به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین اختتامیه یازدهمین نکوداشت هفته علوم و فناوری چاپ ایران با سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه‌سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» به همت انجمن علمی فناوری چاپ ایران و با حضور جمعی از متخصصان، فعالان صنعت چاپ، دانشگاهیان و مسئولان سه‌شنبه (۱۷ شهریورماه) در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

محمد بیطرفان، رئیس انجمن علمی فناوری چاپ ایران در این نشست خواستار جایگزینی اسکناس پلیمری به جای پول کاغذی شد و گفت: یکی از اقدامات ویژه و نوآورانه انجمن، طرح موضوع حذف چهار صفر و بحث تولید و جایگزینی اسکناس‌های پلیمری به جای پول کاغذی است چرا که اسکناس پلیمری موجب تقویت برندملی ایران می‌شود.

وی با بیان اینکه موضوع تقویت اعتبار پول ملی یک بحث سراسری و نماد برند ایران است، ادامه داد: امیدواریم بتوانیم با تأکید بر موضوع برندینگ، شکوه و جلال ایران را به جهان یادآوری و برای اعتلای برند و نام ملی کشور، بیش از گذشته تلاش کنیم.

لزوم تولید اسکناس پلیمری به جای پول کاغذی

بیطرفان، با اشاره به مزایای اسکناس‌های پلیمری و استفاده آن در کشورهای مختلف توضیح داد: امنیت درخورتوجه در برابر جعل، یکی از مزایای این اسکناس‌هاست، این اسکناس‌ها دارای ویژگی‌های امنیتی پیچیده‌ای مانند «پنجره شفاف» «هولوگرام و چاپ مخصوص» هستند؛ همچنین دوام بیشتر و صرفه‌جویی در هزینه‌ها ویزگی دیگر آن است و از سوی دیگر اسکناس‌های پلیمری به‌طور متوسط ۲.۵ برابر بیشتر از اسکناس‌های کاغذی عمر می‌کنند که هزینه‌های چاپ و جایگزینی را کاهش می‌دهد.

در بخش دیگر این نشست، محمود طائل، کارشناس و مدرس دوره‌های چاپ امنیتی و اوراق بهادار بانک مرکزی گفت: استرالیا بهترین اسکناس‌های پلیمری را دارد، اسکناس‌های پلیمری برای ایجاد پولی ایمن و مطمئن ابداع شدند و اولین کشوری که به این سمت رفت، استرالیا بود. این راه‌حل برای مقابله با پول‌های جعلی در نظر گرفته شد.

وی با بیان اینکه برخلاف گذشته که چاپ نقش اصلی را ایفا می‌کرد، امروزه مواد و تکنولوژی‌های هولوگرامی اهمیت ویژه‌ای دارند، افزود: علم توانسته است اختلاف چشمگیری میان جاعلان و سیستم پولی ایجاد کند. اسکناس‌های پلیمری روی نوعی پلاستیک خاص چاپ می‌شوند و استفاده از پلیمر امکان گنجاندن ویژگی‌های گوناگون را فراهم می‌کند. ماده اصلی به‌کاررفته در این اسکناس‌ها پلی‌پروپیلن است.

طائل همچنین گفت: سال ۲۰۲۳ تعداد کشورهایی که از اسکناس پلیمری استفاده می‌کنند به ۵۷ کشور رسیده است. این اسکناس‌ها منجر به حفظ اعتماد عمومی، ایجاد پارامترهای امنیتی جدید، کاهش انتقال میکروب‌ها و افزایش مقاومت در برابر شرایط سخت آب و هوایی و پارگی می‌شوند. همچنین clear window یا پنجره شفاف موجود در این اسکناس‌ها جعل را تقریباً غیرممکن می‌کند.

به گفته وی، سری دوم اسکناس‌ها که سال ۲۰۱۶ در استرالیا در چاپ شدند، ویژگی‌های امنیتی کامل‌تری نسبت به نمونه‌های قبلی دارند. پنجره شفاف آن‌ها بزرگ‌تر بوده و هولوگرام‌ها و دیگر عناصر امنیتی متنوعی روی آن تعبیه شده است.

در ادامه مهدی بلوریه، مدیر راهبردی شرکت ایران روتاتیو نیز در این مراسم با بیان اینکه اکنون ۴۵ کشور جهان از اسکناس پلیمری استفاده می‌کنند و انتظار می‌رود ۲۰ کشور دیگر نیز به این تعداد اضافه شوند، گفت: اسکناس‌های پلیمری از سال ۱۹۶۸ در استرالیا مورد استفاده قرار گرفته‌اند و دوام زیادی دارند و هزینه‌های تولید را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهند.

