سرویس میهن و مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مائده مرویان حسینی: جشنواره «کتاب سال دفاع مقدس» هر سال با هدف ترویج فرهنگ ایثار و مقاومت و ارتقا کیفیت آثار دفاع مقدس برگزار میشود. جایزهای که بیست و دوره با تمام فراز و فرودش برگزار شد و حالا به گام بیست و سوم رسیده و در آستانه نخستین فعالیتهاست. امسال، جواد کامور بخشایش، با سالها تجربه در زمینه نویسندگی و پژوهشگری در حوزه ادبیات دفاع مقدس، بهعنوان دبیر علمی این جشنواره منصوب شده است. برای بررسی جزئیات و روند برگزاری جشنواره، با او به گفتوگو نشستیم.
قرار است هیئت علمی دبیرخانه در کنار دبیر علمی تشکیل شده است. وظایف و مسئولیتهای این هیئت علمی چیست؟
هیئت علمی برای نخستین بار در کنار دبیر علمی تشکیل شده است. در روال تمام جوایز ملی و حتی جهانی، دبیر علمی در تمامی امور محتوایی جشنواره نقش اساسی دارد. هیئت علمی نیز بهعنوان بازوی مشورتی و نخبگانی، در نخستین گام، مسئول بررسی و بازبینی گروههای تقسیمبندیشده جشنواره را دارد. همچنین مقرر شده است که جلسات هیئت علمی بهصورت ماهانه و در صورت امکان هر دو هفته یکبار ادامه یابد. هدف از برگزاری این جلسات، تولید مباحث نظری و در نهایت انتشار آنها در قالب یک اثر جامع برای ارائه به جامعه نخبگانی است.
در جشنواره امسال؛ اصطلاح «مقاومت» نیز با عنوان جدید «کتاب سال دفاع مقدس و مقاومت» اضافه شده است. یکی از مباحث محوری نخستین جلسه هیئت علمی نیز، بررسی نسبت میان ادبیات دفاع مقدس و ادبیات مقاومت و نیز چگونگی داوری آثار مربوط به این بخش بود. به جرأت میتوان گفت این موضوع از دشوارترین مباحث جشنواره به شمار میرود؛ چرا که لازم است آثار حوزه مقاومت هم از منظر موضوعی و هم از نظر گونهشناسی مورد بررسی قرار گیرند. به عنوان مثال، برخی آثار مقاومت در قالب خاطرهاند، برخی مستند، و هرکدام باید در بخش خاص خود مورد داوری و ارزیابی قرار گیرند. بنابراین، تعیین سازوکار داوری این آثار در حوزه مقاومت، از مهمترین وظایف هیئت علمی و نخبگانی جشنواره است.
به بیان دقیقتر، تمامی مباحث نظری و محتوایی جشنواره باید با هدایت و طراحی دبیر علمی پیش برود. همچنین یکی از وظایف اصلی اعضای هیئت علمی نیز تعیین هیئت داوران است؛ به این صورت که بنده، بهعنوان دبیر علمی، افراد شاخص و شایسته را برای عضویت در هیئت داوران پیشنهاد میدهم و پس از طرح در جلسات هیئت علمی و تصویب اعضا، هماهنگی با سرداور و سایر داوران آغاز میشود.
مباحث نظری مطرحشده در جلسات هیئت علمی، که حاصل گفتوگو، بررسی و تحلیلهای تخصصی است، قرار است بهصورت منظم و مدون در قالب کتاب منتشر شود. بهنظر من، این امر در حوزه نظریهپردازی ادبیات پایداری کاملاً ضروری است. بنده بهعنوان سردبیر «اندیشهنامه پایداری» و با سالها تجربه در این عرصه، بهخوبی درک کردهام که ما در حوزه «نظر» و «نقد» تا چه اندازه دچار فقر و کمبود هستیم. به باور من، این جشنواره باید از ابتدا چنین هیئت علمی را طراحی میکرد تا هر سال مباحث نظری مرتبط با ادبیات پایداری را بررسی و تبیین کند.
