کافی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره شعر مهدوی گفت: موضوع انتظار در اصل یک تعبیر شاعرانه است و اگر در آیات قرآن نیز دقت کنیم، حدود چهار تا پنج بار عبارت « وَجَاءَ مِنْ أَقْصَا الْمَدِينَةِ رَجُلٌ» آمده که خود دورنمایه‌ای امیدوار کننده و شاعرانه است؛ چراکه با گفتن این مطلب که از دور دست می‌آید، به آن بعد می‌بخشد.

وی ادامه داد: وجود هیجان، امید و احساس در مفهوم انتظار سبب شاعرانگی این مفهوم و ظرافت ادبی آن شده است. بسیاری از آفرینش‌ها در جامعه بشری براساس ناتوانی انسان و غلبه بر مشکلات صورت گرفته و مفهوم انتظار نیز بر همین اساس بوده است. گاه انسان‌ها درماندگی‌شان را با پرداختن به این مفهوم برطرف می‌کنند.

این شاعر با تاکید بر این موضوع که مفهوم انتظار در تمامی ادیان وجود دارد، اظهار داشت: این مفهوم یک نیاز فکری و باور روانی برای برپا نگه داشتن انسان مطلق است. حتی برخی آیین‌های غیر الهی نیز این مهفوم را باور دارند چرا که از فطرت انسان برمی‌خیزد.

وی مفهوم انتظار را در باور شیعه بسیار قوی، روشن و پررنگ معرفی کرد و افزود: از سوی دیگر این مفهوم قدیس، توانمند و محبوب و به عبارت دیگر با انگیزه تغزل همراه شده است پس دستمایه‌ای برای پرداختن در ادبیات است.

کافی درباره بروز نشانه‌های انتظار و مهدویت در شعر و ادبیات فارسی توضیح داد: در قرن‌های چهارم تا نهم هجری قمری تجلی چندانی از مهدویت نداریم. گاه به صورت تلمیحی این مساله دیده شده است. نخستین فردی که به صراحت درباره امام زمان(عج) شعری سروده خواجوی کرمانی است. او ترکیب‌بندی درباره موضوع تاریخ اسلام دارد که در هر بند آن به یکی از امامان شیعه از جمله حضرت مهدی(عج) پرداخته است.

وی یادآور شد: شاید پیش از خواجو نیز شاعران دیگر سروده‌هایی درباره امام زمان داشته باشند اما این اشاره‌ها به صورت تلمیحی بوده است مانند مصرع «بگو بسوز که مهدی دین پناه رسید» در شعر حافظ. 

این استاد دانشگاه با تاکید بر بروز تدریجی باورهای شیعی در دوران صفویه ادامه داد: در دوران صفویه فرصتی برای پرداختن به مفهوم انتظار و مهدویت در ادبیات فراهم شد اما به دلیل تازه بودن این فرصت قدر دانسته نشد، چراکه چندین قرن با این مساله مبارزه شده بود.

وی بروز فراوانی این نوع شعر را در دوره قاجاریه به ویژه اواخر آن دوران دانست و افزود: اما وحشی بافقی در همان عصر صفوی نیز شعر مهدوی می‌سراید.

این پژوهش‌گر از آیت‌الله غروی اصفهانی که در عصر پهلوی می‌زیسته به عنوان بزرگ‌ترین شاعر مهدوی در ادبیت فارسی یاد کرد و گفت: تمام سروده‌های این شاعر مذهبی است. به امام زمان(عج) نگاهی کاملا عاشقانه و غنایی دارد و در قالب‌های قصیده، غزل و ترکیب‌بند شعرهایی سروده است.

وی دوران پس از انقلاب را دوران تحول شعر آیینی خواند و اظهار داشت: شاید از نظر گرایش به این نوع شعر تمام فعالیت‌های پیشین را بتوان در یک کفه ترازو و فعالیت در این دوران را در کفه دیگر ترازو قرار داد. در دوره‌های قبل از انقلاب شاعران مذهبی در مرتبه دوم از بلوغ ادبی قرار داشتند. اما پس از آن هم در مرتبه نخست ادبی و هم مرتبه نخست شعر آیینی و مذهبی جای گرفتند.

این شاعر ادامه داد: در عصر حاضر انسان‌ها به موضوع آخر‌الزمان بیشتر اعتقاد پیدا کرده‌‌اند، بنابراین پرداختن به مفهوم انتظار در شعر برجسته‌تر شده و انعکاس بیشتری داشته است. همچنین نسل سوم در شعر پس از انقلاب گرایش بیشتری به مفهوم انتظارگرایی داشته‌اند.

وی در پایان یادآور شد: به‌طور کلی موضوع واقعه عاشورا و امام حسین(ع)، ولایت و انتظار، سه مبحثی اند که در شعر آیینی به ویژه شعر آیینی پس از انقلاب برجسته‌تر شده‌اند.