سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – کوروش دیباج: هر ساله در میانه آبانماه، هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران فرصتی میشود تا سیاستگذاران فرهنگی، ناشران، کتابفروشان و دوستداران مطالعه، بار دیگر نسبت خود را با کتاب و خواندن بازنگری کنند. این هفته، نه صرفاً یادآور تقویم فرهنگی کشور، بلکه آیینهای از وضعیت زیست کتاب در استانها و شهرهاست؛ جایی که میتوان از نوع برنامهریزیها و مشارکت نهادها، دمای واقعی «فرهنگ مطالعه» را سنجید.
استان اصفهان، با سابقهای غنی در نشر، کتابفروشی و تولید اندیشه، همواره یکی از نقاط مرجع در برگزاری رویدادهای مرتبط با کتاب بوده است. این شهر با پشتوانه فرهنگی و اجتماعی خود، هر سال تلاش کرده تا هفته کتاب را از یک مناسبت نمادین به فرصتی برای بازآفرینی رابطه مردم با کتاب تبدیل کند.
در آستانه برگزاری هفته کتاب امسال، خبرنگار ایبنا در گفتوگویی با محمدعلی جعفری، معاون فرهنگی و رسانهای ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان، به بررسی رویکردها، اهداف و نگاه تازه این ادارهکل به ترویج فرهنگ مطالعه در بستر شهری و اجتماعی پرداخته است.
باتوجه به شعار امسال هفته کتاب، این شعار چه پیام و رویکردی برای فعالان حوزه فرهنگ و نشر در استان دارد؟ چگونه این شعار در برنامههای استانی بازتاب یافته است؟
شعار سیوسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران «بخوانیم برای ایران» است. این شعار تأکید دارد که کتابخوانی صرفاً یک فعالیت فردی یا تفننی نیست، بلکه کنشی فرهنگی و اجتماعی برای تقویت هویت ملی و همبستگی جمعی است.
در واقع، «برای ایران خواندن» یعنی مشارکت در ساختن نگاهی مشترک، ارتقای فرهنگ عمومی و افزایش توان فرهنگی جامعه برای مواجهه با چالشها.
در استان اصفهان نیز این رویکرد در قالب برنامههایی بازتاب یافته که کتابخوانی را از محدوده کتابخانهها خارج کرده و به فضاهای شهری، محلهها و رسانهها آوردهاند. یکی از نمونههای برجسته، «رادیو کتاب» است که تلاش دارد کتاب را وارد زندگی روزمره مردم کند، نویسندگان و ناشران بومی را معرفی نماید و گفتوگوهای فرهنگی را به میان محلهها ببرد. این برنامه نشان میدهد شعار امسال نهتنها مفهومی، بلکه تجربهمحور و اجرایی است.
استان اصفهان امسال با چه برنامهها و رویکردهایی به استقبال هفته کتاب رفته است؟ کدام بخش برای نخستینبار اجرا میشود یا خلاقانهتر است؟
اصفهان امسال با مجموعهای از برنامههای متنوع به استقبال هفته کتاب رفته است؛ از جمله برپایی نمایشگاههای کتاب در سطح استان، نشستهای گفتوگومحور با حضور نویسندگان و ناشران محلی، اجرای «رادیو کتاب» در محلهها و فضاهای شهری، مسابقات کتابخوانی در مدارس و دانشگاهها و فعالسازی کانونهای فرهنگی و کتابخانههای محلی با همکاری نهادهای مردمی.
وجه خلاقانه امسال، برنامه «رادیو کتاب» است که برای نخستینبار در مقیاسی محلهمحور و رسانهای اجرا میشود. در این طرح، کتابخوانی فقط در محیطهای رسمی نیست، بلکه از طریق رسانه و حضور مردمی در بستر شهری جریان مییابد؛ اقدامی که نسبت به دورههای گذشته نوآوری محسوب میشود.
در برگزاری برنامههای هفته کتاب، تا چه حد به مشارکت مردمی و نهادهای غیردولتی توجه شده است؟ آیا این برنامهها استمرار و اثرگذاری بلندمدت خواهند داشت؟
در طراحی برنامههای هفته کتاب در اصفهان، رویکرد مردمی و محلهمحور در اولویت بوده است. کتابخانهها، کانونهای فرهنگی، کتابفروشیهای محلی و نشستهای محلهای همگی با همین هدف شکل گرفتهاند. برنامه «رادیو کتاب» نیز تلاش دارد مخاطبان را از خانهها به فضای گفتوگو و کتاب دعوت کند.
