به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ در دو سال اخیر، همه‌گیری بیماری کووید 19 یکی از مسائلی بود که باعث رونق خرید کتاب از فروشگاه‌های آنلاین شد. این درحالی است که خرید کتاب در فضای مجازی به‌اندازه خرید از کتاب‌فروشی امن نیست؛ زیرا برخی از فروشگاه‌های آنلاین، آثار کتابسازی شده و بعضا تقلبی را نیز شامل می‌شود. خرید کتاب از ناشرنماها با قیمت پایین و اعمال تخفیف‌های 50 تا بیش از 80 درصدی از نتایج چنین فعالیت‌های نامتعارفی است که این‌روزها، انتقادهای متعددی را به همراه داشته.
در چنین شرایطی، مادرها و پدرها چگونه می‌توانند کتاب خوب را در فضای مجازی پیدا کنند و آیا تنها راه خرید کتاب با کیفیت برای کودکان، خرید از کتاب‌فروشی‌های معتبر است؟ محمود برآبادی، نویسنده کودک و نوجوان که تا کنون چندین بار عضو هیات مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان و همچنین ریاست و نایب رئیسی این انجمن را نیز عهده‌دار بوده، انتخاب کتاب مناسب برای کودکان را از وظایف والدین می‌داند و خواستار توجه آنها به فهرست‌هایی است که گروه‌های تخصصی مانند شورای کتاب کودک و لاکپشت پرنده تهیه می‌کنند...
در چنین شرایطی، مادرها و پدرها چگونه می‌توانند کتاب خوب را در فضای مجازی پیدا کنند و آیا تنها راه خرید کتاب با کیفیت برای کودکان، خرید از کتاب‌فروشی‌های معتبر است؟ محمود برآبادی، نویسنده کودک و نوجوان که تا کنون چندین بار عضو هیات مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان و همچنین ریاست و نایب رئیسی این انجمن را نیز عهده‌دار بوده، انتخاب کتاب مناسب برای کودکان را از وظایف والدین می‌داند و خواستار توجه آنها به فهرست‌هایی است که گروه‌های تخصصی مانند شورای کتاب کودک و لاکپشت پرنده تهیه می‌کنند...
همان‌طور که می‌دانید، فروش کتاب در فضای مجازی، آسیب‌هایی را نیز برای صنعت نشر و البته مخاطبان، به‌همراه داشته است. به نظر شما؛ گسترش فروش کتاب در فضای مجازی چه تاثیری در کتاب حوزه کودک و نوجوان دارد؟
اصولا سیستم توزیع کتاب در ایران اشکال‌های زیادی دارد. اغلب ناشرهای کوچک که سیستم توزیع ندارند، ناچارند که کتاب‌هایشان را در اختیار توزیع‌کنندگان بزرگ بگذارند. شرکت‌های پخش بزرگ، کتاب این ناشرها را با تخفیف‌های بالا در حدود 40 تا 50 درصد می‌خرند و در سیستم، توزیع می‌کنند و ممکن است 20 درصد به کتاب‌فروشی و جایی که عرضه می‌کنند، برسد. همه ناشرهای کوچک که برخی ناشرهای حوزه کودک و نوجوان هم جزئی از آنها هستند، از چنین سیستمی شکایت دارند.
حتی قبل از همه‌گیری کرونا، بسیاری از کتابفروشیها نیمه تعطیل شده‌بودند. ناشران بزرگ که خودشان توزیع هم می‌کنند، از این آسیب در امان ماندند اما ناشران کوچک که کتاب‌های زیادی ندارند، خیر. ناشران باید تعداد قابل توجهی کتاب داشته‌باشند تا بتوانند از بازار سراسری کشور سهمی داشته باشند. این وضعیت بود؛ تا اینکه همه‌گیری کرونا پیش آمد؛ در نتیجه رفت و آمدها محدود شد و فروشگاه‌های آنلاین رونق بیشتری گرفتند. البته فروشگاه‌های آنلاین پیش از همه‌گیری هم فعال بودند، اما به دلیل محدودیت‌های کرونایی، رونق بیشتری گرفتند؛ زیرا بیشتر مردم ترجیح می‌دادند خریدهای خود را در فضای مجازی انجام بدهند و کتاب هم یکی از اقلامی بود که در فروشگاه‌های آنلاین عرضه می‌شد.
ناشران کوچک بیش از همه ضرر می‌کنند
در فروشگاه‌های آنلاین، معمولا علاوه بر کتاب همه نوع کالایی می‌فروشند؛ اما برخی از فروشگاه‌های آنلاین فقط کتاب می‌فروشند. اگر به سایت‌های فروشگاه آنلاین کتاب مراجعه کنید، بیشتر آنها می‌گویند؛ سفارش بدهید و تا برای شما تهیه می‌کنیم! یعنی کتاب را در انبار ندارند؛ بلکه سفارش را می‌گیرند و با وقفه یک یا چند روزه تهیه و ارسال می‌کنند. اگر هزینه کتاب از عددی بالاتر باشد، هزینه پیک حساب نمی‌شود و اگر از آن هزینه کمتر باشد مشتری باید هزینه پیک را هم بپردازد.
