به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، فرم در سینما، اغلب در حاشیه گفت‌وگوها قرار می‌گیرد؛ واژه‌ای فنی و گاهی مبهم که بیشتر برای متخصصان آشناست تا مخاطب عام. اما محمدحسین نیرومند در کتاب «مبانی فرم فیلم» کوشیده است این مفهوم را از حالت انتزاعی خارج کرده و به زبان تصویری و قابل درک برای دانشجویان، هنرجویان و حتی علاقه‌مندان به سینما تبدیل کند.
این کتاب که چاپ دوم آن توسط انتشارات میردشتی منتشر شده، با نگاهی آموزشی، کاربردی و عمیق به موضوع فرم در سینما می‌پردازد و تلاش می‌کند با استفاده از بیش از ۸۰۰ تصویر از نماهای فیلم‌های تاریخ سینما، مفهوم «فرم» را به‌مثابه یک ابزار بیانی و زبانی درک‌پذیر برای مخاطب بازنمایی کند.
در همان ابتدای کتاب، نیرومند تأکید می‌کند که «ما فیلم را به دلیل شناخت نظام آن نمی‌فهمیم، بلکه برعکس، به دلیل فهم فیلم، نظام آن را درک می‌کنیم.» این جمله کلید درک رویکرد مولف به موضوع است؛ یعنی اولویت با تجربه حسی و ادراکی مخاطب است و پس از آن، نظم فرمال فیلم در ذهن شکل می‌گیرد. نیرومند، مدرس دانشگاه و هنرمند پیشکسوت مشهدی، در این کتاب نه‌تنها به آموزش فرم، بلکه به تجربه‌ی فرم نیز توجه دارد؛ تجربه‌ای که از دل تماشای فیلم‌ها و فهم ساختار آنها به دست می‌آید، نه صرفاً از تعاریف نظری و دانشگاهی.
کتاب «مبانی فرم فیلم» در ۱۸۶ صفحه، به بررسی قواعد فرمی در سینما می‌پردازد و رابطه‌ی این قواعد با هنرهای بصری، به‌ویژه دید فووال (Foveal Vision) را بررسی می‌کند. دید فووال، که به ناحیه‌ای از میدان دید انسان گفته می‌شود که بیشترین وضوح و تمرکز بصری را دارد، نقش کلیدی در تحلیل نماهای سینمایی ایفا می‌کند. نیرومند با توجه به این ویژگی بصری، توضیح می‌دهد که چگونه کارگردانان از ترکیب‌بندی، نور، حرکت دوربین و طراحی صحنه برای هدایت نگاه مخاطب استفاده می‌کنند.
یکی از نکات قوت کتاب، بهره‌گیری از منابع تصویری فراوان است. حضور بیش از ۸۰۰ فریم از فیلم‌های تاریخ سینما، از آثار کلاسیک گرفته تا نمونه‌های مدرن، باعث شده مطالب نظری کتاب از حالت انتزاعی خارج شده و برای خواننده ملموس و قابل‌فهم شوند. این تصاویر نه‌فقط برای نمایش مثال‌ها، بلکه به‌عنوان بخشی از آموزش تصویری کتاب عمل می‌کنند و نقش کلیدی در تثبیت مفاهیم دارند.
نیرومند پیش از این نیز در آثاری چون «فیل آبی»، «مدیریت چشم مخاطب» و «چگونه موقعیت کمیک خلق کنیم» نشان داده بود که در تحلیل تصویر و زبان بصری، نگاه دقیقی دارد. اما در «مبانی فرم فیلم» نگاه او از تحلیل صرف فراتر می‌رود و به نوعی آموزش نظام‌مند و ساختاریافته نزدیک می‌شود. خواننده پس از مطالعه این اثر نه‌تنها با مفاهیم بنیادین فرم آشنا می‌شود، بلکه نگاه تحلیلی‌تری نسبت به سینما پیدا می‌کند.
این کتاب به‌ویژه برای دانشجویان رشته‌های سینما، تلویزیون، گرافیک، طراحی صحنه و تدوین، منبعی بسیار سودمند است. اما در عین حال، نثر کتاب آن‌قدر ساده و روان است که علاقه‌مندان به سینما نیز می‌توانند بدون داشتن پیش‌زمینه‌ی تخصصی، با آن ارتباط برقرار کنند.
در روزگاری که بحث فرم در آثار سینمایی گاهی به صورت کلیشه‌ای یا گنگ مطرح می‌شود، «مبانی فرم فیلم» تلاش کرده با زبانی روشن و علمی، فرم را از حاشیه به متن گفت‌وگوی سینمایی بیاورد. این کتاب نه تنها یک منبع درسی که یک دعوت به دقت در تماشا، بازنگری در ادراک و تمرکز بر جزئیات زبان تصویر است.
در نهایت، «مبانی فرم فیلم» تلاشی موفق برای توضیح زبان بصری سینما و رمزگشایی از فرمی‌ست که شاید در نگاه اول ناپیداست، اما در جان هر تصویر سینمایی حضور دارد؛ زبانی که بدون آن، سینما چیزی بیش از مجموعه‌ای از تصاویر متوالی نخواهد بود.
کتاب «مبانی فرم فیلم» نوشته محمد حسین نیرومند در نوبت دوم ۱۴۰۴ با ۱۶۸ صفحه به قیمت ۱۶۵ تومان به همت انتشارات میردشتی منتشر شده است.
نظر شما