سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) _ میلاد محمدی، مدیر انتشارات کیمیای خاموش: منابع مکتوب محدودی درباره نظام‌های توزیع کتاب در سایر کشورها در ایران وجود دارد. یادداشت زیر ماحصل استنباط‌های شخصی از مطالعه بر روی این منابع و همچنین مذاکراتی با مسئولان رسته‌های مختلف کتابفروشان و ناشران و حتی مراکز پخش است که با کمی بومی‌سازی و تغییر می‌تواند برای تمام زنجیره تولید و توزیع جذابیت بیشتری نسبت به مدل رایج داشته باشد. از خوانندگان این متن خواهشمندم این پلتفرم را صرفاً به‌عنوان یک مدل رایج در برخی از کشورهای غربی و همچنین یک راهکار و تصویرسازی از یک مدینه فاضله در صنعت نشر بومی ایران در نظر بگیرند.
نظام توزیع پیشنهادی بر پایه امانت قراردادن کتاب ناشران به پخش و کتابفروش استوار است، امانتی که به محض فروش با ناشر تسویه می‌شود. این سیستم توزیع با بهره‌گیری از یک نرم‌افزار جامع حسابداری آنلاین / آفلاین یکپارچه و چندوجهی تمام گردش کتاب را از انبارهای ناشر و پخش تا کتابفروش رصد کرده و هر کاربر نسبت به نقش و جایگاهی که دارد می‌تواند همه چیز را چک کند.
وظایف و تعهدات ناشر:
۱. ناشر تمام مشخصات و عکس‌های کتاب را در پلتفرم وارد می‌کند.
۲. کتاب‌های تعریف شده در این سیستم فقط و فقط از طریق کتابفروشان و سایت‌های اینترنتی طرف قرارداد با مرکز پخش به فروش می‌رسند.
۳. تمام عناوین تعریف شده در این سیستم تحت مالکیت ناشر و به امانت در میان پخش و کتابفروشان گردش دارد و به محض فروش در یکی از کتابفروشیها سهم هر نقش (ناشر، پخش و کتابفروش) به سبد وی اضافه و قابل برداشت می‌شود.
۴. تدوین سیاست‌های فروش و مارکتینگ و اعمال شفاف و دقیق آن.
وظایف و تعهدات پخش:
۱. اخذ تعهدات مالی الزام‌آور از خرده‌فروشان
۲. ارائه تعهدات مالی الزام‌آور به ناشر
۳. ایجاد لجستیک لازم برای دریافت کتاب از ناشر و توزیع آن بین خرده‌فروشان
۴. مدیریت موجودی کتاب و ممانعت از رسوب کتاب در یک فروشگاه در صورت درخواست سایر فروشگاه‌ها
۵. اعمال سیاست کنترل بازار که توسط ناشر تدوین و ابلاغ می‌شود
وظایف و تعهدات خرده‌فروشان:
۱. برنامه‌ریزی برای کنترل موجودی کتاب
۲. ثبت لحظه‌ای کتاب‌های فروش رفته در پلتفرم
۳. پرداخت به موقع وجوه کتب فروش رفته به پخش
۴. ممانعت از رسوب کتاب در مجموعه
وظایف و تعهدات مشترک:
۱. نصب نرم‌افزار جامع آنلاین و ثبت لحظه‌ای رکوردهای
۲. تمام نقش‌های این پلتفرم با متعهد شدن مکتوب در قراردادها امکان اعمال تخفیف انفرادی را از خود سلب می‌کنند
مزایای این نظام توزیع:
۱. کاهش هزینه‌های نیروی انسانی و حسابداری:
تعریف کالا فقط یک‌بار در انبار ناشر صورت می‌پذیرید و بعد از آن کل زنجیره صرفاً با صدور و تایید حواله کتاب را بین خودشان جابه‌جا می‌کنند؛ بنابراین بخش زیادی از نیرو و زمان مرکز پخش و کتابفروش که صرف خرید و فروش فاکتورها می‌شد عملاً حذف می‌شود.
ضمناً در این سیستم صدور و پاس شدن چک نیز به‌طور کل حذف می‌شود و عملیات‌های بانکی با سرعت بیشتر و آسان‌تر انجام می‌شود.
۲. کاهش سرمایه‌گذاری کتابفروشان: سرمایه‌گذاری کتابفروشان محدود به تهیه فضایی فروشگاهی و دکوراسیون داخلی آن می‌شود و عملاً هیچ پولی بابت خرید کتاب پرداخت نمی‌کنند، به عبارت دیگر صرفاً سهم‌شان را کتابی که فروخته‌اند برداشت و مابقی را در بازه‌های زمانی مختلف مثل هفته و یا ماه به حساب مرکز پخش واریز می‌کنند.