در این صورت، امروز در این وضعیت کمبود نظری قرار نداشتیم. در حال حاضر، بخشهای اجرایی و عملیاتی جشنواره بهخوبی فعال هستند و آثار ارزشمندی در این حوزه تولید میشود، اما در حوزه نظری، احساس میکنم دست ما خالی است. گاهی برای یافتن یک صاحبنظر متخصص در حوزهای خاص، واقعاً با دشواری مواجه میشویم و این خود نشانه آن است که در زمینه نظریهپردازی ادبیات دفاع مقدس کمتوجهی صورت گرفته است. به نظر من، ادبیات دفاع مقدس اکنون به مرحله بلوغ خود رسیده و توانایی تولید نظریههای بومی و علمی را دارد. همچنین میتواند آثاری را مبتنی بر این نظریهها و دیدگاههای نخبگانی منتشر کند.
دبیرخانه جشنواره امسال فعالیت خود را بهصورت دائمی و مستمر آغاز کرده است. چه ضرورتی ایجاب میکرد که این اقدام صورت گیرد؟
برای نخستین بار از امسال؛ فعالیت دبیرخانه جشنواره بهصورت دائمی برقرار است. با توجه به اینکه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس چندین جایزه فرهنگی دیگر از جمله جشنواره «یوسف» را نیز برگزار و پشتیبانی میکند، مقرر شد از این دوره به بعد، جشنواره کتاب سال نیز دبیرخانه ثابت و دائمی داشته باشد. وجود دبیرخانه دائمی مزایای فراوانی دارد؛ از جمله اینکه فرآیند «رصد و وضعیتسنجی» آثار، که پیشتر بهصورت فشرده در بازههای سهماهه انجام میشد، اکنون بهصورت پیوسته و منظم در طول سال صورت میگیرد. این دبیرخانه وظیفه دارد در تمام سال با ناشران و نویسندگان ارتباط مستمر داشته باشد، نشستهای علمی برگزار کند و زمینه تداوم مباحث نظری را فراهم آورد.
جشنواره امسال چه تفاوتهایی با دورههای پیشین دارد و چه طرحها و ایدههای جدیدی در آن اجرا میشود؟
یکی از این ایدهها، تشکیل هیئت علمی بود که سالها دغدغه اجرای آن را داشتم، اما به دلیل محدودیتهای ساختاری جشنواره امکان تحقق نداشت. در سالهای گذشته، تمامی امور علمی بر دوش دبیر علمی قرار داشت، اما امسال با تغییر ساختار و طراحی آییننامهای جدید، بنا داریم این روند را اصلاح کنیم تا از این پس، این حرکت بر اساس آییننامه مصوب بهصورت منسجم ادامه یابد. چنانچه بتوانیم این آییننامه را به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسانیم، بسیاری از محدودیتها و مشکلات تکرارشونده هر دوره به حداقل خواهد رسید. این نیز از مهمترین دستاوردهای ساختاری جشنواره در دوره جدید است.
از دیگر برنامههای مهم امسال، تقویت توان مالی جشنواره است که به لطف مسئولان بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، با استمرار و پایداری بیشتری دنبال خواهد شد. همچنین در نظر داریم، در صورت فراهم بودن شرایط، نظرات و دیدگاههای داوران؛ ۱۰ اثر برگزیده نهایی که به مرحله رقابت اصلی میرسند اما اثر برتر انتخاب نمیشوند را به صورت محرمانه برای ناشران و نویسندگان ارسال کنیم. این اقدام در راستای تقویت فرآیند «رصد» و «وضعیتسنجی» آثار انجام خواهد شد و در حقیقت نوعی جریانسازی فرهنگی و آسیبشناسی جدی در مسیر ارتقاء کیفیت تولیدات محسوب میشود. تمامی این اقدامات با هدف ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، غنیسازی محتوایی آثار، و بهروز نگهداشتن آنها از نظر نثر، محتوا و موضوع صورت میگیرد.
جشنواره امکان گسترش در سطح بینالمللی را دارد؟
این جشنواره صرفاً نباید بهعنوان یک رویداد فرهنگی یا مسابقه دیده شود، بلکه باید بهمثابه یک «جریان فرهنگی» پایدار و اثرگذار تلقی گردد که در طول سال تداوم دارد و در سطح ملی و حتی بینالمللی جریانسازی میکند. یکی از رویکردهای مهم امسال، بینالمللیسازی جشنواره و ایجاد ارتباط با محور مقاومت است. این ارتباط به مدیریت دکتر مجتبی ابطحی در حال شکلگیری است و هدف آن، پررنگتر کردن حضور حوزه مقاومت در جشنواره است. در این راستا تلاش میشود آثاری که از خارج از کشور و در حوزه مقاومت تولید شدهاند، در این دوره مورد داوری و بررسی قرار گیرند.
نظر شما