به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در تبریز، خلیل شیر غلامی، مدیرکل مرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه، عصر پنجشنبه در آیین رونمایی از این کتاب گفت: ناظمالملک دیپلماتی فرهیخته بود که با استناد به اسناد معتبر، موفق شد بیش از ۵۰ کیلومتر از خاک ایران را از دولت عثمانی بازپس گیرد.
مدیرکل مرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارتخارجه با بیان اینکه معرفی شخصیتهای تأثیرگذار تاریخ روابط خارجی از مأموریتهای اصلی این مرکز است، افزود: تلاش داریم با انتشار و بازخوانی اسناد تاریخی، نسل جدید پژوهشگران و دانشجویان را با میراث علمی رجال اثرگذار سیاست خارجی آشنا کنیم.
وی به کتاب «روزنامه مأموریت اسلامبول» اشاره کرد و گفت: این اثر شامل مکاتبات، صورتجلسات و یادداشتهای مأموریت ناظمالملک در کمیسیون تحدید حدود ایران و عثمانی است و بخش مهمی از تاریخ روابط خارجی کشور را بازتاب میدهد. این کتاب حاصل تحقیقات دقیق دکتر نصرالله صالحی است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در این مراسم بیان کرد: دیپلماتها زمانی میتوانند در میز مذاکره از منافع کشور دفاع کنند که تکیهگاه آنان قدرت ملی و نظامی باشد.
وی در عین حال تاکید کرد: دیپلماسی نیز خود بخشی از این قدرت ملی است که میتواند دستاوردهای دفاعی را در عرصه بینالمللی تثبیت و مشروعیت بخشد.
عراقچی با اشاره به جنگ ۱۲ روزه یادآور شد: در جنگ اخیر، دو میدان نظامی و دیپلماسی در کنار یکدیگر توانستند قدرت ملی ایران را به نمایش بگذارند. مقاومت جانانه ملت ایران و مشروعیت بینالمللی دفاعی کشور، بار دیگر ثابت کرد که پیوند میان دیپلماسی و قدرت دفاعی، ضامن حفظ استقلال و امنیت ایران اسلامی است.
عراقچی در بخش دیگری از سخنان خود بر اهمیت تکریم پیشگامان عرصه دیپلماسی تاکید کرد و گفت: پاسداشت نام و یاد کسانی که در طول تاریخ برای صیانت از استقلال، تمامیت ارضی و منافع ملی ایران مجاهدت کردهاند، اقدامی ارجمند و درخور تقدیر است.
وی با بیان اینکه در تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین، مردان و زنانی بودند که برای عزت و سربلندی ایران از جان و آبرو گذشتند، افزود: میرزا محبعلیخان ناظمالملک از چهرههای برجسته تاریخ دیپلماسی ایران با درایت، هوشمندی سیاسی و میهندوستی مثالزدنی، در دورهای دشوار از تاریخ ایران توانست در مذاکرات بینالمللی از منافع ملی کشور صیانت کند.
وزیر خارجه به نقش پررنگ آذربایجان در پرورش شخصیتهای برجسته سیاسی و نظامی کشور تأکید کرد و گفت: آذربایجان، دیار قهرمانپرور ایران، همواره خاستگاه سرداران و دیپلماتهایی بوده که در میدان نبرد و میز مذاکره، حافظ منافع ملت بودهاند.
استاندار آذربایجان شرقی نیز در این همایش گفت: آذربایجان در ایران نه تنها یک جغرافیا، بلکه هویت تمدنی و سنگر تاریخی است که در طول تاریخ وظیفه مرزبانی از این منطقه از ایران اسلامی را بر عهده داشته است.
بهرام سرمست با بیان اینکه خطه آذربایجان، هم مرز اروپا و آسیا و محل تلاقی قدرتهای بزرگ و محور اتصال ایران با جهان بوده است، ادامه داد: میرزا ناظم الملک، از جمله دیپلماتهای عصر قاجار بوده که قدرت تحلیل ژئوپلتیک را به نظام ایران وارد کرد و کنشگر هوشمند روابط خارجی ایران بود و دیپلماسی را در صیانت از منافع ملی تعریف میکرد.
استاندار آذربایجان شرقی با بیان اینکه او نفوذ بیگانگان در آناتولی را تحلیل و بر حضور فعال ایران در منطقه تاکید داشت، تصریح کرد: وی همچون بسیاری از رجال آذربایجان از مکتب وطن پرستی آذربایجان برخاست و پیام امروز این همایش فقط یک بزرگداشت تاریخی نیست، بلکه بازتعریفی برای امروز ایران است.