۳.کاهش ریسک و پویا شدن کتابفروشان :
با توجه به امانی و غیرقطعی بودن خریدها، کتابفروش می‌تواند با کنترل موجودی خویش، کتاب‌های کم‌فروش و بی‌رونق را از سیستم خود خارج و با کتاب‌های جدیدتر جایگزین کند. در واقع ریسک عدم تخمین تیراژ مناسب به عهده ناشر خواهد بود.
۴. شفافت تیراژ و جلوگیری از جعل کتاب و همچنین رعایت هرچه بیشتر حقوق پدیدآورندگان:
با توجه به اینکه کل تیراژ کتاب‌های تعریف شده توسط ناشر در این پلتفرم، تنها از طریق خرده‌فروشان طرف قرارداد به فروش می‌رسند و سیستم کاملاً بسته است، بنابراین شفافیت تیراژ به حداکثر و احتمال جعل و عرضه کتاب‌های کپی به حداقل خواهد رسید.
۵.کاهش هزینه‌های انبارداری برای ناشران :
با توجه به ظرفیت بالقوه کتابفروشان ناشر می‌تواند به جای دپوی کتاب در انبارهای خود آن را به صورت امانت و مدیریت شده در سطح کل کشور پخش کرده و به نمایش بگذارد.
۶.کاهش زمان تسویه برای ناشران :
کتاب‌های فروش رفته در این سیستم ظرف یک بازه زمانی خیلی کوتاه به وسیله کتابفروش و پخش با ناشر تسویه می‌شود.
۷.تمرکز نقش‌های مختلف بر روی وظایف خود و کاهش هزینه‌های موازی‌کاری :
ناشر در کنار تولید کتاب، محتوای تبلیغاتی شامل بروشور و پوستر و فیلم و … نیز تولید و در اختیار کل زنجیره می‌گذارد.
۸. جلوگیری از چند نرخی شدن کتاب و شناوری قیمت و تخفیف: (قیمت ثابت کتاب)
با توجه به یکپارچه بودن سیستم حسابداری، هر تغییری در قیمت پشت جلد و یا میزان تخفیف مناسبتی احتمالی ناشر بلافاصله در کل کتابفروشان قابل مشاهده خواهد بود. در این سیستم کل زنجیره متناسب با تورم گام برداشته و از چند نرخی شدن کتب مختلف جلوگیری می‌شود.
۹. حذف عامل تخفیف و ایجاد یک رقابت برابر:
قدم اول ورود هر نقش در این پلتفرم متعهد شدن در عدم ارائه تخفیف انفرادی است؛ در واقع در این پلتفرم ناشر بنا به سیاست‌های کلی خود همزمان میزان تخفیف ارائه شده را در بازه‌های زمانی کاملاً مشخص و شفاف به کل زنجیره اعلام می‌کند و هیچ خررده‌فروشی حق ارائه تخفیف مضاف بر آن حتی با کاهش سهم سود خود را ندارد.
۱۰. کاهش سرمایه رسوب کرده در کل زنجیره :
با هر چه پویاتر شدن این سیستم کتاب‌های تولیدی ناشر خیلی سریعتر از قبل در کتابفروشیها رخنه کرده و ناشر و مرکز پخش می‌توانند کتاب‌های رسوب کرده در یک کتابفروشی را به کتاب‌فروش‌های فاقد موجود منتقل کرده و از تمام ویترین و ظرفیت کتاب‌فروش‌ها استفاده کنند.
چالش‌های اجرایی:
۱. متاسفانه جامعه نشر ایران بسیار سنتی عمل کرده و در مقابل هر تغییر جدیدی نظیر کتاب صوتی و الکترونیک و pod و ... با اینرسی زیادی واکنش نشان می‌دهد؛ ساخت چنین نظام توزیعی نیز قطعا از این قاعده مستثتا نخواهد بود .
۲. کدنویسی نرم‌افزار جامع آنلاین و همچین زیرساخت‌های سست اینترنت در کشور
۳. ممانعت و کارشکنی توده‌ای از بازیگران ناسالم به جهت شفاف شدن تیراژ
۴. زیرساخت‌های حقوقی- قانونی قیمت ثابت و در عین حال شناور در کشور
۵. افزایش ریسک ناشر در عدم تخمین تیراژ مناسب
در انتها باید گفت هیچ لزومی نیست که یک‌شبه این سیستم جایگزین سیستم توزیع فعلی شود، در شروع کار کافیست برخی ناشران برخی کتاب‌های خود را صرفاً فقط در این سیستم عرضه کنند و کم کم کتاب‌ها و کتابفروشان بیشتری در این طرح تعریف شود تا با شیبی ملایم از این سیستم معیوب فعلی گذر کنیم.
نظر شما