی از مؤسسه‌هایی که این اطلاعات را در دست دارد، خانه کتاب و ادبیات ایران است. ما به عنوان انجمن ناشران کودک و نوجوان از این اطلاعات استقبال می‌کنیم تا بر اساس داده‌هایی که به دست می‌آوریم، بتوانیم جامعه نشر کتاب کودک را به سوی آینده بهتر سوق دهیم.
در سال گذشته کارگاه‌های آموزشی برای آموزش ویراستاری درنظر گرفته بودید؛ آیا این برنامه امسال هم ادامه دارد؟
برای اولین‌بار در تاریخ نشر کشور، انجمن ناشران کتاب کودک و نوجوان درصدد برآمد که بتواند جامعه ویراستاران حوزه کودک و نوجوان را گسترش دهد. برای گسترش چنین موضوعی و باز کردن دامنه فعالیت حوزه کودک و نوجوان، ما نیازمند این هستیم که افراد با ادبیات کودک و نوجوان آشنا شوند. ویراستار حوزه کودک و نوجوان علاوه‌بر داشتن ذوق و قریحه لازم، باید تخصص حوزه مربوطه را نیز دارا باشد. تخصص بسیار حائز اهمیت است؛ بنابراین اگر کسی می‌خواهد داستان و شعر و به طور کلی ادبیات مربوط به کودک و نوجوان را ویراستاری کند، در ابتدا باید ادبیات را بشناسد و بعد ویرایش متون را برعهده بگیرد. به همین دلیل در انجمن برنامه‌ریزی شد که دوره ویراستاری متون کودک را اجرا کنیم. در اینجا ما تنها به ویراستاری متن توجه نکردیم؛ بلکه برنامه را بر اساس دو قسمت طراحی کردیم. قسمت اول، آشنا کردن فراگیران به مبانی ادبیات کودک و نوجوان و مرحله بعدی وارد کردن آنها به حوزه ویرایش متون کودکانه.
ممکن است اینجا دو سؤال برای شما به وجود بیاید: اول اینکه آیا ما می‌خواستیم ویراستار تربیت کنیم؟ و دوم اینکه آیا ویراستاری در حوزه وظایف ذاتی انجمن است یا خیر؟ ما در اینجا به دنبال تربیت ویراستار نبودیم؛ بلکه به دنبال رفع کاستی‌ها و افزایش تعداد معدود ویراستاران متون کودک بودیم؛ بنابراین ویراستارانی که کار ویراستاری را انجام می‌دادند اما به متون کودک و نوجوان ورود پیدا نمی‌کردند، دعوت شدند از طریق ارتباطی که با متون کودکانه پیدا می‌کنند، بتوانند ویراستاری کنند. لازم است این نکته را یادآوری کنم به‌هیچ‌وجه به عنوان یک ویراستار اعتقاد ندارم که کار ویراستاری از طریق کسب دانش فراهم می‌شود. خیلی جدی معتقدم که یک ویراستار باید با متون کودکانه کار کند و آنها را حلاجی کند تا بتواند به یک متن مقبول ویرایش‌شده دست یابد و این تنها از طریق کارگاه‌های عملیاتی محقق خواهد شد. کسب دانش‌های نظری را رد نمی‌کنم؛ اما معتقدم کار ویراستار در حوزه ویرایش در عمل شروع می‌شود. داشتن دانش و قریحه و اطلاعات ادبیات کودک کمک می‌کند که یک ویراستار متخصص کودکان را در جامعه داشته باشیم. در دوره‌ای که ما برگزار کردیم تعداد اندکی از آنها موفق شدند گواهی پایان دوره را دریافت کنند تا بتوانند در بازار نشر کودک این کار را تخصصی‌تر ادامه دهند.
برنامه امسال انجمن ناشران کودک و نوجوان چیست؟
برنامه امسال ما در انجمن ناشران کودکان و نوجوان ادامه دادن دوره‌های آموزشی است که از طریق کمیسیون آموزش برنامه‌ریزی شده است و دنبال می‌شود. علاقه‌مندیم که بتوانیم نمایشگاه تخصصی کتاب کودک و نوجوان را در آبان‌ماه برگزار کنیم و امیدواریم بتوانیم در هفته کتاب امسال به برنامه‌های مورد نیاز نشر بپردازیم و دوره‌های ویژه‌ای را برای مدیران نشر تدارک ببینیم.
