به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، آیین رونمایی از کتاب «اسطورهنگاری و مطالعهی اساطیر و آیینها» نوشته ویلیام جی. دوتی با ترجمه سمیه سمساریلر، شامگاه چهارشنبه در شهر کتاب اردیبهشت اصفهان برگزار شد. در این نشست، علی خدایی نویسنده و منتقد ادبی، سمیه سمساریلر، مترجم اثر، محمدعلی موسوی فریدنی اسطورهپژوه و مرضیه گلابگیر اصفهانی نویسنده و پژوهشگر، به همراه جمعی از علاقهمندان به حوزه اسطوره و مطالعات فرهنگی حضور داشتند.
۴۵۱ روز همراهی با اندیشههای ویلیام جی. دوتی
سمیه سمساریلر، مترجم اثر، در این نشست درباره روند ترجمه اظهار کرد: این ترجمه حاصل بیش از ۴۵۱ روز تلاش مداوم بود. در آغاز مسیر، روزی تنها یک پاراگراف ترجمه میکردم تا با زبان و ساختار فکری ویلیام دوتی آشنا شوم، اما به مرور این رابطه عمیقتر شد و هر روز ساعتها با اندیشههای او زیستم.
وی افزود: ترجمه کتاب با مشورت برزو قادری، مدیر نشر سورا آغاز شد که شناخت عمیقی از حوزه اسطورهشناسی دارد. پس از مطالعه آثار دوتی، انتخاب این کتاب برایم به تصمیمی قطعی تبدیل شد؛ اثری دشوار، اما ماندگار.
به گفته سمساریلر، این کتاب از خواننده صبر و تأمل میطلبد: دوتی بیش از آنکه پاسخ دهد، پرسش میکارد و مخاطب را به تأمل فرا میخواند. این اثر برای کسانی که میخواهند درک عمیقتری از فرایندهای اسطورهسازی و روایت بیابند، تجربهای درونی است.
هوش مصنوعی و ترجمه انسانی؛ چالشی در جستوجوی دقت
مترجم کتاب با اشاره به دشواریهای ترجمه گفت: بخش مهمی از چالش کار، یافتن ارجاعات برونمتنی بود. برای ترجمه دقیق ناچار بودم منابع اصلی هر ارجاع را بخوانم. از هوش مصنوعی برای یافتن منابع بهره بردم، اما همچنان ترجمه انسانی را جایگزینناپذیر میدانم؛ چراکه ظرافتهای زبانی و معناهای ضمنی را فقط ذهن انسان درک میکند.
سمساریلر درباره محتوای اثر توضیح داد: بر خلاف تصور عمومی، این کتاب درباره اسطورهشناسی نیست، بلکه درباره اسطورهنگاری است؛ یعنی مطالعه و نقد روشهای پژوهش در اسطوره، نه تحلیل خود اسطورهها. دوتی در این کتاب از رویکردهای تاریخی، روانشناختی، اجتماعی و ادبی برای فهم اسطوره بهره میگیرد.
وی تأکید کرد: شناخت اسطوره برای نویسندگان امری حیاتی است. زیرساخت بسیاری از متون ادبی و روایی بر پایه الگوهای اسطورهای شکل گرفته است. بدون شناخت آنها، درک عمق روایت ممکن نیست.
«دوتی»؛ معلمی که پرسش میآفریند
سمساریلر در پاسخ به پرسشی درباره دشواری متن گفت: کتاب دوتی اثری تخصصی است، اما نویسنده با نثری معلمگونه خواننده را همراهی میکند. اگر کسی با حوصله دو فصل نخست را بخواند، از فصل سوم به بعد وارد دنیایی تازه از مفاهیم و نظریهها خواهد شد.
به گفته وی، این ترجمه میتواند منبعی مرجع برای پژوهشگران، نویسندگان و علاقهمندان به فرهنگ و اسطوره در ایران باشد.
اسطورهنگاری؛ پیشنیاز فهم اسطورهشناسی
در ادامه نشست، محمدعلی موسوی فریدنی، نویسنده و اسطورهپژوه، درباره اهمیت این اثر گفت: منتقد همچون بندبازی است که باید میان نویسنده، اثر و مخاطب تعادل برقرار کند. خواندن این کتاب برای من تجربهای شگفتانگیز بود؛ با وجود سالها پژوهش در شاهنامه و اسطورههای ایرانی، دریافتم که هنوز مفاهیم بسیاری را نمیدانم.
وی افزود: دوتی در این اثر با رویکردی آموزشی، خواننده را به درک روششناسی اسطورهپژوهی دعوت میکند. این کتاب نقشهراهی است برای پژوهشگرانی که میخواهند از میان مکاتب مختلف، مسیر خود را انتخاب کنند.
دایرهالمعارفی از اسطوره و معنا
موسوی فریدنی این کتاب را «دایرهالمعارفی از اسطوره و معنا» خواند و گفت: دوتی در هر فصل با معرفی نظریهپردازان و مکاتب اسطورهشناسی، چشماندازی جامع از این حوزه ارائه میکند. خواننده در عین آشنایی با دیدگاههای متنوع، همچنان تشنه میماند و میل به پژوهش در او برانگیخته میشود.
