مریم چهرقانی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره فصل جدید نهاد کتابخانههای عمومی کشور بیان کرد: بهنظرم، نهاد کتابخانههای عمومی کشور در دوره جدید، ابتدا باید نسبت به امتیازات و امکانات خود آگاهی و اشراف کاملی داشته باشد؛ به این معنا که چه بهرهای از آنها میتواند ببرد، علاوهبراین مزیت رقابتی برای خود تعریف کند.
وی با اشاره به جایگاه کتابخانههای عمومی افزود: کتابخانه عمومی، بهدلایل مختلف، محل رجوع مردم قرار میگیرد؛ مهمترین آن بحث «منابع»، دوم «خدمات» و سوم «امکانات زیرساختی» است؛ در نهایت «نیروی انسانی متخصص» مشابه یک نخ تسبیح عمل، و موجب اتصال آنها میشود.
چهرقانی ادامه داد: نهاد کتابخانههای عمومی کشور ابتدا باید، براساس سرمایههایی که در اختیار دارد، برنامهریزی کند و عملیات انجام دهد.
این کارشناس علم اطلاعات و دانششناسی، بر توجه نهاد کتابخانههای عمومی کشور در فصل جدید به نیروی انسانی تاکید کرد و گفت: بهنظر میرسد، پاشنه آشیل نهاد کتابخانهها و نقطه آسیبپذیر آن نیروی انسانی است.
چهرقانی با بیان اینکه موضوع منابع انسانی، بسیار پیچیده است، ادامه داد: نهاد کتابخانههای عمومی با حدود ۷ هزار کتابدار که اغلب نیروهای متخصص، آموزشدیده و تحصیلکرده رشته علم اطلاعات و دانششناسی هستند اما بیشتر آنها درگیر بحث معیشتاند؛ بهعبارت دیگر نخستین مسئلهای که طرح میکنند، بحث حقوق، دستمزد و مزایا است. در مجموع این تفکر بین کتابدارها وجود دارد که در حق آنها اجحاف شده است. این دلسردی بر انگیزه، عملکرد، خلاقیت و نوآوری کتابداران تاثیر میگذارد.
بهبود معیشت نباید مایه غفلت از مسئله تربیت بهروز کتابدار شود
نویسنده کتاب «پیشپرده کتاب» افزود: شاید بزرگترین چالش نهاد کتابخانههای عمومی کشور در همه دورهها و دوره جدید، بحث معیشت نیروی انسانی باشد. فکر میکنم دبیرکل جدید نهاد کتابخانههای عمومی کشور نیز به این نکته واقف است و احتمال میدهم، مشابه مسئولان قبلی، بیشترین تلاش خود را معطوف حل همین مسئله کند؛ البته توجه به این مسئله نباید موجب، غفلت از سایر مسائل نهاد کتابخانهها شود.
چهرقانی، درباره دیگر اولویتهای نهاد کتابخانهها در بهبود وضعیت کتابداران گفت: علاوهبر توجه به وضعیت معیشت کتابداران، مسئله بهروزرسانی و ارتقا سطح مهارتی نیروهای متخصص کتابداری در مجموعه نهاد کتابخانههای عمومی کشور وجود دارد؛ چراکه بسیاری از کتابداران، دانشآموخته سالهای دور رشته علم اطلاعات و دانششناسی هستند.
وی تغییر و تحولات علم کتابداری را دلیل اصلی توجه نهاد کتابخانهها به مسئله ارتقا سطح مهارتی کتابداران دانست و ادامه داد: علم کتابداری بهدنبال تغییرات زیستبوم نشر، طی چند سال اخیر، دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده است؛ بنابراین هرچند بسیاری از کتابداران، تحصیلکرده این رشته هستند اما نیازمند بهروزرسانی دانش کتابداریاند.
نویسنده کتاب «درآمدی نو برکتاب گویا» به دیگر مسائل مرتبط به نیروی انسانی در نهاد کتابخانهها عمومی کشور در فصل جدید این نهاد، بیان کرد: بهنظر میرسد، در فصل جدید نهاد کتابخانههای عمومی باید به موضوع آموزش ضمن خدمت توجه ویژه شود؛ براساس شناختی که دارم، پیشبینی میکنم از برگزاری دورههای آموزش ضمن خدمت و ارتقا سطح مهارتیشان استقبال میکنند؛ چراکه برگزاری دورههای مهارتی، آموزشهای تخصصی و جدیدی است که در دوره تحصیل آنها وجود نداشته یا مباحثی که مدتی از ورود آنها به کشور نگذشته است. نتیجه برگزار این دورهها، بهبود عملکرد کتابداران است.