سی‌و‌چهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ با شعار «آینده خواندنی است» در مصلای امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.
نظر شما درباره شعار «آینده خواندنی است» چیست؟
در انتخاب شعاری که برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و حتی هفته کتاب در نظر می‌گیرند، به خیلی از شاخصها توجه می‌کنند که این شاخصها باید شعار موجود را پوشش دهد. اعضای مختلفی هستند که گرد هم جمع شده و درباره این شعار نظر می‌دهند و در بین آنها بهترین نظر پذیرفته می‌شود. امسال در برنامه شورا نبودم؛ ولی به نظر می‌آید که بحث آینده‌نگری مدنظر انتخاب‌کنندگان این شعار بوده است.
حالا باید ببینیم که چرا این شعار را انتخاب کرده‌اند؟ پویایی و زنده بودن هر جامعه‌ای به آینده برمی‌گردد. ما نمی‌توانیم حال‌مان را بدون درنظر گرفتن آینده رقم بزنیم. آینده‌ای که می‌تواند سرنوشت آیندگان بعدی را رقم بزند، زمینه‌سازی آن از حال شروع می‌شود. حال برای آینده‌ای است که آیندگان، آینده بعدی را می‌سازند و رقم می‌زنند. این مسئله می‌تواند از این جنبه بررسی شود که نگاه همه ما، به‌خصوص اصحاب قلم و رسانه معطوف به آینده باشد.
به نظر شما آینده نشر کودک و نوجوان چگونه است؟
آینده نشر کتاب کودک و نوجوان یکی از موضوعاتی است که من بارها به آن اندیشیده‌ام. در خاطرم هست در یکی از روزهای هفته کتاب، در یکی از برنامه‌های سرای اهل قلم کتاب کودک و نوجوان نمایشگاه سی‌وسوم، موضوعی را مطرح کردند که با عنوان «آینده نشر کتاب» بود. ما به عنوان ناشرانی که حوزه کارمان کتاب کودک و نوجوان است، باید بدانیم خوانندگان آینده ما چه کسانی هستند. ما نمی‌توانیم بر اساس مخاطب فعلی و قبلی برای آیندگان محتوا تولید کنیم. نویسنده باید نگاهش به آینده باشد و آنچه را ارائه دهد که در آینده می‌تواند برای کودکان این سرزمین مفید و مؤثر باشد. طبیعتا ما به عنوان ناشر باید به ابزارهایی دست پیدا کنیم که کودکان و نوجوانان آینده به آن متوسل می‌شوند و نباید در تولیدات‌مان از این بستر غافل شویم. مسئله‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که هر برنامه‌ریزی چه برای حال و چه برای آینده به نیازسنجی نیاز دارد. معیار و ملاک نیازسنجی، داشتن اطلاعات است. اگر ما اطلاعات لازم را نداشته باشیم و نتوانیم براساس آن نیازسنجی کنیم، نمی‌توانیم در حوزه کتاب به آمار و ارقام دقیقی دست یابیم تا درنهایت، با استناد به آنها برنامه‌های آینده‌مان را تأمین کنیم.
به عنوان کسی که سال‌ها در حوزه کتاب فعالیت می‌کند، از همکاران و سیاست‌گذاران حوزه فرهنگی خواهش می‌‌کنم اطلاعات و آمار و ارقامی را که در اختیار دارند در جامعه نشر به اشتراک بگذارند تا ما بتوانیم برای آینده بهتر برنامه‌ریزی کنیم. یکی از مؤسسه‌هایی که این اطلاعات را در دست دارد، خانه کتاب و ادبیات ایران است. ما به عنوان انجمن ناشران کودک و نوجوان از این اطلاعات استقبال می‌کنیم تا بر اساس داده‌هایی که به دست می‌آوریم، بتوانیم جامعه نشر کتاب کودک را به سوی آینده بهتر سوق دهیم.
