سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نیما بهاروندی: «شب تیره نفس» عنوان کتابی از خوآن دلاکروث (یوحنای صلیبی)، عارف نامدار مسیحی است. این کتاب در سال ۱۴۰۳، با ترجمه و شرح «ربابه آبداری» و به همت نشر کرگدن روانه بازار نشر کشور شد. کتاب از دو دفتر و مجموعاً سی‌ونه باب تشکیل شده که شامل سروده‌های عرفانی این عارف اسپانیایی و شرح آن‌ها است.
این کتاب از روی برگردان انگلیسی «آلیسون پی‌یرز» با عنوان Dark Night of the Soul به فارسی ترجمه شده‌است.
مترجم کتاب مقدمه مختصر و مفیدی بر این کتاب نگاشته است که در آن به زندگی‌نامه و آرای این عارف نامدار می‌پردازد.
جنبش پابرهنگان
خوآن دلاکروث، عارف اسپانیایی با نام اصلی «خوآن دی یپز» در سال ۱۵۴۲ میلادی دیده به جهان گشود. پدر وی، فرزند یکی از تجار ثروتمند ابریشم بود. وی بخاطر ازدواجش با زنی تهیدست از طبقه پارچه‌بافان، از خانواده طرد شد. در نتیجه خوآن دلاکروث دوران کودکی خود را در فقر و تهیدستی گذراند. او در بیست‌ویک سالگی به فرقه «کرملیان» (فرقه‌ای منشعب از کلیسای کاتولیکی رم که گرایش عرفانی داشتند) پیوست و در نتیجه آشنایی با «ترسای آویلایی»، اصلاحات او را در شاخه برادران فرقه کرملی، ادامه داد. این فرقه اصلاحی به «پابرهنگان» معروف شد. وی در چهل‌ونه سالگی به علت زخم شدید پا درگذشت.
سابقه آیین عرفانی در اروپای مرکزی به قرن دوازدهم و سیزدهم می‌رسد. «مایستر اکهارت» و «جان تاولر»، عرفای نامدار، به سبب نارضایتی از قشری‌مآبی کلیسا مقدمات توسعه این آیین را فراهم آوردند. خوآن دلاکروث، از این اندیشه و، فلسفه «توماس آکوییناس» تاثیرات فراوانی پذیرفت. اصلاحات او در فرقه، بعد از چندی، مخالفانی یافت. مخالفان او را به یک دوره نه ماهه زندان طاقت‌فرسا در سال ۱۵۷۷ محکوم کردند. در همین دوره وی درخشان‌ترین اشعار خویش را سرود.
حبسیات عرفانی
کتاب حاضر درخشان‌ترین اثر نویسنده و، شرحی مفصل بر سروده «شب تیره» است. شب تیره به مرحله کشمکش روحی شدید شخص اشاره دارد که دربردارنده تجربه تنهایی و ناامیدی مطلق پیش از رسیدن به تعالی عرفانی است (ص ۱۲).
مترجم کتاب می‌نویسد: این اثر شرح سلوک نفس است در مسیری روحانی که به اتحاد کامل با خداوند منجر می‌شود- البته تا جایی که در این حیات دنیوی میسر است. نقش عشق در نیل به این کمال مطلق، بسیار ارزشمند و پر اهمیت است. نفس در این مسیر عرفانی از دو مرحله تطهیر و تنویر برای رسیدن به اتحاد با خداوند عبور می‌کند؛ لازمه عبور نفس از این مراحل تجرد یا وارستگی و درد و رنج است (ص ۱۲).
دلاکروث در سروده‌های خود گام‌های یک عارف برای نیل به اتحاد با خداوند را شرح می‌دهد. او سالکان را به سه دسته تقسیم می‌کند: عوام، خواص و اخص خواص. وی گروه دوم و سوم را به ترتیب مبتدیان و مترقیان معرفی می‌کند.
در سروده نخست وی به خصایص مبتدیان در سلوک عرفانی اشاراتی دارد. در این مسیر عرفانی، مبتدی با مبارزه با سه دشمن خود، جسم، عالم و ابلیس، سفری به‌سوی اتحاد با پروردگار خویش می‌آغازد. پروردگار مبتدیان را در پایان این مسیر، به جایگاه مترقیان راه می‌دهد. مترقیان آنانند که به کمال وحدت الوهی با خدای خویش رسیده‌اند. ریاضت روحانی در این مسیر برای سالک مایه شادمانی و نه اندوه است.
در هفت باب اول کتاب، عیوب مبتدیان در مسیر اتحاد با خدا احصا می‌شوند. تکبر، زیاده‌جویی، عیش‌پرستی، شکم‌بارگی روحانی، حسدورزی و کاهلی روحانی، از جمله ایراداتی است که سالک در مسیر خود ممکن است گرفتار آنان شود.
شاعر در این باب‌ها توصیفی جذاب از این عیوب و مبتدیانی که درگیر آن شده‌اند، می‌سراید. برای مثال در باب متکبران می‌گوید: برخی تا بدان درجه از شرارت رسیده‌اند که جز خویش، احدی را درخور ستایش نمی‌بینند، از این‌روی، هر زمان که فرصتی دست دهد در گفتار و کردار به نکوهش دیگران برمی‌خیزند و بدیشان تهمت و افترا می‌زنند. اینان کور عیب خویش و بینای عیوب دیگران‌اند (ص ۳۹-۴۰).
در باب عیب زیاده‌جویی، در باب دوم آمده است که برخی از مبتدیان، از امور روحانی فعلی خویش احساس رضایت ندارند. این نارضایتی رفته‌رفته آنان را کج‌خلق و دل‌شکسته می‌کند.
باب هشتم سرآغاز سرایش در باب شب تاریک است. پس از آن، در ادامه دفتر اول، یوحنای صلیبی به فواید این شب تیره و توصیف چگونگی گذر سالک از آن می‌پردازد.
دفتر دوم کتاب، «در سخن از شب تیره روح» نام دارد. سراینده در باب اول این دفتر می‌نویسد: به این جهت که شاید لزوم رهیابی این نفوس (نفوس در حال ترقی) به این شب روح فهم گردد، در این مقام به برخی عیوب و مخاطرات متعلق به کارآزمودگان اشاره می‌کنیم (ص ۱۰۵). این بیانی در رابطه با دفتر دوم از زبان خود نویسنده است.
این اثر عرفانی، از آثار مهم عرفانی در سنت مسیحی است. از این کتاب، علاقمندان به عرفان و، علاقمندان به مباحث الهیاتی ادیان ابراهیمی دو چندان لذت خواهند برد.
نظر شما