وی توضیح داد: در اسکناس پلیمری، فیلم پروپیلن از دو سمت کشیده می‌شود و محصولی شفاف تولید می‌کند که در برابر آب و مواد شیمیایی مقاوم است. این امر موجب افزایش عمر اسکناس و کاهش هزینه‌های تولید می‌شود.

به گفته بلوریه، در فرآیند تولید، گرانول ذوب می‌شود و با تکنیک‌های casting یا bubble وارد مرحله coating می‌شود. سپس چاپ افست و اینتاگلیو (چاپ برجسته) صورت می‌گیرد و در نهایت عملیات برش و بازرسی انجام می‌شود. این اسکناس‌ها پس از پایان عمر مصرفی کاملاً قابل بازیافت هستند.

همچنین علی ظریف، مدیر ارشد پروژه‌های شرکت ایران روتاتیو، با طرح این موضوع که تکنولوژی‌های مختلفی در تولید اسکناس‌های پلیمری دخیل هستند، گفت: چاپ فلکسو امکان ایجاد clear window را فراهم می‌کند، چاپ اینتاگلیو برای برجستگی، چاپ افست برای جزئیات اصلی، چاپ اسکرین برای لایه‌های امنیتی و چاپ لترپرس برای شماره‌گذاری استفاده می‌شوند.

وی با اشاره به ابزارهای OVD گفت: این ابزارها ویژگی‌های خاصی به اسکناس می‌بخشند؛ همچنین پنجره مرکب قابلیت ایجاد تصاویر بی‌نهایت در هولوگرام‌ها را فراهم می‌کند. استفاده از مرکب‌های متالیک، تصاویر سایه‌ای و دیگر عناصر امنیتی، امکان جعل را به‌شدت کاهش می‌دهند.

علی‌اکبر یوسفی، نائب رئیس انجمن علوم و فناوری چاپ ایران نیز با بیان اینکه جعل اسکناس در ایران نیز رخ داده است گفت: در استرالیا این معضل به‌قدری جدی بود که مجرمان به اعدام محکوم می‌شدند. پلی‌پروپیلن خاصی می‌تواند برای تولید اسکناس پلیمری استفاده شود. در طیف IR این اسکناس‌ها گروه‌های کربونیل مشاهده می‌شوند که نشان‌دهنده وجود گروه‌های عاملی است؛ همچنین استاندارد ISO8296 برای تأیید این پلیمر به‌کار می‌رود.

یوسفی ادامه داد: پژوهش‌های ما در پژوهشگاه پلیمر نشان داده است که این اسکناس‌ها مقاومت بالاتری از اسکناس‌های کاغذی دارند. نمونه‌های آزمایشگاهی تولید شده و به بانک مرکزی پیشنهاد شده‌اند و امیدواریم در آینده به نتیجه برسند.

در ادامه شهاب عباسپور، متخصص برندینگ و چاپ پرچم، با بیان اینکه هویت ملی مجموعه‌ای از تاریخ، زبان و فرهنگ است و پرچم قدیمی‌ترین و مهم‌ترین نماد آن محسوب می‌شود، عنوان کرد: پرچم و برندینگ ملی به معنای ایجاد تصویری قدرتمند از کشور است.

وی افزود: پرچم تنها یک پارچه رنگی نیست، بلکه ابزاری برای وحدت ملی است. باید نمادهای کشور خود را برجسته و به جهان معرفی کنیم تا با دیدن پرچم ایران، افتخارات ملی به یاد آورده شوند.

کریم جعفری، فعال حوزه چاپ نیز در سخنانی گفت: ما از ده سال پیش وارد حوزه چاپ و شخصی‌سازی کارت‌های بانکی شدیم و با مشکلاتی چون تولید پاکت‌های پنجره‌دار در تیراژ زیاد مواجه بودیم.

وی گفت: با ورود به حوزه نئوبانک‌ها، برندینگ نقش کلیدی ایفا کرد. نمونه بارز آن بلوبانک است که با تمرکز بر برندینگ و بسته‌بندی، توانست از رقبا پیشی بگیرد. پس از موفقیت بلو، دیگر بانک‌ها نیز وارد این عرصه شدند اما به موفقیت مشابهی نرسیدن. رشد تقاضای بسته‌بندی خلاقانه فرصت‌های بین‌رشته‌ای بسیاری برای دانشجویان فراهم کرده است تا بتوانند در حوزه‌های مختلف طراحی، مهندسی و چاپ ایده‌های نوآورانه خود را ارائه کنند.