سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - محمدحسن ابوالحسنی؛ به تازگی شماره سوم فصلنامه علمی-خبری «مدرسۀ حقوق عمومی» مربوط به پاییز ۱۴۰۴ منتشر شده است. این نشریه در ۵۵ صفحه مجموعه‌ای از مقالات حقوقی و سیاسی را گرد آورده که عموماً پیرامون موضوع حکمرانی هستند. صاحب امتیاز این فصلنامه، گروه حقوق عمومی و حقوق اقتصادی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی است. مدیر مسئول مجله، مهناز بیات کمیتکی و سردبیر آن صدیقه الهیان است. این شماره از مجله به عزت‌الله عراقی تقدیم شده که استاد پیشکسوت حقوق کار بود. تعدادی از اساتید حقوق و علوم سیاسی مثل محمد راسخ، هادی وحید، و شروین مقیمی زنجانی در این شماره، یادداشت و مقاله منتشر کرده‌اند.

سردبیر در متن آغازین خود اشاره کرده که در روزگار گذشته، مشروعیت حکمرانی انسان به اراده الهی بازمی‌گشت. سالیان سال این کلیسا بود که مشروعیت نظری لازم را برای حکومت شاهان تدارک می‌دید اما با گذر زمان و ورود به عصر مدرن پادشاهی از کلیسا جدا شد و حکمرانی بر مبنای اراده انسان قرار گرفت، اراده‌ای که خودمختار است و آزاد.

محمد راسخ، استاد بازنشسته حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی، در مقاله «نگاه حقوقی به حکمرانی» درباره فلسفه حکومت، اشاراتی را عرضه کرده. او میان شرکت تجاری و حکومت، شباهت می‌بیند. افرادی دور هم جمع می‌شوند تا برای تحصیل منفعت و اهدافی خاص، شرکتی جدید را تاسیس کنند. «گروهی از صاحبان سرمایه مادی با کمک قانون شخصیتی را خلق می‌کنند (شخصیت حقوقی) که مستقل از تک تک آنان اعتبار شده است و وجود قانونی دارد. به محض خلق قانونی این شخصیت، صاحبان سرمایه به شریک یا سرمایه‌دار (بسته به نوع شرکت تجاری) تبدیل می‌شوند. از این شخصیت حقوقی انتظار می‌رود عمل تجاری انجام بدهد و باید همه سعی خود را به کار گیرد تا بالاترین سود ممکن را از این عمل برای شرکا یا سهامداران به ارمغان آورد.» آقای راسخ در ادامه می‌گوید: «تزدیک‌ترین مثال به دولت همانا شرکت تجاری است. دولت به مثابه شخصیتی انتزاعی و مصنوعی، باید تجسد و تعین بیابد تا بتواند در عالم واقع عملی را که برای انجامش خلق شده است انجام بدهد. تعین و تجسد دولت در حکومت است. حکومت (یعنی مجموعه سه قوه حکومتی) تعین بیرونی دولت است تا با استفاده از سرمایه دولت به هدفی که برایش مقدر است برسد.»

هادی وحید، پژوهشگر وابسته دانشگاه پاریس-سکلی، در «مقاله شازده کوچولو و سرنوشت ضحاک ماردوش» با نقل خاطره خود از تدریس در کلاس‌های مختلف به داستان شازده کوچولو ارجاع داده و بین این داستان و داستان ضحاک ارتباطی ایجاد کرده است. می‌توان دید که داستان ضحاک ماردوش و شازده کوچولو به یکی از مایه‌های فصلنامه بدل شده.

شروین مقیمی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در مقاله «ملاحظاتی پیرامون بنیادهای الهیاتی-سیاسی نظریه حکمرانی خوب» به ذکر مولفه‌های مقوم حکمرانی می‌پردازد. وی اشاره می‌کند که بحث پیرامون حکمرانی خوب در سال‌های اخیر و حول گفتمان توسعه رواج زیادی یافته. حکمرانی خوب دارای مولفه‌هاییست که عمدتاً از ادبیات سیاسی غربی و در پاسخ به نیازهای آنان پدید آمده است. می‌توان این مولفه‌ها را نام برد: مشارکتی بودن، توافقی بودن، محاسبه‌پذیر بودن، شفاف بودن، پاسخگو بودن، کارا و باکفایت بودن، منصفانه بودن، و مطابق بودن با قانون. برآورده ساختن این هشت مولفه، حکمرانی خوب را ایجاد می‌کند. مقیمی تذکر می‌دهد که مولفه‌های ضروری حکمرانی فقط به شکل عقلانی و استدلالی پدید نیامده‌اند؛ آنها به سنت هر جامعه ربط دارند و به همین خاطر پیرو عقاید عمومی و عنصر «ایمان» نیز هستند. امروزه این تلقی وجود دارد که حکمرانی خوب با حقوق بشر پیوندی ناگسستنی دارد. باید توجه کرد که آموزه «حق انسان» ، آموزه‌ای سراپا مدرن است که آموزگاران مشهوری دارد: از مونتسکیو گرفته تا روسو و کانت. «آموزه حق در معنای مدرنیستی‌اش، نخستین بار با هابز و انقلاب مفهومی او تبلور پیدا کرد؛ هابز در لویاتان دو مفهوم حق (jus) و قانون (lex) را به نحوی ریشه‌ای از هم تفکیک نمود و برتری مطلق را به اولی اعطا کرد.» مقیمی در پایان اشاره می‌کند که پاسخ به این پرسش که حکمرانی خوب چیست؟ ضرورتاً باید با مصالح و زمینه الهیاتی و اخلاقی یک سنت خاص فراهم شود. هر اجتماعی در مورد حکمرانی خوب، بر اساس ایمان و باورهای خودش مولفه‌هایی را برقرار می‌کند و به همین خاطر نمی‌توان مولفه‌های لیبرال دموکراتیک حکمرانی خوب را به جوامعی تسری داد که در مبانی و ارزش‌های لیبرال شریک نیستند.

آیدا حیدری، پژوهشگر و مدرس دانشگاه، در مقاله «تبارشناسی مفهوم حکمرانی: از اقتدار وبری تا خوانش مارتین لاگلین در حقوق عمومی» بحثی مفهومی و تاریخی درباره مفهوم حکمرانی را پیش کشیده است.

مقالات دیگری با این عناوین نیز به چشم می‌خورند: «جستاری در تاریخ حکمرانی ایران باستان»، «مولفه‌های حکمرانی لیبرال از منظر هایک»، «بلاتصمیمی؛ حکمرانی در میانه قاعده و استثنا»، «انقلاب در حکمرانی: از دموکراسی آتنی تا دموکراسی‌های مدرن»، «حکمرانی‌های جبارانه و بندگی خودخواسته»، «درهم‌تنیدگی آزادی و اقتدار در یک حکمرانی خوب»، «تاملی درباب اهمیت میراث فرهنگی ناملموس». مجموعه‌ای از دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و اساتید دانشگاه در نوشتن این مقالات دست داشته‌اند.

مطالعه فصلنامه مدرسه حقوق عمومی به علاقه‌مندان به حقوق، سیاست و موضوع حکمرانی توصیه می‌شود.