سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): در روزگاری که زندگی دیجیتال بسیاری از رفتارهای فرهنگی را دستخوش تغییر قرار داده، توسعه و تعمیق فرهنگ کتابخوانی به‌ویژه در شهرهای کوچک، ضرورتی انکارناپذیر است. این شهرها اگرچه ممکن است از لحاظ زیرساخت فرهنگی با محدودیت‌هایی روبه‌رو باشند، اما ظرفیت‌های اجتماعی و مشارکت‌های مردمی در آن‌ها می‌تواند بستر حرکت‌های ماندگار و تأثیرگذار را فراهم آورد. در چنین بسترهایی، جنبش‌های مردمی و خودجوش کتابخوانی می‌توانند به پیشران توسعه فرهنگی تبدیل شوند؛ به‌ویژه زمانی که با حضور فعال زنان و حمایت نهادهای محلی همراه باشد.
یکی از نمونه‌های موفق این تجربه، «دورهمی کتابخوانی بانوان شاهان‌دژ» در شهر شاندیز در نزدیکی مشهد در استان خراسان رضوی است. حرکتی که از زمستان ۱۴۰۰ با مشارکت چند نفر آغاز شد، اما اکنون پس از سه سال به جریانی پویا و الهام‌بخش برای بانوان تبدیل شده است. زهرا رفیعی، کارشناس ارشد حقوق، نویسنده رادیو و فعال اجتماعی فرهنگی و مدیر «دورهمی کتابخوانی بانوان شاهان‌دژ شاندیز» درباره روند شکل‌گیری، دستاوردها و چشم‌انداز این جمع فرهنگی و کتاب‌دوست گفت.
از ایده ای خام تا کنشی اجتماعی
زهرا رفیعی، مدیر این دورهمی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، با اشاره به نخستین گام‌ها برای راه‌اندازی این برنامه، گفت: ایده اولیه، بهمن‌ماه ۱۴۰۰ با حضور پنج تا شش نفر از بانوان شهر شکل گرفت. هدف ما ایجاد فضایی برای کتابخوانی، تبادل تجربه و گفتگو بود. در همان ابتدا، مجموعه رشد شهر با حمایت شهرداری شاندیز مکانی را در اختیارمان قرار داد تا بتوانیم جلسات هفتگی را برگزار کنیم.
وی ادامه داد: با افزایش اعضا، فضای ابتدایی برایمان کوچک شد. با دعوت کتابخانه رودکی، جلسات بعدی در سالن این کتابخانه برگزار شد و در نهایت با حمایت معاونت فرهنگی شهرداری و پیگیری‌های مستمر، از جلسه هفدهم به بعد به فرهنگسرای شهرداری شاندیز منتقل شدیم که هنوز هم میزبان ماست.
کتاب‌هایی از دل نیازهای واقعی زنان
رفیعی درباره ملاک انتخاب کتاب‌ها در این دورهمی نیز گفت: ما تلاش کردیم در هر دوره کتاب‌هایی را انتخاب کنیم که پاسخگوی دغدغه‌ها و نیازهای فکری بانوان باشد. کتاب باید بتواند جنبه‌های مختلف شخصیت زن امروز را تقویت کند، الهام‌بخش باشد، حس آشنایی و تجربه مشترک ایجاد کند و آگاهی تازه‌ای به مخاطب ببخشد.
وی ادامه داد: تاکنون ۱۴۲ برنامه با محوریت کتاب‌هایی چون در جست‌وجوی معنا، به‌پا خاستن برای انسانیت، خرده‌عادت‌ها، هنر ظریف رهایی از دغدغه‌ها و… برگزار شده است.
جمعی چند نسلی و بدون مرز سنی
مدیر دورهمی کتابخوانی شاهان‌دژ با اشاره به تنوع سنی شرکت‌کنندگان نیز یادآور شد: ما هیچ محدودیتی برای حضور نداریم. از دختران نوجوان ۱۰ ساله گرفته تا بانوان سالمند در جلسات ما حضور دارند. گاهی مادران با فرزندان خردسالشان می‌آیند. هرکسی که اهل خواندن، شنیدن، گفتگو و مشارکت باشد، می‌تواند عضوی از جمع ما باشد.
وی یادآور شد: در برخی برنامه‌های مناسبتی، تعداد شرکت‌کنندگان حتی به ۶۰ نفر هم رسیده و به طور متوسط اعضای ثابت دورهمی بین ۳۰ تا ۴۰ نفر هستند.
رفیعی با اشاره به ترکیب حرفه‌ای متنوع بانوان شرکت‌کننده، تأکید کرد: در این جمع معلمان، نویسندگان، هنرمندان، ورزشکاران، بانوان خوداشتغال، اساتید قرآنی، دانشجویان مقاطع عالی و حتی کارشناسان حوزه‌های تخصصی حضور دارند. همه با دغدغه ارتقای فردی و رشد اجتماعی به جمع ما پیوسته‌اند. برای بسیاری از این بانوان، شرکت در این جلسات باعث کشف توانایی‌های درونی، کسب اعتماد به نفس و تقویت مهارت‌های فردی شده است.
کتابخوانی در دل آموزش‌های اجتماعی
زهرا رفیعی بخش قابل‌توجهی از پویایی این برنامه را در پیوند زدن کتابخوانی با آموزش‌های کاربردی دانست و توضیح داد: به فراخور مناسبت‌ها و نیازهای روز، در کنار خوانش کتاب، برنامه‌های آموزشی متنوعی برگزار کرده‌ایم. این نشست‌ها با حضور کارشناسان در حوزه‌های مختلف از جمله بهداشت، سلامت روان، آموزش کمک‌های اولیه، مسائل خانوادگی، فضای مجازی و حتی موضوعاتی مانند اعتیاد، تربیت نوجوانان، شناخت بیماری‌های شایع و… همراه بوده‌اند.
وی افزود: در کنار این، فعالیت‌های فرهنگی چون حافظ‌خوانی، شاهنامه‌خوانی و مولاناشناسی هم مورد توجه قرار گرفتند. تلاش ما این بوده که هم به رشد فکری و هم به نشاط روحی اعضا توجه داشته باشیم.
همراهی نهادها، هموارکننده مسیر توسعه فرهنگی
مدیر دورهمی در ادامه با تأکید بر نقش حمایت نهادهای محلی، اظهار داشت: بدون همراهی و تعامل با نهادهای شهر، چنین تداومی امکان‌پذیر نبود. از سازمان هلال احمر، اداره کتابخانه‌ها، شبکه بهداشت شاندیز، اداره بهزیستی، مرکز مثبت زندگی، اداره ورزش و جوانان، نیروی انتظامی و سازمان آتش‌نشانی تا اداره محیط زیست، همه در تحقق این مسیر با ما همکاری مؤثر داشته‌اند.
زهرا رفیعی با نگاهی به مسیر طی شده و دستاوردهای آن، یادآور شد: از پنج نفر شروع کردیم و امروز یک جمع فرهنگی قدرتمند هستیم. پشت سر گذاشتن موانع، ممکن نبود مگر با انگیزه بانوان و حمایت‌های خردمندانه برخی نهادها. ما با کتاب، گفت‌وگو و مشارکت، توانسته‌ایم فضای رشد را برای خودمان و دیگران فراهم کنیم.
وی خاطرنشان کرد: فرهنگ‌سازی، کارِ تدریجی، مداوم و پرچالش است. اما اگر با باور و پیگیری جلو برویم، تأثیرش بسیار عمیق و پایدار خواهد بود.
نظر شما