سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرجانه حسین زاده: حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی، یگانه حماسهسرای ایران، نه تنها افتخار توس و خراسان است، بلکه شناسنامه فرهنگی ایران بزرگ نیز هست. نام فردوسی با تاریخ، فرهنگ و هویت ایرانزمین و بهویژه خطه خراسان گره خورده است. او با احیای زبان پارسی و خلق شاهنامه، میراثی پرمایه، گرانبها و پر اَرج برای نسلهای آینده به یادگار گذاشت و نام خود را در تاریخ جاودانه ساخت.
مشهد، به عنوان یکی از مهمترین مراکز فرهنگی ایران، همواره مفتخر به داشتن پیوندی ناگسستنی با نام فردوسی بوده است. مردم مشهد میدانند که گرامیداشت مقام و جایگاهِ فردوسی، پاسداشت زبان فارسی و ارج نهادن به تاریخ و فرهنگ این سرزمین است. نام و یاد فردوسی و کتاب سترگ او، همواره در گوشه و کنار شهر مشهد، از نامگذاری کودکان بر اساسِ شخصیتهای شاهنامه تا مراکز فرهنگی و اسم معابر در منطقه توس و برگزاری مراسم و همایشهای گوناگون همواره زنده و جاری بوده است.
اما شوربختانه در سالهای اخیر، در کنار تلاشهایی که برای زندهنگهداشتن نام او شده، در برخی موارد هم شاهد بی تدبیری بعضی از مسئولانِ شهری نسبت به این نماد ارزشمند فرهنگی بودهایم، از تغییر نام «دانشگاه فردوسی» به «پردیس دانشگاهی»، تا پاککردن نقاشیهای شاهنامه از دیوارهای شهر و بلاتکلیفی و عدم نصب مجسمه ۳۰ متری فردوسی در «دانشگاه فردوسی مشهد» که نمونههایی از این بیمهری هستند.
پس از آنکه ۱۶ آذر ۱۴۰۰ عملیات ساخت مجسمه ۳۰ متری فردوسی توسط محسن سراجی و ۵۰ نفر از تیم او که یک سال روی این اثر هنری زحمت کشیدند به پایان رسید، مجسمهای که با هزینه حسین ثابت دستور ساخت آن داده شده بود و میتوانست نمادی از هویت و فرهنگ غنی این شهر باشد، اجازه نصب نیافت و این اثر، سالهاست که در کنجی از دانشگاه فردوسی در انتظار نصب به سر میبرد در حالی که نصب آن تبدیل به یک مطالبه عمومی شده است.
از آن زمان تاکنون دلایل مختلفی برای این تعلل مطرح شد، از نگرانیهای مربوط به ساختار مجسمه و جنس آن تا ملاحظات ناگفته دیگر. اما حقیقت این است که این مجسمه، با وجود صرف هزینه و زمان برای ساخت آن، همچنان در کنجی از انبار دانشگاه مانده و خاک میخورد.
توهین اخیر یکی از چهرههای مجازی به ساحت فردوسی، بار دیگر نام این شاعر بزرگ را بر سر زبانها انداخته و خشم و انزجار عمومی را برانگیخته است. این اتفاق تلخ، بار دیگر ضرورت توجه به مفاخر ملی و پاسداشت میراث فرهنگی را یادآوری میکند.
در این شرایط، نصب مجسمه فردوسی در دانشگاه فردوسی مشهد، اقدامی نمادین و درخور توجه خواهد بود. این اقدام، نه تنها نشان از قدردانی از مقام شامخ فردوسی دارد، بلکه میتواند گامی مهم به منظور ارتقای هویت فرهنگی شهر مشهد و پاسخگویی به مطالبه عمومی برای پاسداشت مفاخر ملی باشد.
