به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اردبیل، پروانه رضاقلیزاده در مراسم تجلیل از نویسنده کتاب «صحافخانه سرای حاج احمد» به عنوان ایران شناس برتر استان اردبیل در سال جاری که در محل بنیاد ایران شناسی اردبیل در خانه تاریخی وکیل الرعایا برگزار شد، اظهار کرد: پرداختن به کار تحقیق و پژوهش به فرهنگ یک ملت نشان میدهد که پشتوانه فرهنگی اردبیل نفس میکشد و با خواندن کتابهایی چون صحافخانه سرای حاجی احمد درمی یابیم هنر صحافی یکی از مصادیق روشن پیوند فرهنگ مکتوب با زیست اجتماعی ایرانیان است.
وی با بیان اینکه صحافان نقطه اتصال بین مولف، عالمان، مدارس و کتابخانه ها بودند، بیان کرد: بدون حضور صحافان چرخه تولید کتاب و انتقال دانش مکتوب دچار گسست میشد و مطالعه نقش صحافان در جامعه جایگاه ویژهای دارد و اردبیل که دارای پیشینه عمیق فرهنگی و عرفانی است و نخستین کتابخانه ایران را در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی داشت، نشان میدهد که در این شهر کتاب جایگاهی فراتر از ابزار دانش داشت و هویت این خطه با کتاب تعریف میشد.
وی ادامه داد: به گواه تاریخ قدیمیترین جلد کتاب مربوط به قرن دوم هجری در کشور مصر در دوره اسلامی بود در دوره سلجوقیان هنر تجلید و تذهیب و کار مقوا و جلد سازی رونق پیدا کرد و در دوره تیموریان بویژه در شهر هرات و برخی از شهرهای ایران نظیر شیراز و مشهد و تبریز این هنر رشد یافت و در دوره صفوی این هنر به اوج خود رسید و تکامل یافت.
رضاقلیزاده با اشاره به کتاب صحاف خانه سرای حاجی احمد عنوان کرد: به نوشته این کتاب، کار صحافی در یک کاروانسرا در بازار انجام میگرفته که نشان میدهد بازار تنها محل داد و ستد نبوده و در کنارش کارهای فرهنگی صورت میگرفته و افرادی که به این کار مشغول بودند، جایگاه خاصی در بازار داشتند.
صحافان پیونددهنده فرهنگ و اجتماع بودند
مدیرکل کتابخانههای استان اردبیل اضافه کرد: صحافان با شیرازه بندی و وصل کردن اوراق کتاب فرهنگ و اجتماع را به هم پیوند میدادند. آنان با تذهیب و خطاطی و نقاشی و جلدسازی، ارزش معنوی به کتاب میبخشیدند و هر چه قدر این کارها ظریف تر انجام میشد، ارزش معنوی آن بالاتر میرفت.
وی بازگویی تاریخ صحافان یک شهر کوچک را که نسل به نسل هنر صحافی را انجام میدادند، روایت هویت یک شهر دانست و بیان کرد: نسل جدید نیاز به این اطلاعات دارند تا از تاریخ محل زندگی خود بی خبر نباشند و منبع مهمی برای پژوهشگران ماست.
رضاقلیزاده یادآور شد: ما هر چه قدر به شبکههای اجتماعی و هوشمند دسترسی داشته باشیم، نمیتوان در مورد یک موضوع مطالب جامع و قابل اعتماد پیدا کرد. کاری که نویسندگان کتاب های پژوهشی از جمله نویسنده صحافخانه سرای حاجی احمد انجام می دهند، منابع علمی و دقیق هستند و دانشجویان ما دست خالی نمیمانند.
مدیرکل کتابخانه های استان اردبیل در ادامه خواستار جمع بندی منابع و اسناد برای مرکز اسناد شمالغرب واقع در شهر تبریز شد و اظهار کرد: اردبیل با وجود اینکه دارای شخصیتهای بزرگ تاریخی و فرهنگی است ولی تاکنون هیچ اسنادی از این استان در اختیار این مرکز قرار نگرفته و برای حفظ و تقویت هویت شهر اردبیل سعی میشود، این کار انجام گیرد.