در سال گذشته کارگاه‌های آموزشی برای آموزش ویراستاری درنظر گرفته بودید؛ آیا این برنامه امسال هم ادامه دارد؟
برای اولین‌بار در تاریخ نشر کشور، انجمن ناشران کتاب کودک و نوجوان درصدد برآمد که بتواند جامعه ویراستاران حوزه کودک و نوجوان را گسترش دهد. برای گسترش چنین موضوعی و باز کردن دامنه فعالیت حوزه کودک و نوجوان، ما نیازمند این هستیم که افراد با ادبیات کودک و نوجوان آشنا شوند. ویراستار حوزه کودک و نوجوان علاوه‌بر داشتن ذوق و قریحه لازم، باید تخصص حوزه مربوطه را نیز دارا باشد. تخصص بسیار حائز اهمیت است؛ بنابراین اگر کسی می‌خواهد داستان و شعر و به طور کلی ادبیات مربوط به کودک و نوجوان را ویراستاری کند، در ابتدا باید ادبیات را بشناسد و بعد ویرایش متون را برعهده بگیرد. به همین دلیل در انجمن برنامه‌ریزی شد که دوره ویراستاری متون کودک را اجرا کنیم. در اینجا ما تنها به ویراستاری متن توجه نکردیم؛ بلکه برنامه را بر اساس دو قسمت طراحی کردیم. قسمت اول، آشنا کردن فراگیران به مبانی ادبیات کودک و نوجوان و مرحله بعدی وارد کردن آنها به حوزه ویرایش متون کودکانه.
ممکن است اینجا دو سؤال برای شما به وجود بیاید: اول اینکه آیا ما می‌خواستیم ویراستار تربیت کنیم؟ و دوم اینکه آیا ویراستاری در حوزه وظایف ذاتی انجمن است یا خیر؟ ما در اینجا به دنبال تربیت ویراستار نبودیم؛ بلکه به دنبال رفع کاستی‌ها و افزایش تعداد معدود ویراستاران متون کودک بودیم؛ بنابراین ویراستارانی که کار ویراستاری را انجام می‌دادند اما به متون کودک و نوجوان ورود پیدا نمی‌کردند، دعوت شدند از طریق ارتباطی که با متون کودکانه پیدا می‌کنند، بتوانند ویراستاری کنند. لازم است این نکته را یادآوری کنم به‌هیچ‌وجه به عنوان یک ویراستار اعتقاد ندارم که کار ویراستاری از طریق کسب دانش فراهم می‌شود. خیلی جدی معتقدم که یک ویراستار باید با متون کودکانه کار کند و آنها را حلاجی کند تا بتواند به یک متن مقبول ویرایش‌شده دست یابد و این تنها از طریق کارگاه‌های عملیاتی محقق خواهد شد. کسب دانش‌های نظری را رد نمی‌کنم؛ اما معتقدم کار ویراستار در حوزه ویرایش در عمل شروع می‌شود. داشتن دانش و قریحه و اطلاعات ادبیات کودک کمک می‌کند که یک ویراستار متخصص کودکان را در جامعه داشته باشیم. در دوره‌ای که ما برگزار کردیم تعداد اندکی از آنها موفق شدند گواهی پایان دوره را دریافت کنند تا بتوانند در بازار نشر کودک این کار را تخصصی‌تر ادامه دهند.
برنامه امسال انجمن ناشران کودک و نوجوان چیست؟
برنامه امسال ما در انجمن ناشران کودکان و نوجوان ادامه دادن دوره‌های آموزشی است که از طریق کمیسیون آموزش برنامه‌ریزی شده است و دنبال می‌شود. علاقه‌مندیم که بتوانیم نمایشگاه تخصصی کتاب کودک و نوجوان را در آبان‌ماه برگزار کنیم و امیدواریم بتوانیم در هفته کتاب امسال به برنامه‌های مورد نیاز نشر بپردازیم و دوره‌های ویژه‌ای را برای مدیران نشر تدارک ببینیم.
سی‌و‌چهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ با شعار «آینده خواندنی است» در مصلای امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.
نظر شما