استاندار خراسانرضوی: نصب این مجسمه هیچ مانعی ندارد
به دنبال همین موضوع و مطالبه مردمی، استاندار خراسان رضوی ظهر یکشنبه نهم شهریور در این خبر به خبرنگار ایبنا گفت: نصب این مجسمه هیچ مانعی ندارد و به اعتقاد من یک ضرورت و مطالبه عمومی مردم است. برخی نگرانیها مبنی بر مقایسه این نماد فرهنگی با اماکن مذهبی از جمله حرم مطهر رضوی، نادرست است، چرا که نورانیت و عظمت حرم امام رضا (ع) عالمگیر بوده و با چنین موضوعاتی قابل مقایسه نیست.
به دنبال بررسی ابعاد مختلف این موضوع، از جمله دلایل عدم نصب مجسمه، اهمیت فردوسی برای مردم توس و مشهد و چرایی عدم نصب این مجسمه به سراغ گفتوگو با رئیس سابق دانشگاه فردوسی مشهد رفتیم تا زوایای پنهان این ماجرا را که از آن زمان تاکنون پنهان مانده را بررسی کنیم. محمد کافی در گفتوگو با خبرنگار ایبنا در پاسخ به این پرسش که «چرا این مجسمه در محوطه دانشگاه نصب نشد و به انبار منتقل شد؟» اظهار کرد: در آن زمان جمعبندی مسئولان شهر این بود که ارتفاع این مجسمه بسیار زیاد است و ممکن است از منارههای حرم مطهر امام رضا (ع) بالاتر برود. در حالیکه از نظر فنی چنین مشکلی وجود نداشت و حتی ارتفاع آن نیز به منارههای حرم نمیرسید».
شورای فرهنگعمومی مانع نصب مجسمه شد!
کافی افزود: در همان زمان شورای فرهنگ عمومی استان وارد موضوع شد و نظر بر این قرار گرفت که نصب مجسمه در دانشگاه فردوسی صورت نگیرد. در نتیجه، تنها یک سردیس در میدان علوم دانشگاه نصب شد. در واقع، نظر مسئولان شهر برای نصب این مجسمه بزرگ منفی بود.
مجسمه به شهرداری واگذار شد
به گفته وی، روند ساخت مجسمه زمان زیادی نبرد، اما مخالفتها و درگیریها موجب شد موضوع نصب آن نزدیک به دو سال به طول انجامد. در نهایت، در شورای فرهنگ عمومی مصوب شد که مجسمه به شهرداری واگذار شود تا در مکان مناسبی خارج از دانشگاه نصب شود. لذا الآن شهرداری این اختیار را دارد که این مجسمه را در فضای دیگری نصب کند.
رئیس سابق دانشگاه فردوسی مشهد تأکید کرد: دلیل اصلی مخالفتها را باید از مخالفان پرسید، چراکه آنها هیچگاه دلایل روشنی ارائه نمیکردند. اما ما در نهایت به این نتیجه رسیدیم که به جای مجسمه بزرگ، یک سردیس انتزاعی بسیار مناسب در میدان علوم نصب شود که خوشبختانه با استقبال دانشجویان و استادان مواجه شده است. این سردیس اکنون به نمادی برای برگزاری جشنها و ثبت خاطرات فارغالتحصیلان تبدیل شده است.
رئیس سابق دانشگاه فردوسی مشهد در پایان خاطرنشان کرد: تمام هدف ما این بود که نام فردوسی، که نه تنها افتخار خراسان بلکه ایران و جهان است، در دانشگاه بزرگ داشته شود. برخی افراد تصور میکردند مجسمه فردوسی ممکن است به شأن حرم مطهر امام رضا (ع) آسیبی وارد کند، در حالیکه چنین برداشتی اصلاً درست نبود و اساساً نگاه ما این نبود.
