سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - اکرم عباسی: ادبیات کردی کرمانجی، با ریشه‌هایی عمیق در سنت شفاهی، از دیرباز بیانگر فرهنگ، زندگی و مقاومت مردم کُرد در منطقه شمال شرق ایران بوده است. این زبان کهن که عمدتاً در خراسان شمالی، رضوی و گلستان رواج دارد، یکی از اصیل‌ترین گویش‌های زبان کردی محسوب می‌شود.
با گذشت زمان و ظهور شاعران و نویسندگان معاصر، ادبیات کرمانجی از سنت شفاهی عبور کرده و به‌تدریج وارد عرصه مکتوب شده است. امروز این ادبیات در قالب کتاب، نشریه، موسیقی و حتی فضای مجازی، حضوری فعال دارد. در این مسیر، افراد بسیاری با علاقه به زبان مادری خود، برای ثبت و گسترش آن تلاش کرده‌اند.
یکی از این چهره‌های فعال، عزیزاله حیدری، شاعر و پژوهشگر اهل اسفراین است. وی به‌عنوان دبیر انجمن ادبی کردی «اوین»، با سرودن اشعار کرمانجی، مشارکت در برنامه‌های فرهنگی و همراهی با هنرمندان محلی، نقش فعالی در معرفی فرهنگ کردی ایفا کرده است.
حیدری در گفت‌وگوی پیش‌رو، از جایگاه ادبیات کردی کرمانجی در حفظ زبان، نقش رسانه‌ها، موسیقی و تفاوت‌های شعر کلاسیک و مدرن سخن می‌گوید. او همچنین از چالش‌های پیش‌روی این زبان و راهکارهایی برای آینده آن سخن به میان می‌آورد.
ادبیات کرمانجی چگونه به حفظ زبان کرمانجی کمک کرده است؟
ادبیات، به‌ویژه در قالب شعر، داستان و افسانه، باعث حفظ واژگان، ساختارهای دستوری و هویت زبانی کرمانجی شده است. این آثار، چه شفاهی و چه مکتوب، نسل به نسل منتقل شده و به عنوان منبعی زنده برای گویشوران عمل می‌کنند.
جایگاه شعر کردی کرمانجی در جامعه چگونه است؟
شعر کرمانجی همواره نقش مهمی در بیان احساسات مردم کُرد داشته و امروز نیز همچنان مورد توجه است. این اشعار، که اغلب از دل زندگی روزمره، طبیعت و اتفاقات اجتماعی برآمده‌اند، اکنون در کنار قالب‌های نوین ادبی، در کتاب‌ها و رسانه‌ها نیز انتشار می‌یابند.
رسانه‌ها و فضای مجازی چه کمکی به این زبان می‌کنند؟
فضای مجازی فرصتی مناسب برای گسترش زبان کرمانجی فراهم کرده است. تولید محتواهایی مانند پادکست، ویدئوهای آموزشی، کتاب‌های الکترونیکی و ترجمه متون به زبان کرمانجی می‌تواند به آموزش و حفظ این زبان کمک کند.
ادبیات کرمانجی چگونه با موسیقی گره خورده است؟
بسیاری از اشعار کردی با موسیقی عجین شده‌اند و این پیوند، به ماندگاری زبان کمک کرده است. ملودی‌ها و مقام‌های محلی مانند «لو» و «هرایی» ، همراه با دوتار، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ شفاهی کردی در خراسان هستند.
برای پایداری زبان کرمانجی چه راهکارهایی پیشنهاد می‌دهید؟
آموزش زبان به کودکان در خانه و مدرسه، تولید محتوای چندرسانه‌ای، ترجمه آثار به زبان کرمانجی و برگزاری کارگاه‌های زبان و ادبیات می‌تواند به این امر کمک کند.
چه شاعرانی در شعر کرمانجی تأثیرگذار بوده‌اند؟
در گذشته شاعرانی مانند جعفرقلی زنگلی و ابن‌غریب چرمغانی و در روزگار ما، شاعرانی همچون علیرضا سپاهی لایین، اسماعیل حسین‌پور و حسن روشان نقش مهمی در شکل‌گیری و توسعه شعر کرمانجی داشته‌اند.
تفاوت شعر کلاسیک و مدرن کرمانجی را در چه می‌دانید؟
شعر مدرن کرمانجی بیشتر به سراغ موضوعات اجتماعی، فردی و تصویرسازی‌های نو می‌رود و از قالب‌های متنوع‌تری بهره می‌گیرد، در حالی که شعر کلاسیک بیشتر بر قالب‌های سنتی مانند سه‌خشتی یا دومالک و موضوعات حماسی و عاشقانه تمرکز دارد.
آیا زبان کرمانجی تحت تأثیر زبان‌های دیگر قرار گرفته است؟
در برخی مناطق، زبان کرمانجی از دیگر زبان‌های مجاور مانند ترکی تأثیراتی پذیرفته، اما در مجموع، ساختار و ویژگی‌های آن همچنان اصیل باقی مانده است، به‌ویژه در مناطق کوهستانی که ارتباط کمتری با زبان‌های دیگر داشته‌اند.
چشم‌انداز آینده زبان و ادبیات کرمانجی را چگونه می‌بینید؟
با وجود برخی چالش‌ها، تلاش‌های پژوهشگران، شاعران و فعالان فرهنگی نوید آینده‌ای روشن می‌دهد. حمایت از تولیدمحتوا، آموزش و انتشار آثار تازه می‌تواند نقش مهمی در تثبیت جایگاه این زبان ایفا کند.
ادبیات کرمانجی، با عبور از سنت شفاهی و ورود به فضای مکتوب و دیجیتال، همچنان در حال رشد و تغییر است. مسیر آن قصه‌ای ناتمام از تلاش و پویایی است؛ قصه‌ای که با همت گویشوران، نویسندگان و دوست‌داران زبان مادری، همچنان ادامه دارد.
می‌توان گفت زبان و ادبیات کرمانجی نه‌تنها بازتابی از هویت فرهنگی و تاریخی یک قوم است، بلکه پلی است میان گذشته و آینده؛ پلی که با تلاش پژوهشگران، شاعران و هنرمندان همچنان پابرجاست. اگرچه چالش‌هایی پیش‌روی این زبان وجود دارد، اما شور و تعهد نسل‌های جدید، همراه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های رسانه‌ای و آموزشی نوین، نویدبخش فردایی روشن برای زبان کرمانجی است؛ زبانی که قصه‌اش ناتمام مانده تا روایتگر ریشه‌ها، رؤیاها و مقاومت‌های یک ملت باشد.
نظر شما