البته ماندگاری و اثرگذاری این جریان به استمرار فعالیتها پس از هفته کتاب بستگی دارد. اگر «رادیو کتاب» ادامه یابد، باشگاههای کتاب در محلهها شکل بگیرند و حمایت از کتابخانهها و کانونها ادامه پیدا کند، آنگاه هفته کتاب به یک جریان فرهنگی پایدار تبدیل خواهد شد.
نقش کانونهای فرهنگی، کتابخانهها، مدارس و دانشگاهها در برنامههای امسال چیست؟ تعامل ادارهکل ارشاد با سایر دستگاهها چگونه است؟
کانونهای فرهنگی و کتابخانههای عمومی در واقع میزبان و مجری بخش مهمی از برنامهها هستند؛ از مسابقات کتابخوانی در مدارس و دانشگاهها گرفته تا نشستهای تخصصی و غرفههای کتاب. مدارس و دانشگاهها نیز بستر ارتباط نویسندگان با نسل جوان را فراهم کردهاند.
تعامل ادارهکل ارشاد با دستگاههایی مانند آموزشوپرورش، شهرداری، دانشگاهها و کتابخانههای عمومی در این هفته بسیار نزدیک بوده است. این همکاری چندنهادی زمینهساز اجرای برنامههای منسجمتر و جلوگیری از رویدادهای صرفاً نمادین شده است.
یکی از چالشهای همیشگی هفته کتاب، مقطعی بودن فعالیتهاست. برای تداوم جریان مطالعه در طول سال چه برنامههایی دارید؟
هدف ما این است که هفته کتاب به نقطه شروع یک جریان مستمر تبدیل شود. در این مسیر، چند اقدام مهم در دستور کار قرار دارد؛ تشکیل باشگاههای کتابخوانی محلهای، تداوم فعالیت «رادیو کتاب»، حمایت از کتابفروشان و ناشران بومی، طراحی تقویم سالانه رویدادهای کتابخوانی، رصد شاخصهای مطالعه در کتابخانهها و اجرای کمپینهای ترویجی در رسانهها. با تثبیت بودجه و برنامهریزی منسجم، میتوان این شور مقطعی را به جریان مداوم فرهنگی تبدیل کرد.
در برنامههای امسال تا چه اندازه از ظرفیت نویسندگان، ناشران و کتابفروشان بومی اصفهان استفاده شده است؟
یکی از اهداف اصلی هفته کتاب در اصفهان، معرفی ظرفیتهای بومی حوزه نشر است. برنامه «رادیو کتاب» بستری فراهم کرده تا نویسندگان، ناشران و کتابفروشان محلی بهطور مستقیم با مخاطبان در ارتباط باشند.
نمایشگاهها و نشستهای استانی نیز با همین رویکرد طراحی شدهاند. هرچند آمار دقیق نیازمند انتشار گزارش رسمی است، اما تمرکز بر چهرههای بومی در طراحی کلی برنامهها مورد تأکید قرار گرفته است.
آیا برنامهای برای ارزیابی اثرگذاری این رویدادها بر میزان مطالعه یا فروش کتاب در استان پیشبینی شده است؟
در حال حاضر سازوکار رسمی و مستمر ارزیابی وجود ندارد، اما تلاش داریم چنین نظامی طراحی شود. پیشنهاد ما انجام پیمایش استانی پیش و پس از هفته کتاب، بررسی آمار عضویت و امانت در کتابخانهها، تحلیل میزان فروش کتاب در کتابفروشیها و استفاده از دادههای رسانهای برای سنجش مشارکت مردمی است. این دادهها میتواند مبنای سیاستگذاری دقیقتر در دورههای آینده قرار گیرد.
پیام اصلی هفته کتاب امسال این است: «برای ایران بخوانیم، با کتاب زندگی کنیم و فرهنگ مطالعه را در محلههای خود زنده نگه داریم.»از مردم اصفهان انتظار داریم با حضور در برنامهها، عضویت در کتابخانهها، گوش سپردن به «رادیو کتاب» و حمایت از نویسندگان و ناشران بومی، سهم خود را در این حرکت فرهنگی ایفا کنند. همچنین از نهادهای فرهنگی و رسانهها میخواهیم با تداوم این مسیر، کتاب را به دغدغهای دائمی در زندگی شهری تبدیل کنند.
نظر شما