سرمست افزود: ایران برای امنیت ملی خود محتاج دکترین هوشمند است که امثال میرزا ناظم الملک به ما آموختند و تاریخ برای ما ابزار قدرت و دیپلماسی ضامن امنیت ملی است و آذربایجان نیز پیشانی اندیشه ژئوپلیتیک ایران است.
محمدتقی اعلمی، رئیس دانشگاه تبریز نیز اظهار کرد: آذربایجان در طول تاریخ، بخشی از هویت فرهنگی و تمدنی ایران بوده و در هر مقطع سرنوشت ساز، سنگر استواری برای پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی کشور به شمار رفته است.
وی افزود: این خطه همواره زادگاه مردان بزرگی بوده که در عرصههای مختلف منشا اثر بودند از جمله میرزاناظم الملک که امروز نام و یاد او را گرامی میداریم؛ شخصی که با درک عمیق از دیپلماسی، راه تعامل با عزت ملی را برگزید.
اعلمی گفت: دانشگاه تبریز، خود را پایگاه اندیشه ورزی در حوزه قفقاز و ایران میداند و در سالهای اخیر با گسترش ارتباطات با دانشگاههای منطقه تلاش کرده تا دیپلماسی علمی و فرهنگی در تثبیت جایگاه به عنوان محور ثبات و خرد در منطقه را گسترش دهد.
نصرالله صالحی، دبیر علمی این همایش نیز با اشاره به نقش میرزا محبعلیخان مرندی (ناظمالملک) در مذاکرات قرن نوزدهم ایران و عثمانی، او را پیونددهنده دانش بومی و حقوق بینالملل خواند.
وی با بیان اینکه میرزا محبعلیخان به دلیل دارا بودن دانش حقوقی و تسلط به زبان ترکی عثمانی، مسئول نگارش لوایح دیپلماتیک بود، افزود: او با انتخاب آگاهانه زبان ترکی، از «انعطاف و پیچیدگی» منحصربهفرد این زبان برای بیان دقیق و استدلالی مطالب استفاده میکرد.
وی، میرزا محبعلیخان را «نابغه دیپلماسی ایرانی» معرفی کرد که با تخصص همزمان در حقوق، تاریخ، زبان و جغرافیا، نقش برجستهای در تاریخ مناسبات ایران و عثمانی ایفا کرد و آثار بهجایمانده از او، گنجینهای ارزشمند برای پژوهشگران و دیپلماتهای معاصر است.
عبدالرسول خیراندیش، استاد دانشگاه شیراز هم در افتتاحیه این همایش به موضوع جغرافیای دفاعی ایران و نقش کلیدی مناطق شمالی اشاره و اظهار کرد: در مطالعه تاریخ ایران، مناطق شمالی به ویژه آذربایجان و قفقاز، همواره نقش تعیینکنندهای در تأمین امنیت ملی و شکلگیری دولت متمرکز داشته و نخستین و مهمترین سپر دفاعی ایران در برابر تهاجمات خارجی بودهاند.
وی با بیان اینکه اگرچه ایران مرزهای طولانیای داشته، اما هیچکدام به حساسیت و اهمیت مرزهای شمالی نبودهاند، افزود: از گذرگاههای راهبردی مانند دربند قفقاز (بابالابواب) تا سواحل دریای خزر، این نواحی همواره کانون تمرکز نیروهای دفاعی ایران بوده است، زیرا هر مهاجمی با عبور از این مناطق میتوانست به راحتی به قلب فلات ایران نفوذ کند.
وی با بیان اینکه از دیدگاه تاریخی، تمرکز دائمی نیروهای نظامی در مناطق مرزی شمال ایران نه تنها برای حفظ امنیت، بلکه برای تکوین دولت مرکزی نیز نقشی بنیادین داشته است، خاطرنشان کرد: برخلاف سرزمینهایی چون مصر یا بابل که بر مبنای مدیریت متمرکز رودخانهها شکل گرفتهاند، فلات ایران به دلیل پراکندگی منابع آبی و فاصله زیاد مراکز جمعیتی، ناگزیر بود وحدت ملی خود را بر پایه مدیریت دفاعی و ضرورتهای نظامی استوار سازد.
همایش ملی «آذربایجان، دیپلماسی و تمامیّت ارضی ایران» با مشارکت مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، مرکز مطالعات سیاسی و بینالملل، دانشگاه تبریز، بنیاد ایرانشناسی آذربایجانشرقی، استانداری آذربایجان شرقی، شهرداری تبریز، سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس و تعدادی از نهادها و مؤسسه های علمی و فرهنگی در دانشگاه تبریز برگزار شد.
نظر شما