کتابدار کارشناس کتاب تربیت شود
وی درباره برخی مصادیق برای بهروزرسانی دانش کتابداران ادامه داد: یکسری سازوکارها در نهاد کتابخانهها وجود داشته و وجود دارد که موجب میشود این تصور ایجاد شود، حالا که انتخاب منابع برای کتابخانهها، «متمرکز» انجام میشود، کتابداران به آموزشهای تخصصی کتابشناسی نیاز ندارند؛ این درحالی است که وقتی کتابدار را بهعنوان مشاور کتاب، تعریف میکنیم متوجه خواهیم شد که کتابداران، نیاز دارند که کتابشناس و کارشناس کتاب باشند.
این کارشناس علم اطلاعات و دانششناسی افزود: میدانیم در بازار نشر، هرروز از نویسندگان جدید، کتاب جدید درباره موضوعات جدید منتشر میشود؛ علاوهبراین ممکن است برخی موضوعات برای مردم فراگیر و موجب افزایش مراجعه آنها به کتابخانههای عمومی شود؛ بنابراین دورههای بهروز کتابشناسی و آشنایی موضوعی با کتابها و تازههای نشر بهطور مداوم برگزار شود؛ چراکه کتابداران محل رجوع مردم هستند و راهنمای مخاطبان به سوی کتابهای خوب سالم و امن.
کتابداران باید با هوش مصنوعی بهعنوان «دستیار» آشنا شوند
چهرقانی، با تاکید بر توجه نهاد کتابخانههای عمومی به برگزاری دورههای آموزش شیوههای نوین ترویج کتابخوانی برای کتابداران گفت: ترویج کتابخوانی همیشه وجود داشته اما باید توجه داشت که روشها بهروز میشوند؛ ازجمله با کمک ابزار نوین مانند رسانه فضای مجازی؛ بنابراین برگزاری یک یا دو دوره آموزش ترویج کتابخوانی، بهعنوان یکی از ماموریتهای اصلی کتابداران، کفایت نمیکند؛ چراکه روشها بهروز میشود.
بهگفته وی، با توجه به طراحی روشهای نوین در بحث ترویج کتابخوانی، نیاز است، کتابداران با ابزارهای جدید ترویج کتابخوانی آشنا شوند؛ بهویژه هوش مصنوعی که فراگیر شده است. میدانیم بسیاری از مردم برای رفع نیازهای خود به این ابزار توجه دارند؛ بنابراین کتابداران نیز باید از هوش مصنوعی بهعنوان دستیار تخصصی برای ترویج کتابخوانی استفاده کنند.
این کارشناس علم اطلاعات و دانششناسی درباره ظرفیت کتابخانههای عمومی برای ارائه خدمات اجتماعی به اعضا در فصل جدید نهاد کتابخانههای عمومی کشور بیان کرد: در دسترس بودن و رایگان بودن از ویژگیهای کتابخانه عمومی برای مخاطبان از اقشار، طبقات اجتماعی و فرهنگهای مختلف است؛ بنابراین کتابخانه همیشه در اکثر جوامع مرکزیت فعالیتهای اجتماعی را داشته است.
چهرقانی ادامه داد: یکی از پیوستها در برگزاری پویشها و اجرای برنامهها جامعه، همراهی کتابخانههای عمومی است؛ کما اینکه کتابخانههای عمومی یکبار پایگاه کاریابی، پایگاه کمک مردمی، مرکز مشاوره خانواده یا پایگاه برگزاری انتخابات و یا مرکز آموزش یا حتی در برخی کشورها در دوره کرونا کتابخانهها برای جمعآوری تاریخ شفاهی دوره شیوع ویروس کرونا فعالیت داشتند.
بهگفته وی، این ظرفیت در کتابخانههای عمومی برای توسعه کارکردهای نوین اجتماعی وجود دارد؛ بههمین دلیل در نهاد کتابخانههای عمومی نیز باید وجود داشته باشد.
نظر شما