وی افزود: دقت ترجمه فارسی چشمگیر است؛ در کتابی بیش از پانصد صفحه، تنها چند ایراد لغوی جزئی دیده میشود که نشان از تسلط مترجم دارد.
به باور این پژوهشگر، حاصل خواندن کتاب نوعی «گیجی مبارک» است؛ احساسی که به ما یادآور میشود هرچه بیشتر بدانیم، بیشتر درمییابیم که هنوز بسیار نمیدانیم.
از تلویزیون تا جنگ سرد؛ خوانشی اسطورهای از جهان مدرن
موسوی فریدنی در ادامه به جنبههای معاصر کتاب اشاره کرد و گفت: دوتی در فصلهای پایانی کتاب نشان میدهد اسطوره چگونه در رسانه و سیاست حضور دارد. تلویزیون و فرهنگ مصرفی امروز، در نگاه او ساختارهایی اسطورهای دارند که واقعیت را به شکلی نمادین بازنمایی میکنند.
وی افزود: در این کتاب حتی به اسطورههای سیاسی قرن بیستم مانند نازیسم پرداخته میشود؛ اینکه چگونه ایدههای فلسفی میتوانند به ابزار قدرت و ویرانی بدل شوند. شاید تنها فقدان مارکس در این میان محسوس باشد که بهدلیل فضای فکری دوران جنگ سرد از نگاه دوتی دور مانده است.
خوانش چندلایه از اسطوره در ترجمه تازه سمساریلر
در بخش پایانی نشست، مرضیه گلابگیر اصفهانی، نویسنده و پژوهشگر، با خواندن جمله آغازین کتاب گفت: عبارتی در این کتاب که میگوید «چیزها تغییر میکنند، این نکبت هم میگذرد» برای من حامل پیامی ژرف است؛ همان نیروی تابآوری و امیدی که انسان از اسطوره میگیرد.
وی ادامه داد: اسطورهها همواره با انسان زاده میشوند و در هر دوره تاریخی در قالبی تازه بازمیگردند. دوتی در این اثر نشان میدهد که اسطوره هنوز در زندگی امروز حضور دارد و ما با روایتهای اسطورهای میتوانیم معنا و توازن خود را در جهانی متغیر حفظ کنیم.
دوتی؛ اسطورهشناسی نوین
گلابگیر اصفهانی با اشاره به رویکرد چندرشتهای نویسنده گفت: دوتی از دانش الهیاتی خود بهره گرفته تا اسطوره را به مثابه پدیدهای زنده بنگرد. او از روانشناسی، جامعهشناسی و نشانهشناسی برای تحلیل اسطوره استفاده میکند و این چندگانگی روششناختی، غنای اثر را افزایش داده است.
وی افزود: همانگونه که در علم میکروسکوپ برای دیدن جزئیات از لنزهای مختلف بهره میگیریم، در مطالعه اسطوره نیز باید از نظریههای متنوع دید. کتاب دوتی دقیقاً چنین رویکردی دارد.
هنر مدرن، تجربهای تازه از اسطوره
این پژوهشگر گفت: از نگاه دوتی، هنر مدرن اسطوره را روایت نمیکند، بلکه آن را تجربه میکند. اسطوره در جهان امروز از طریق روانشناسی، فرهنگ عامه و رسانههای نوین همچنان زنده است و همین امر به کتاب او بُعدی معاصر و پویا بخشیده است.
گلابگیر اصفهانی تأکید کرد: ترجمه سمیه سمساریلر توانسته است این پیچیدگی نظری را با زبانی روشن و وفادار منتقل کند. کتاب یادآور میشود که اسطوره نه در گذشته، بلکه در همین اکنون و در تجربه زیسته ما جاری است.
معرفی کتاب
کتاب «اسطورهنگاری و مطالعهی اساطیر و آیینها» نوشته ویلیام جی. دوتی (William G. Doty)، پژوهشگر و الهیدان آمریکایی و از چهرههای برجسته مطالعات اسطوره در قرن بیستم است. این اثر که نخستینبار در سال ۲۰۰۰ منتشر شد، از مهمترین منابع نظری در حوزه اسطورهنگاری و اسطورهشناسی تطبیقی به شمار میرود. دوتی در این کتاب با نگاهی میانرشتهای، به تبیین رویکردهای تاریخی، روانشناختی، انسانشناختی و نشانهشناختی در مطالعه اسطوره میپردازد و با زبانی آموزشی و تحلیلی، مفاهیم کلیدی این حوزه را بازمیکاود.
ترجمه فارسی این کتاب با برگردان دقیق و پژوهشمحور سمیه سمساریلر، در ۵۲۸ صفحه از سوی نشر سورا منتشر شده است. اثر حاضر با بهرهگیری از ارجاعات گسترده، نمایهای جامع از اندیشمندان، مکاتب و نظریههای اسطورهای ارائه میکند و بهویژه برای دانشجویان و پژوهشگران ادبیات، الهیات، هنر، مردمشناسی و مطالعات فرهنگی، منبعی مرجع و الهامبخش بهشمار میآید.
نظر شما