رئیس بنیاد ایران شناسی استان اردبیل نیز در این مراسم بیان کرد: از سه سال پیش بنیاد ایران شناسی کشور اقدام به بررسی کتب پژوهشی استانها توسط اساتید برجسته دانشگاه شهید بهشتی میکند و عنوان ایران شناس برتر به پژوهشگر منتخب داده می شود که امسال حیدر محمدیان به سبب انتشار ۹ عنوان کتاب بویژه کتاب صحاف خانه سرای حاجی احمد به این عنوان دست یافت.
فضای سنگین در حوزه مطالعات تاریخی شکشته شود
محمدمحمود هدایتی با بیان اینکه نویسنده این کتاب وقتی تنها ۲۳ سال داشت نخستین کتاب پژوهشی خود با عنوان تاریخ مطبوعات استان اردبیل را چاپ کرد، گفت: تمامی کتب منتشره او از روی بررسی اسناد و تحقیقات میدانی است که کار سخت و زمان بری است.
وی کار تحقیق در فضای حاکم جامعه در استان اردبیل سخت است، بیان کرد: وقتی ما دهه هفتاد از دانشگاه فارغ التحصیل شدیم برای فعالیتهای پژوهشی خود در تاریخ محلی دنبال منبع بودیم که تنها چهار عنوان کتاب از جمله «اردبیل در گذرگاه تاریخ»، «اردبیل شهر مقدس» نوشته جمشید ملکی، «اردبیل از دوران باستان تا انقلاب ۱۳۵۷» داریوش به آذین و «نگاهی به آثار و ابنیه تاریخی اردبیل» نوشته بیوک جامعی بود. وقتی بررسی کردیم دیدیم موانعی جلوی پژوهشگران بوده مثلاً باباصفری به دلیل برخی سنگ اندازیها از چاپ جلد چهارم کتابش منصرف می شود. یا دهه پنجاه کتاب بررسی تاریخ اردبیل نوشته می شود بعد از چهل سال منتشر می شود.
این پژوهشگر خواستار شکسته شدن این فضای سنگین در حوزه مطالعات تاریخی در اردبیل شد و گفت: خیلی از کارهای پژوهشی دست من و پژوهشگران مانده است و نمی توان در این فضای حاکم دست به چاپ و نشر آن زد.
در این مراسم نویسنده کتاب «اَرته ویل تا اردبیل» نیز تهی بودن دل یک نویسنده و پژوهشگر از من و منیت را نخستین کار او دانست و بیان کرد: یک کار و کتاب تاریخی و فرهنگی زمانی معنا و ارزش پیدا کرده و خواننده جذب میکند که دم الهی به نویسنده دمیده باشد و این دم در اثرش منعکس مییابد.
اردبیل دوره رنسانس خود را طی میکند
رحمان شاهمحمدی ادامه داد: تحقیق و پژوهش برای اردبیل آنچنان که باید انجام نشده است و این خطه دوره نوزایی و رنساس خود را طی میکند، اگر دهها سال و هر روز بیش از ده ساعت برای تاریخ این شهر کار شود، تمام شدنی نیست و عمرها جواب نمیدهد.
وی با بیان اینکه در مورد تاریخ هنر، شعر، موسیقی و خیلی از بخشهای دیگر این خطه کاری انجام نشده است، بیان کرد: به گفته شاردن این شهر مظلوم واقع شده است، چه فجایعی و وقایعی که این شهر دچارش شده ولی مکتوب نشده رها شده است و چه افراد سودجویی که تاریخ این شهر را مدفون میکنند.