این سیستمی است که در این روزها به ناچار رواج یافته است و گروهی که بیشتر از همه در این شرایط ضرر می‌کند، ناشران کوچکی هستند که تنها می‌توانند دو تا سه عنوان کتاب در طول 12 ماه منتشر کنند. در نتیجه این سیستم، این ناشران نمی‌توانند کالای تولید خود را عرضه کنند و برخی از آنها که سایت دارند، آن‌قدر مشهور و شناخته‌شده نیستند که ارباب رجوع به آنها مراجعه کند. در نتیجه اگر شما کتابی را در فضای مجازی جست‌وجو و می‌خواهید آن را تهیه کنید، تعدادی فروشگاه آنلاین که بیشترین فروش را دارند، نمایش داده‌خواهد شد. بنابراین شما اگر کتاب بزرگسال یا کودک و نوجوان بخواهید، ناچار هستید از یکی از گزینه‌هایی که نمایش داده‌‌شده، کتابی انتخاب کنید. این وضعیت وجود دارد و باید چاره‌ای برای آن پیدا کرد.
تعداد کتاب‌فروشی‌های معتبر آنلاین کم است
کتاب‌فروش‌ها نقش زیادی در کتابخوان کردن افراد دارند. همچنین می‌توانند با معرفی کتاب و تشویق کودکان به کتاب، تاثیر زیادی روی کودکان داشته‌باشند. گفته می‌شود گسترش فعالیت فروشگاه مجازی در بزرگسالان منجر به تمایل خرید کتاب‌های عامه‌پسند می‌شود، فکر می‌کنید این روند در کودک و نوجوان چه تاثیری داشته‌باشد؟
تعدادی از فروشگاه‌های آنلاین مانند هدهد که مربوط به موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات ایران است، توانسته‌اند بین طبقات کتابخوان و روشنفکر جامعه جایگاهی برای خود دست و پا کند. خیلی از افراد با اعتمادی که به این موسسه و فروشگاه هدهد دارند، سراغ کتاب‌های آنها می‌روند و از میان کتاب‌های دستچین‌شده، انتخاب می‌کنند. زیرا این فروشگاه کتاب‌هایی را که جوایزی کسب کردند یا در لیست فهرست‌هایی مانند فهرست شورای کتاب کودک، فهرست لاکپشت پرنده و... هستند، ارائه می‌دهند. اما تعداد این سبک از کتاب‌فروشی‌های آنلاین کم است و اگر بتوانند جایگاه خود را پیدا کنند و این ارتباط بین مخاطب –خانواده‌ها- تقویت شود، ضعف این فروشگاه‌ها جبران می‌شود.
کتاب‌فروش‌ها حتی اگر خودشان فروشنده نبودند و فردی را استخدام می‌کردند، همیشه این شرط را داشتند که فرد باید کتابخوان و اهل کتاب باشد، کتاب را بشناسد و وقتی که مشتری می‌آید در مقابل او بی‌تفاوت نباشد. او باید بتواند در حدی کتاب را معرفی و پرزنت، کارکردها و موضوع‌های کتاب را به خریدار معرفی کند. در این صورت است که مخاطب جذب می‌شود تا با اطمینان بیشتری خرید کند. این کاستی، در دو سالی که همه‌گیری اتفاق افتاد، هنوز وجود دارد؛ اما پیش‌بینی می‌کنم تا پایان سال که همه‌گیری کرونا در حد زیادی کاهش و کتابفروشیها رونق پیدا کنند. ولی به‌هرحال؛ طی این دو سال، ضرر و زیان زیادی به آنها وارد شده‌است.
خانواده‌ها باید به وظیفه خود واقف بشوند
ممکن است در جست‌وجویی که توسط خانواده‌ها برای خرید آنلاین انجام می‌شود، فروشگاه‌هایی مانند دیجی‌کالا و دیگر فروشگاه‌های غیرتخصصی کتاب، پیش از کتاب‌فروشی آنلاینی مانند هدهد که به آن اشاره کردید نمایش داده‌شود. برای اینکه اطلاعات مادرها و پدرها بیشتر شود، تا بتوانند در فضای مجازی انتخاب درست داشته‌باشند، آیا انجمن‌ها و نهادهای فعال در حوزه کودک و نوجوان باید کاری انجام بدهند؟
فکر می‌کنم وظیفه والدین مهم است. خانواده‌ها باید در خرید کتاب دقت کنند. جست‌وجو و پرس‌وجو کنند که چه کتابی برای چه سنی مناسب است. اگر کودک خاصی دارند، سراغ آن موضوع خاص بروند. معمولا افراد برای خرید لباس و حتی ارزاق عمومی، دقت زیادی به خرج می‌دهند، اما در مورد کتاب کوتاهی می‌کنند. شاید این کوتاهی در نتیجه این است که والدین حوصله و دقت لازم را ندارند.
حتی اگر مادر یا پدر کتاب را ابتدا بخوانند و بعد در اختیار کودک قرار بدهند، بهتر است. به نظرم مقداری وظیفه والدین است که همچنان که در سایر خریدهایشان دقت می‌کنند، در خرید کتاب به عنوان کالای فرهنگی، دقت کنند و جنس خوب را بخرند. جنس خوب را می‌توان به کمک فهرست شورای کتاب کودک، لاکپشت پرنده، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتاب‌های رشد و چند جشنواره دیگر به دست آورد. این موسسه‌ها و نهادها برای تهیه فهرست‌ها به نقد و بررسی کتاب می‌پردازند. خانواده‌ها باید مقداری به این وظیفه خود واقف بشوند و به آن تن بدهند.
نظر شما