گروه استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مریم قاضی زاده: تاریخ استان مازندران پر است از بزنگاههای تاریخی که هر کدام به نوعی نه تنها در وضعیت این سرزمین که حتی بر شرایط منطقه و کشور نیز تأثیرگذار بوده است و بیشک یکی از مهمترینِ این بزنگاهها، یکم شوال سال ۲۵۰ هجری قمری است که در مسجد جامع کجور با حسن بن زید بیعت همگانی شده و زمینه ساز حکومت علویان در این منطقه شد. تشکیل این حکومت شیعی نه تنها بر مناسبات ملی که حتی در بُعد بینالمللی نیز تأثیرگذار بوده زیرا این حکومت یکی از حکومتهای شاخص ایران در دوران حکومتهای متقارن به شمار میآید. از اینرو این بزنگاه مهم تاریخ مازندران پس از مطابقت با تاریخ هجری شمسی و استخراج تاریخ ۱۴ آبان ماه، به عنوان «روز مازندران» در تقویم ملی ثبت شده است.
ضرورت شناساندن درست تاریخ به مخاطب عام
طی چند سالی که روز مازندران در تقویم ملی ثبت شده و همچنین هفتهای به این نام در استان، شاید یکی از مهمترین دغدغهها، شناساندن هرچه بیشتر و بهتر تاریخ و فرهنگ مازندران به مخاطب عام باشد. مخاطبانی که اگرچه به صورت تخصصی به دنبال کسب اطلاعات درباره پیشینه تاریخی، فرهنگی و اجتماعی استان نیستند اما از هرگونه اطلاعاتی که بتواند شناخت آنها نسبت به سرزمین مادری خود را افزایش دهد، استقبال میکنند. اطلاعاتی که بنا به گفته رحیم موسوی دکترای تاریخ و استاد دانشگاه، بسیار سنجیده و معتبر باید ارائه شوند.
وی در این باره به خبرنگار ایبنا گفت: وقتی قرار است تاریخ را برای افراد غیر متخصص روایت کنیم، وظیفه داریم ساختار و صورتبندی درست داشته باشیم و پای مخاطبِ بدون اطلاع قبلی را به یکباره وسط ماجرا باز نکنیم چرا که نبود ساختار روایی مناسب میتواند زمینهساز کجفهمی تاریخ شود و همین مسئله سبب میشود تا مخاطبی که تخصص کافی در تشخیص صحت و سقم تاریخ را ندارد، درگیر اطلاعاتی شود که از اساس نادرست است.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: متأسفانه در حال حاضر شاهد این هستیم که برخی افراد به ویژه در فضای مجازی ترکیبی از اطلاعات درست و نادرست تاریخی را در اختیار مخاطبان قرار میدهند و وقتی سرمنشأ اطلاعات را در میآوریم، میبینیم برشهایی از حرفهای افراد متخصص را بازگو میکنند نه کل ماجرا را و همین امر سبب می شود تا اطلاعات درست آنطور که باید به دست مخاطب نرسد.
بیشک یکی از مهمترین چالشها، روایت تاریخ از طریق منابع غیر موثق است که موسوی درباره آن توضیح داد: در حال حاضر پژوهشگران برجستهای در سطح استان هستند که تمام دغدغهشان پژوهش و گردآوری زوایای مختلف تاریخ این سرزمین است اما متأسفانه نبود امکانات مالی کافی برای انتشار نتیجه تحقیقات و پژوهشهای آنان سبب شده تا برخی منابع نامعتبر که عموماً هم نویسندگان آنها متخصص در زمینه تاریخ نبوده و صرفاً به دلیل تمکن مالی توانستهاند کتابی به چاپ برسانند، آثاری را منتشر کنند که در صحت و سقم اطلاعات ارائه شده در آنها تردید وجود دارد.
وی به وجود محققان نامعتبر در استان اشاره کرده و گفت: جای تأسف دارد که بگویم برخی افراد در مازندران که تخصص در زمینه تاریخ ندارند و بیشتر جزو علاقهمندان به تاریخ محسوب میشوند تا متخصصان این حوزه، آثاری منتشر میکنند که نه تنها قابل استناد نیستند که حتی بیشتر شبیه تخیلات و توهمات شخصی است و متأسفانه همین اطلاعات در فضای مجازی دست به دست میشود و در اختیار مخاطبی که به دنبال کسب اطلاعات است قرار میگیرد غافل از اینکه انتشار اطلاعات نادرست در دراز مدت میتواند چالش برانگیز باشد.
مهجوریت منابع معتبر تاریخ
با وجود آنکه به گفته این پژوهشگر و استاد تاریخ مازندران، منابع مستند در زمینه تاریخ استان پر تعداد است اما سوالی که به وجود میآید این است که به چه دلیل این آثار مهم مهجور مانده و کمتر دیده شدهاند؟ موسوی در پاسخ به این سوال توضیح داد: فارغ از تمام منابع نامعتبری که درباره تاریخ مازندران وجود دارد، منابع معتبر، شیوا، قابل فهم و ارزشمند زیادی درباره تاریخ و فرهنگ مازندران نیز وجود دارد که متأسفانه آنطور که باید دیده نشدهاند و من این مهم را یکی از رسالتهای رسانه میدانم. رسانهها به عنوان بازوی توانمند فرهنگ باید بتوانند این آثار را به بدنه جامعه معرفی کرده و مبلغ و مدافع آثار جدی و معتبر باشند.
وی ادامه داد: متأسفانه در این میان رسانه نیز نقش آگاهی بخشی خود را به حاشیه رانده و خیلی وقتها شاهد این هستیم که صرفاً به دلیل برخی منفعتهای مالی، آثاری مورد تمجید و تشویق رسانهها قرار گرفتهاند که اعتبار لازم را ندارند و از سوی دیگر بسیاری از منابع ارزشمند و معتبر مهجور مانده و کسی حتی از وجود آنها خبر ندارد.
موسوی تصریح کرد: با شرایطی که گفته شد، بیجهت نیست که بسیاری از پژوهشگران برجسته استانی ترجیح میدهند به جای آنکه عمر و انرژی خود را صرف روایت تاریخ مازندران کنند که در نهایت هم آنطور که باید نتیجه زحماتشان دیده نمیشود، در سطح ملی و کلان به تحقیق و پژوهش بپردازند و اینگونه میشود که در حال حاضر تعداد پژوهشگرانی که در سطح استان هنوز هم درباره تاریخ و فرهنگ مازندران کار میکنند، متناسب با ظرفیت این استان نیست و البته منابع مالی و رسانهای آنها نیز برای انعکاس نتیجه تلاشهایشان بسیار محدود است.
مؤید این سخن موسوی اسامی پژوهشگرانی است که اگرچه زمانی برای ثبت تاریخ این استان تلاش کردهاند اما این روزها دیگر خبری از آثارشان درباره تاریخ و فرهنگ این خطه نیست و بیشتر تمرکزشان بر تاریخ ملی است. تاریخی که اگرچه روایت کننده وقایعی است که بر این مرز و بوم گذشته اما در بطن خود در برگیرنده اتفاقاتی است که در گوشه گوشه کشور رخ داده و روایت مستند تاریخ هر قسمت از کشور، نتیجهای جز اعتبار تاریخ ایران را به ارمغان نخواهد آورد.
نظر شما