سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در پرونده «نوروز با قصه‌های قرآن» به سراغ برخی از مؤلفان ادبیات دینی کودک و نوجوان رفته‌ایم و با آن‌ها درباره آشنایی‌شان با قرآن کریم، قصه‌های قرآنی و چگونگی بیان این قصه‌ها برای کودکان و نوجوانان امروز گفت‌وگو کرده‌ایم.
سومین مطلب از این پرونده گفت‌وگو با علی شعیبی، نویسنده حوزه کودک و نوجوان است که آثاری مانند «اصول دین نوجوان»، «یک آدم بیست؛ راهکارهای عملی بهترین انسان شدن» و «پرسش و پاسخ مهدوی» را تألیف کرده است. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
- به خاطر دارید اولین‌باری که با کتاب قرآن کریم آشنا شدید چه زمان و به چه صورتی بود؟
از زمان بچگی در خانه ما قرآن خوانده می‌شد. پدر و مادر و خواهر و برادرهایمان قرآن می‌خواندند و من هم با علاقه به قرآن گوش می‌کردم. بعدها نیز خودم چند سوره و آیه از آن‌ها یاد گرفتم و حفظ کردم. درنتیجه از همان بچگی با قرآن و حرمت این کتاب آسمانی آشنا شده بودم. همین موضوع باعث شد که پس از اینکه سواد خواندن پیدا کردم، خودم قرآن بخوانم. مادر من سواد نداشت و فقط به خاطر اینکه بتواند قرآن بخواند به نهضت سوادآموزی رفت. شکر خدا، اکنون نیز با وجود اینکه چشمش ضعیف شده است؛ اما یک قرآن بزرگ تهیه کرده است و حتماً هرروز قرآن می‌خواند. می‌خواهم بگویم که تربیت خانوده خیلی مؤثر است و خانواده باید اهل نماز و قرآن باشند تا این تمایل را در بچه‌ها نیز ایجاد کنند.
- قرآن کریم پر از قصه است و با قاطعیت می‌توان گفت که خداوند، بزرگ‌ترین قصه‌گوی جهان است. شما چه نظری درباره قصه‌های قرآنی دارید؟
روش خدا در بیان قصه‌های قرآنی بسیار جالب است؛ از این نظر که همه مباحث را یکجا مطرح نمی‌کند. به طور مثال داستان حضرت موسی (ع) در چندین سوره و هر کدام در موضوعات مختلف بیان شده است. در داستان حضرت یوسف (ع) که موضوع حساسی دارد خداوند به زیبایی با یک‌سری کلمات خاص این قصه را بیان کرده است به نوعی که وقتی انسان این قصه را می‌خواند، بیشتر از اینکه ذهنش به سمت مسائل خلاف و مسائل جنسی برود، بیشتر سمت حضرت یوسف (ع) می‌رود که چطور توانست خودش را کنترل کند تا به گناه دچار نشود؛ یعنی شیوه قصه‌گویی خداوند اینگونه است که بیشتر از اینکه آدم را درگیر حاشیه کند، درگیر اصل موضوع می‌کند. در رابطه با داستان‌های دیگر نیز همین مورد وجود دارد. خداوند در سوره‌ها مثال و قصه روایت می‌کند و اگر اهل فن دور هم جمع شوند می‌توانند این داستان‌ها را تکمیل کنند. از طرفی پیامبران نیز زوایای پنهان داستان را برای ما تکمیل کرده‌اند.