نصب مجسمه حکیم ابوالقاسم فردوسی در «توس» امکانپذیر است
به دنبال پاسخ این پرسش که «چرا وقتی این مجسمه به شهرداری واگذار شده، اما بعد از گذشت چند سال هنوز جانمایی و نصب نشده است؟» به سراغ جاوید کیانی، معاون شهردار و رئیس سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد رفتیم، او گفت: با توجه به ساخت مجسمه حکیم ابوالقاسم فردوسی توسط بخش خصوصی این کار به عنوان یک اثر فاخر، میتواند در صورت موافقت سازنده و صاحب اثر و نیز همراهی دستگاههای متولی مانند ادارهکل میراثفرهنگی در توس جانمایی و نصب شود.
وی با ابراز تاسف از تاخیر در اجرایی شدن مراحل نصب مجسمه حکیم توس اظهار کرد: جایگاه مهم و والای فردوسی در فرهنگ وهویت ملی ایران بر کسی پوشیده نیست و به فرموده رهبر معظم انقلاب «فردوسی یک حکیم و خدای سخن است، او زبان محکم واستواری دارد و واقعاً پدر زبان فارسی امروز است، او دلباخته و مجذوب مفاهیم حکمت اسلامی بود».
در ادامه رهگذر، با توجه به اهمیت موضوع و مطالبه گسترده شاهنامهپژوهان، فعالان فرهنگی، دوستداران شاهنامه و مردم مشهد مبنی بر نصب مجسمه فردوسی در فضای شهر، به سراغ مصاحبه با محمدجعفر یاحقی، استاد ممتاز زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی و پژوهشگر شاهنامه، علیرضا قیامتی، شاهنامهپژوه، استاد زبان و ادبیات فارسی و عرفانشناس و مهدی سیدیفرخد، نویسنده و پژوهشگر تاریخ و جغرافیای تاریخی رفتیم.
این مجسمه باید در «مشهد» خودنمایی کند
محمد جعفر یاحقی با ابراز تاسف از تاخیر در نصب این اثر هنری، تاکید کرد: به باور من باید این مجسمه در خود شهر مشهد خودنمایی کند.
وی با اشاره به نقش حسین ثابت در شکلگیری این اثر هنری، افزود: حسین ثابت به دنبال آن بود تا با نصب این مجسمه در مشهد، رهگذران در مشهد با دیدن این نماد فرهنگی، به یاد حماسهسرای بزرگ ایران بیفتند و از این طریق، نام و یاد فردوسی در دلها زنده بماند.
یاحقی در ادامه، با در نظر گرفتن احتمالات دیگر، اظهار داشت: اگر به هر دلیلی امکان نصب مجسمه در شهر مشهد فراهم نشد، به نظر من، شهر تاریخی توس، به عنوان زادگاه فردوسی، میتواند گزینه بعدی باشد، اما اولویت باید «مشهد» باشد.
جای این مجسمه همان دانشگاه فردوسی است
مهدی سیدی فرخد، نویسنده و پژوهشگر تاریخ و جغرافیای تاریخی گفت: توس جایی برای نصب این مجسمه ندارد، در توس یکی همین سهراهِ فردوسی را داریم که اتفاقاً آنجا مجسمه «رستم و رخش» از سالها قبل نصب شده و اثر بسیار خوبی هم هست، ضمن آنکه در این منطقه، پروژه عمرانی چپگردِ فردوسی در حال احداث است که در صورت نصب مجسمه بزرگ فردوسی، این چپگرد، مجسمه را تحتالشعاغ قرار خواهد داد.
رئیس اسبق آرامگاه فردوسی با اشاره به دیگر مکانهای احتمالی بر نصب مجسمه در توس، گفت: در جلوخانِ آرامگاه فردوسی هم که مجسمههای دیگری نصب شده و به زودی قرار است باغ مشاهیر هم احداث شود که شامل سردیس بزرگان توس است که البته نصب همین سردیسها هم با توجه به محدودیتها با مسائل زیادی مواجه است.