این هنرمند و پژوهشگر ادامه داد: جایی به نارین قلعه که مهمترین محل باستانی یک منطقه است توسط سودجویانی رویش ساختمان سازی شده و هر روز به تعداد طبقاتش افزوده میشود. واقعاً حق اردبیل این نیست. حق بازار و بقعه شیخ صفی الدین آن این نیست که محل ساخت و سازهای بی رویه قرار گیرند، هر روز به مظلومیت این شهر افزوده میشود و متاسفانه هیچکس توجه نمی کند. حداقل از پژوهشگر و نویسنده حمایت کنند تا شرمنده نسل آینده در شناختن تاریخ شهر خود نباشیم.
ایران شناس برتر اسنان در دومین دوره معرفی ایران شناس با برشمردن مشقات یک پژوهشگر در طول زمان برای جمع آوری اطلاعات و به ثمر رسیدن زحماتش در قالب کتاب اظهار کرد: نویسنده بعد از ایده پردازی مانند یک زن باردار چندین سال آن نطفه را پرورش میدهد و باید حاصل تلاش هایش در قالب کتاب زاییده شود. نویسندهای که سالها عمر و وقت خود و خانوادهاش را روی یک اثر میگذارد نباید رها شود. نیاز به حمایت مادی و معنوی دارد. همچنین باید دست افرادی که اقدام به رونویسی از یک اثر نویسنده میکنند و با رانت و غیره صاحب میلیاردها پول میشوند، بست. این اتفاق در مورد اثر بنده رخ داد. میلیونها پول خرج کردم کتابم منتشر شود، ولی آقایی پیدا شد همین اثر را با عنوان دیگر به نام خود زد و چه حمایتها که از او نکردند.
تنها خواسته نویسندگان؛ فراموشم نکنید
نویسنده کتاب صحافخانه سرای حاجی احمد نیز در ادامه این مراسم اظهار کرد: در کشور ما کسانی که کارهای سیاه انجام میدهند زندگی مرفه دارند ولی کسانی که عمر و وقتش را برای نوشتن و پژوهش میگذارند، زندگی سختی دارد. با این وجود این نویسنده تنها سخنش این است «فراموشم نکنید.»
حیدر محمدیان اردی ادامه داد: به گفته ابن خلدون شهر به جایی گفته میشود که آنجا تولید کتاب صورت میگیرد و دارای نویسنده و چاپخانه و صحاف است و شهر اردبیل دارای این ویژگی است ولی متاسفانه حمایت نمیشوند.
وی در ادامه به چگونگی نوشتن کتاب صحافخانه سرای حاجی احمد پرداخت و گفت: سال ۸۶۲ هجری قمری یک احمد نامی بوده که صحاف بوده است، سنگ قبر او در روستای کلخوران قرار دارد. در تاریخ ما دیده نشده است که قبر یک صحاف آن هم از دوره ایلخانی حفظ شده باشد. این خود سند ارزشمندی برای یک شهر است.
این نویسنده ادامه داد: این کتاب به زندگی خاندان صحاف هدایت اسحق زاده پرداخت کرده است که در سرای حاجی احمد بازار تاریخی اردبیل صحافی داشت. در سال ۱۳۵۲ خانه هدایت که در کوچه سید احمد قرار دارد، آتش گرفته میشود. آتش نشانی که با آب آتش را مهار میکند. هدایت تمام غصه اش این بود که کتاب و آثار مولفان در خانه از بین رفت من چه خاکی سرم خواهم کرد. همه آنهایی که مرحوم را میشناختند از او به عنوان مرد عارف و مذهبی یاد میکنند. آنها میروند داخل خانه در کمال تعجب میبینند تمام اساس خانه سوخته و از بین رفته ولی اتاق مرحوم با تمام کتب و ابزار صحافی سالم مانده است یک اتاق کوچک که هنوز هم بوی سوختگی و دود از آنجا میآید. به سبب این معجزه و روح معنوی صحاف این کتاب نگاشته شد.
در پایان این مراسم از حیدر محمدیان اردی به عنوان پزوهشگر و ایران شناس برتر استان توسط بنیاد ایران شناسی اردبیل تجلیل شد. کتاب صحاف خانه سرای حاجی احمد این نویسنده همچنین کتاب برگزیده سال استان اردبیل توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود.
نظر شما