- ماندگارترین قصه قرآنی که شنیدید چه بوده است؟ چرا آن قصه برایتان جالب‌تر از بقیه بوده؟
همه قصه‌های قرآن در جای خودشان ماندگار هستند و اگر یک قصه را از بقیه جدا کنیم شاید جفا در حق این کتاب آسمانی باشد؛ اما هرکسی بنا بر علایق خودش شاید یکی از قصه‌های قرآن را بیشتر دوست داشته باشد. به طور مثال قصه موسی (ع) و خضر یکی از جداب‌ترین و هیجانی‌ترین قصه‌هاست. زمانی که حضرت موسی (ع) می‌خواهد با خضر همراه شود، سه ماجرای جذاب را تماشا می‌کنند؛ در جایی بچه‌ای را می‌کُشند، جایی یک کشتی را خراب می‌کنند و در یک روستای فقیر برای مردم دیوار می‌سازند. حضرت موسی (ع) در آنجا تفکر می‌کند که حکمت این کارها چیست؟ یا داستان حضرت یوسف (ع) که احسن‌القصص است، داستان حضرت نوح (ع)، حضرت آدم (ع) و… همه جذابیت‌های خاص خودشان را دارند و در هر آیه از آن‌ها نکات بسیاری وجود دارد.
- به نظر شما قصه سرنوشت پیامبران و مردمی را که در قرآن روایت شده است چطور باید به کودکان و نوجوانان امروز انتقال دهیم؟ آیا باید فرم را عوض کرد یا محتوا را امروزی‌تر کرد؟
انتخاب موضوع و نحوه بیان آن برای کودک و نوجوان مسئله بسیار حساسی است. اگر راحت و ساده خیلی مسائل را برای آن‌ها مطرح کنیم، ممکن است به جای جاذبه، حتی دافعه نیز ایجاد کند. مثلاً اگر بگوییم خداوند سیل فرستاد و همه مردم را کُشت قطعاً در دل بچه در مورد خداوند ترس ایجاد می‌شود؛ اما اگر قبل از بیان این مسئله مقدمه‌چینی کنیم و بگوییم که چه مسائل و چه ظلم‌هایی در آن زمان وجود داشته که مانع هدایت‌شدن مردم به راه راست شده و اینکه هدف خداوند از فرستادن عذاب الهی و فرستادن پیامبران چه بوده است، تأثیر متفاوتی دارد. باید بچه را همراه کرد و حال‌وهوای آن دوران را به خوبی برایش توصیف کرد. خداوند این داستان‌ها را بر اساس فطرت انسانی نوشته است و دل و روحی که آلوده به گناه نشده باشد به‌خوبی پیام این داستان‌ها را درک می‌کند؛ اما براساس آموزه‌های انسان‌محورانه این زمانه که یک‌سری ضدارزش‌ها تبدیل به ارزش شده‌اند، ممکن است اگر خیلی مسائل را مستقیم بیان کنیم، برداشت اشتباه از آن‌ها صورت بگیرد.
- از میان آثار تألیفی امروز کشورمان، چه اثر داستانی‌قرآنی‌ای را برای مطالعه کودکان یا نوجوانان در «نوروز با قرآن» پیشنهاد می‌کنید؟
کتاب «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، کتاب‌های انتشارات دارالقرآن الکریم قم، کتاب‌های کودکانه نشر جمال، کتاب‌های غلامرضا حیدری ابهری، و کتاب‌های کلر ژوبرت نیز که براساس یک آیه داستان نوشته‌اند، همه گزینه‌های مناسبی برای مطالعه کودکان و نوجوانان در ایام نوروز هستند. البته لازم به ذکر است که در این زمینه خلاهای زیادی وجود دارد و دست‌مان در انتخاب کتاب خیلی باز نیست. این مسئله نشان می‌دهد که نویسندگان محترم ما باید بیشتر به موضوع قصه‌های قرآنی توجه کنند. اکنون کتاب‌هایی در بازار وجود دارند؛ اما کتاب‌سازی و تصویرسازی مناسبی ندارند و برای بچه‌ها جذاب نیستند. درنتیجه بچه‌ها با این کتاب‌ها ارتباط برقرار نمی‌کنند و این نکته، در آینده نیز باعث دوری بچه‌ها از این چنین موضوعات می‌شود.
نظر شما