به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، باسم خندقجی، برندۀ جایزۀ بوکر عربی ۲۰۲۴، در رمان «نقابی به رنگ آسمان»، که بوکر عربی را به‌خاطر همان دریافت کرد، از خلال داستانی جذاب و خواندنی به طرح مسئلۀ هویت در سرزمینی اشغال‌شده پرداخته است و از رهگذار این مسئله، تاریخ فلسطین را از دو منظر، یکی از منظر اهالی این سرزمین و دیگری از منظر اشغالگران، به تصویر کشیده و نشان داده است که در پس تاریخی که اشغالگران دربارۀ فلسطین و مردم آن نوشته‌اند، چه تاریخی پنهان است.
شخصیت اصلی رمان «نقابی به رنگ آسمان» یک باستان‌شناس فلسطینی‌ست که در اردوگاه رام‌الله اسیر است. این باستان‌شناس که نور نام دارد، روزی کارت شناسایی یک اسرائیلی را در جیب یک کُت کهنه پیدا می‌کند و این سرآغازی می‌شود برای خلق موقعیتی بدیع و خلاقانه که نویسنده از خلال آن به طرح مسئلۀ اشغالگران و اشغال‌شدگان و تاریخی که اشغالگران برای اشغال‌شدگان می‌نویسند و تاریخ مخفی‌ای که اشغالگران، خود آن را از دل تاریک‌جاهای تاریخ کشف می‌کنند، می‌پردازد و نیز باب تأمل در هویت را باز می‌کند؛ هویتی که براثر اشغال، دوپاره شده است.
نور با پیدا کردن کارت شناسایی، که متعلق به فردی به نام اور است، هویت خود را تغییر می‌دهد و با هویت اور وارد جهانی تازه می‌شود؛ او در هیأت یک اسرائیلی، یعنی همان اور که کارتش را پیدا کرده است، وارد یک تیم باستان‌شناسی اسرائیلی می‌شود و این آغاز کاوش این باستان‌شناس فلسطینی، که نقاب یک اسرائیلی را به چهره زده، در عمق تاریخ سرزمین خود است. او وجوه پنهان و سرکوب‌شده و زیرزمینی تاریخ خود را کشف می‌کند؛ همان وجوهی که روایت اسرائیلی از تاریخ او، آن را در زیرزمین دفن کرده است و کاوش باستان‌شناسی به‌همراه هیأت اسرائیلی و در هویتی تازه و جعلی، کشف آن را برای نور رقم می‌زند. این‌گونه است که خندقجی، باستان‌شناسی و حفاری در معنای متعارف آن را ماهرانه به معنایی استعاری از باستان‌شناسی و حفاری پیوند می‌زند تا هم تاریخ اشغال و سرکوب را روایت کند و هم مفاهیم انسانی عام‌تری نظیر عشق و حافظه و فراموشی و هویت را مورد واکاوی عمیق قرار دهد.
در «نقابی به رنگ آسمان» گرچه تاریخ و سیاست نقشی پررنگ دارند اما رمان علاوه بر این دو موضوع، لایه‌هایی دیگر هم دارد که خواننده نیز همچون شخصیت باستان‌شناس داستان باید حین حفاری رمان از خلال خواندن آن، این لایه‌ها را کشف کند و از لایه‌ای به لایه‌ای دیگر سفر کند تا آن‌چه را رمان ارائه می‌دهد به‌تمامی درک کند.
«نقابی به رنگ آسمان» همچنین روایت تلاش برای درک «دیگری» از درون و نه‌فقط از بیرون است. این‌گونه است که باستان‌شناسی در این رمان، معنای استعاریِ حفاری و واکاوی «دیگری» را هم پیدا می‌کند؛ حفاری و واکاوی‌ای که به‌نوعی، حفاری و واکاوی در خود و کشف دوبارۀ خود هم هست.
«نقابی به رنگ آسمان» نمونه‌ای مثال‌زدنی از نور تاباندن بر تاریک‌جاهای تاریخ به‌کمک ادبیات و تخیل است.
مختصری دربارۀ باسم خندقجی، نویسندۀ رمان «نقابی به رنگ آسمان»
باسم خندقجی، متولد ۱۹۸۳، نویسنده و شاعر فلسطینی است. خندقجی دانش‌آموختۀ روزنامه‌نگاری و رسانه در دانشگاه ملی النجاح در نابلسِ فلسطین و نیز دانش‌آموختۀ علوم سیاسی در دانشگاه القدس است. او سال‌هاست که در اسرائیل، زندانی است و بسیاری از آثار خود را در زندان نوشته و از داخل زندان منتشر کرده است.
دفتر شعر «نفس یک شعر شبانه» و رمان «کسوف بدرالدین» از جمله آثار این نویسنده هستند. از باسم خندقجی همچنین مقالاتی دربارۀ زندانیان زندان‌های اسرائیل، ادبیات، فعالان زن فلسطینی و سیاست منتشر شده است.
خندقجی در سال ۲۰۲۴ به‌خاطر رمان «نقابی به رنگ آسمان» جایزۀ بوکر عربی را دریافت کرد.
رمان «نقابی به رنگ آسمان» باسم خندقجی با ترجمۀ محمدرضا مرعشی‌پور و پروانه صالحی فارسانی و قیمت ۲۴۵ هزار تومان در انتشارات نیلوفر منتشر شده است.
نظر شما