سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): چاپ و نشر مانند هر پدیده دیگری روز اولی، تاریخچه پیدایشی و بلاخره زمان ظهوری دارد و مردم همواره علاقهمند به دانستن تاریخچههای شکلگیری هستند. سفر به گذشته، علت و نحوه ایجاد بسیاری از موارد را روشن میکند.
در کتاب خاطرات سیاسی اجتماعی همدان در خاطرات ثلاث نوشته حسن افشار آمده «از اتفاقات مبارک دوره قاجار به ویژه ایام حضور علیخان ظهیرالدوله به عنوان حاکم در همدان (۱۳۲۵-۱۳۲۴ قمری) همزمان با ظهور و بروز مشروطه در ایران، توجه وی و عدهای از مردم همدان به فعالیتهای فرهنگی به ویژه راهاندازی روزنامه، انجمن و چاپخانه بوده» که این نشان از توجه و علایق فرهنگی مردم همدان در آن دوره است.
ظهیرالدوله میگوید: «جمعه ۹ محرم ۱۳۲۵ - صبح خبر دادند که عیال احتشام لشکر مرحومه شد. مولایش رحمت کند. خیلی خوب زنی با همت مردانه بود. وقتی که مجلس فوائد عمومی را بنا میکردیم، ۱۰۰ تومان تقدیم آن بنا کرد و حال آنکه مردهای خیلی متمول همدان که خودشان را صاحب همدان میدانند به روی خودشان نیاوردند که در همدان همچو بنایی بنا شده. دستگاه چاپخانه اکباتان هم که شرکتش ۱۰۰ سهم است، ۴۰ سهمش را آن مرحومه شرکت کرد. بلکه ماشین این شرکت او بود (عامل اصلی راهاندازی شرکت، او بود). خدا بیامرزدش. مدیر دستگاه همین چاپخانه امروز وارد شد که از تهران همراه با ماشینهای چاپ آمده است». او اشارهای هم به روز افتتاح چاپخانه دارد که برای اهالی فرهنگ به ویژه چاپخانهداران همدان قابل توجه است.
طبق متون، مشخص شده است که در چاپخانه صفائیه اکباتان همدان در دوم اسفند ۱۲۸۵ کار نصب دستگاهها آغاز شده و در دوم فروردین ۱۲۸۶ افتتاح شده است.
این چاپخانه با حروف سربی و ماشین دستی کوچک مشغول به کار بوده که به مناسبت نام علیخان ظهیرالدوله حاکم همدان که ملقب به صفاعلی شاه بود، به نام صفائیه نامگذاری شد.
چاپخانه همدان در جریان جنگ جهانی اول توسط آلمانها به منظور چاپ و نشر اعلامیه و بیانیههای آنها در مقابل بیانیههای دولتهای روسیه و بریتانیا در همدان دایر شد. اما چون آلمانها قادر به استفاده از آن نبودند، چاپخانه مذکور تا پایان دوران جنگ جهانی اول بلااستفاده ماند.
اینها را گفتیم تا در ادامه یکی از چاپخانههای قدیمی همدان را معرفی کنیم، چاپخانهای که از پدر به فرزندان به ارث رسیده و اکنون به صورت خانوادگی اداره میشود، چاپخانه گیتی از قدیمیترین چاپخانههای همدان است که بیش از ۵۰ سال از فعالیت آن میگذرد. برای همین پرسان پرسان راهی این چاپخانه شدیم، طبق قرار قبلی باید ساعت ۱۶:۳۰ آنجا باشم. در بدو ورود به ساختمان دو دستگاه در دو سمت درب ورودی قابل مشاهده بود که هر کدام قدمت ۱۰۰ ساله دارند و آقای خضریان هم توضیح میدهد که این دستگاهها دیگر کاربردی ندارند و تنها میتوان برای نمایش از آنها بهرهمند شد.
پس از گشتی کوتاه در چاپخانه، امین خضریان مدیر چاپخانه و رئیس اتحادیه چاپخانهداران همدان صحبت خود را اینگونه آغاز کرد: حدود ۱۰ سال است که فعالیت صنفی میکنم و مدیر چاپ گیتی هم هستم زیرا قبلاً پدرم فعالیت داشتند و بعد از فوت پدر، من به همراه خواهر و برادرم این کار را ادامه دادیم و الان هم به صورت خانوادگی ادامه میشود.
خضریان ادامه داد: چاپخانه گیتی در سال ۱۳۲۲ تاسیس شده است، دو بار مدیریت آن عوض شده اما سال ۵۱ یا ۵۲ پدرم امتیاز چاپ گیتی را به همراه ماشین آلات آن خریداری کرد.
وی در خصوص فعالیت خانوادگیشان در چاپخانه گفت: یکی از مسائلی که موجب گستردگی کار و موفقیت ما شده این است که خواهر و برادرم در مجموعه هستند و ادامه دادن شغل پدری که برای ما به ارث رسیده، باعث سرعت رشد ما شده است.