نویسنده کتاب «سراینده کاخ نظم بلند» اظهار کرد: بنابراین توس جایی برای مجسمهای به این بزرگی ندارد، جای این مجسمه در همان مکان «دانشگاه فردوسی» است اما چندسال است که این اثر پشت دانشکده کشاورزی افتاده است، حسین ثابت برای فردوسی زحمات زیادی کشید.
نصب این مجسمه، میتواند نشاندهنده عزم جدی مسئولان برای پاسداشت مفاخر ملی باشد
مهدی سیدی فرخد گفت: متاسفانه، بیمهری به فردوسی در سالهای اخیر در مشهد مشهود بوده است. نصب این مجسمه، میتواند گامی در جهت جبران این بیمهریها و نشاندهنده عزم جدی مسئولان برای پاسداشت مفاخر ملی باشد.
مجسمه فردوسی باید در خود مشهد نصب شود
علیرضا قیامتی، شاهنامهپژوه و استاد زبان و ادبیات فارسی نیز به خبرنگار ایبنا گفت: توس حماسیترین شهر جهان است، هیچ شهری در جهان اینهمه حماسهپرور نبوده و این اندازه ادیب و اندیشمند را خلق نکرده، از فردوسی و دقیقی توسی تا ابومنصور عبدالرزاق، اسدی توسی، جابر ابن جیان، محمد غزالی، خواجه نظامالملک توسی، خواجه نصیرالدین توسی و.. همه در این خاک بالیدهاند.
وی اظهار کرد: اما در نهایت من نظرم این هست این مجسمه باید در خود شهر برافراشته شود، یعنی همانطور که نظر سازنده آن حسین ثابت اینگونه بوده است.
قیامتی با تاکید بر جایگاه رفیع فردوسی در فرهنگ و هویت ایرانی، اظهار داشت: مشهد یکی از مهمترین مراکز فرهنگی ایران، شایستهترین مکان برای نصب این مجسمه است. این اقدام، نه تنها ادای دینی به این شاعر بزرگ است، بلکه میتواند به تقویت هویت فرهنگی شهر و جذب گردشگران فرهنگی نیز کمک کند.
نصب این مجسمه در کوهپارک مشهد به شهر شکوه ویژهای خواهد بخشید
این استاد ممتاز شاهنامه بیان کرد: زمانی شورای تامین استان پیشنهاد نصب این مجسمه در کوهپارک را داد اتفاقاً از نظر من پیشنهاد خوبی هم بود، چراکه این مجسمه ۳۰ متری میتواند در این نقطه از مشهد که در دامنه ارتفاعاتِ جنوبی شهر نیز هست، خیلی خاص جلوه کند و شکوه ویژهای خواهد داشت.
این عرفانشناس ایرانی تاکید کرد: در هرصورت هرچیزی که بتواند این مجسمه را برافراشته کند خوب است و مهم این است که این آرمان بزرگ محقق شود.
در نهایت هر ۳ شاهنامهپژوه بر این باورند که نصب مجسمهفردوسی در مشهد، اقدامی ضروری و در راستای حفظ و ترویج فرهنگ و هویت ایرانی است و باید هرچه سریعتر موانع موجود بر سر راه آن برداشته شود.
با توجه به نظرات صریح و قاطع شاهنامهپژوهان، دوستداران شاهنامه و عموم مردم مشهد که همگی بر ضرورت نصب مجسمه حکیم ابوالقاسم فردوسی در «مشهد» تاکید دارند و با عنایت به اظهارات مسئولان استانی مبنیبر عدم وجود مانع برای نصب این مجسمه، اکنون توپ در زمین مدیران شهری است. باید منتظر ماند و دید که آیا آنها صدای مردم و نخبگان فرهنگی را خواهند شنید و با اتخاذ تصمیمی قاطع، زمینه را برای نصب این نماد ارزشمند فرهنگی در مشهد فراهم خواهند کرد یا خیر. تصمیمی که بدون شک، تاثیری بسزا در ارتقای هویت فرهنگی شهر و پاسداشت میراث گرانبهای فردوسی خواهد داشت.
نظرات