از خضریان در خصوص انتخاب نام گیتی برای چاپخانه پرسیدم. گفت: اتتخاب این اسم برای چاپخانه دلیل خاصی ندارد و برگرفته از نام جهان و دنیا است، این چاپخانه از ابتدا و قبل از اینکه برند آن را پدرم بخرد، نام آن گیتی بوده است.
وی با بیان اینکه پدرم چند سالی در تهران کار کرده و بعد به همدان آمده و امتیاز چاپخانه را خریداری کرده است، افزود: در همان سال ۱۳۵۵ تعدادی از ماشین آلات را تغییر میدهد و ماشینآلاتی را میخرد که در آن زمان بهروز بوده است به طور مثال دستگاههای لِتِرپرس و چاپ ملخی را میخرد که یک نمونه دستگاه چاپ ملخی هم اکنون در چاپخانه هست اما لترپرس را بعدها میفروشد.
مدیر چاپخانه گیتی عنوان کرد: این دستگاهها با حروف سربی کار میکردند یعنی آن زمان شیوه چاپ با استفاده از حروف سربی بود یعنی باید حروف را تک تک از گارسهای حروف برداشته و کنار هم میچیدیم و بعد متون شکل میگرفت تا در نهایت در فرمی چیده شده و در دستگاه لترپرس یا ملخی قرار گرفته و چاپ میشد.
وی در ادامه با بیان اینکه شیوه چاپ بعد از سالها مجدد تغییر کرد و شیوه چاپ افست آمد، گفت: در چاپ افست دیگر از حروف استفاده نکردند و از پلیت استفاده شد.
خضریان بیان کرد: پلیت ساختار متفاوتی دارد و نیاز به شکل کار قبلی نیست زیرا تصویری را با روشهای مختلف در صفحههای فلزی حک میکنند که آن صفحه فلزی قابلیت انتقال تصویر را دارد، الان هم این شیوه در دنیا مرسوم است و ما نیز از این شیوه استفاده میکنیم که کیفیت تصاویر و حروف در این شیوه بالاست.
وی با بیان اینکه عموماً چاپخانهها در نشر، کتاب، تبلیغات و بستهبندی از این روش چاپی استفاده میکنند، گفت: در طول عمر چاپخانه دستگاههای زیادی استفاده کردهایم و دستگاهها خیلی تغییر کردند به طوری که همین دستگاه چاپ افست ساختار آن به ۴۰ سال قبل برمیگردد اما از نظر سرعت عمل، ساختار، اتوماسیون و … همواره بهروز میشود.
مدیر چاپخانه گیتی در بخش دیگری از سخنانش در خصوص اقلام چاپی گذشته عنوان کرد: شاید خیلی قبلتر بیشتر تمرکز روی چاپ کتاب و تبلیغات بود ولی الان حوزه کار وسیعتر شده و علاوه بر اینکه در کتاب و نشر فعال هستیم در سایر موارد از جمله امور اداری نیز حوزه کار گستردهای داریم.
وی ادامه داد: در آن زمان بیشتر شیوه کار حروف چینی، سیاه و سفید بوده ولی در چاپ افست که امروزه با آن کار میکنیم، تمام رنگها را در برمیگیرد.
خضریان عنوان کرد: کار چاپ ما به لحاظ سخت افزاری وابسته به خارج از کشور است زیرا ما تولیدکننده دستگاه چاپ نیستیم و تمام دستگاههای چاپ وارداتی هستند، مخصوصاً در بخش چاپ دیجیتالی سرعت تحول خیلی زیاد بوده و متاثر از تکنولوژی است.
وی کار شاخص چاپخانه گیتی را در سه بخش بستهبندی، اداری و چاپ کتب آموزشی دانست و افزود: دستگاههای چاپخانه ما در غرب کشور ماشین آلات شاخصی است و همین باعث شده عمده فعالیت ما خارج از استان باشد و سفارشات زیادی از استانهای غربی داریم.
با این حجم از فعالیت چاپخانه سوال کردم آیا در طول این سالها دچار تعطیلی هم شدهاید که در پاسخ گفت: خیر؛ فقط در سال ۶۶ که همدان توسط بعثیها بمباران هوایی شد، چاپخانه آسیب دید و چند ماه تعطیل شد.
از خاطراتی که در حوزه چاپ و چاپخانهداری دارند، پرسیدم که با خنده از اشتباهات و خطاهایی که در چاپ است به عنوان خاطره یاد کرد و اینگونه گفت: برخی سفارشات معمولاً عجلهای است و اینکه اشتباهی در چاپ رخ دهد، غیرقابل انکار است، معمولاً اشتباهات در تیراژ یا نکات فنی و… رخ میدهد که رایج است اما برای مشتریان قابل هضم نیست.
نظر شما