امیر عسکری (مدیرعامل انستیتو طرحواره درمانی ایران – سوپروایزر و مربی ارشد طرحواره درمانی از انجمن بین‌المللی طرحواره درمانی ISST) مولف کتاب «مفاهیم جدید در طرحواره درمانی» که به تازگی از سوی انتشارات ارجمند منتشر شده، درباره این کتاب به الهام عبادتی خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: هدف این کتاب، افزایش دقتِ نظر طرحواره درمانگران نسبت به سایر رفتارهای خود و بیماران‌شان، که مرتبط با سبک‌های مقابله‌ای ناسازگار جدید است. جفری یانگ و اکثر بزرگان طرحواره درمانی معتقد هستند که طرحواره درمانی نیاز به نوآوری و پیشرفت دارد. از اوایل دهه نود میلادی که طرحواره درمانی توسط جفری یانگ ابداع شد، تاکنون تغییرات زیادی در مفاهیم مختلف صورت گرفته است، اما سبک‌های مقابله‌ای ناسازگار همچنان همان سه سبک تسلیم، اجتناب و جبران افراطی باقی مانده بودند. من در کار بالینی متوجه شدم که به غیر از این سه سبک، بیماران از سبک‌های دیگری برای مقابله با فعال شدن طرحواره‌هایشان استفاده می‌کنند. از این رو، از سال ۲٠۱۰ شروع به فیش برداری در مورد سبک‌های مقابله‌ایِ دیگری که بیمارانم به غیر از تسلیم، اجتناب و جبران افراطی استفاده می‌کنند، کردم. پس از گذشت هفت سال، تقریباً دو سبک مقابله‌ای سستی (Faint) مسخرگی (Farce)، با مثال‌های فراوانی از هر ۱٨ طرحواره برایم مشخص شد، به طوریکه گاهی در کارگاه‌ها یا گروه درمانی‌ها مختصراً در موردشان با دانشجویان و بیمارانم صحبت می‌کردم و آن‌ها به راحتی سبک‌های جدید را درک می‌کردند و شواهد مختلفی از زندگی خودشان یا اطرافیان‌شان در تائید آن بیان می‌کردند.

او افزود: اما سبک مقابله‌ای خامکاری (Fumble) که به لحاظ سازوکارهای روانی بسیار پیچیده‌تر از سستی و مسخرگی بود، به مرور زمان و رفته رفته برایم مسجل و آشکار گردید. بشخصه، اکتشاف سبک خامکاری را از سبک‌های سستی و مسخرگی بیشتر دوست دارم، چرا که بسیار خاص است و من در متون روان‌شناسی هیچگونه مطلب مرتبطی با آن نیافتم. در حالی که، بعد از اینکه روی خامکاری به عنوان یک سبک مقابله‌ای جدید تمرکز کردم و شروع به یافتن داده‌های مختلف از بیمارانم نمودم، متوجه گوناگونی، شدت و وسعت این سبک گمشده در رابطه با هر کدام از طرحواره‌های ناسازگار شدم.

عسکری ادامه داد: همانطور که در نظریه‌ طرحواره درمانیِ جفری یانگ می‌بینیم که ایشان برای سه سبک مقابله‌ای تسلیم، اجتناب و جبران افراطی، چند ذهنیت‌ مقابله‌ای نیز مطرح کردند و بعدها توسط آرنود آرنتز، دیوید برن‌اشتاین و دیگران به این ذهنیت‌ها اضافه شد، در اینجا نیز من برای هر سبک مقابله‌ای، سه ذهنیت مقابله‌ای جدید ارائه کرده‌ام. در نتیجه، ٩ ذهنیت جدید به ۲۵ ذهنیت قبلی اضافه می‌شود. برای سبک مقابله‌ای سستی، «ذهنیت‌ تخیل‌زده مُردد، ذهنیت استرسی / درمانده و ذهنیت واعظ اخلاقی» در نظر گرفته شده است، برای سبک مقابله‌ای مسخرگی، «ذهنیت خنده اتوماتیک، ذهنیت خود مسخره‌گر و ذهنیت دگر مسخره‌گر» آورده شده و برای سبک مقابله‌ای خامکاری، «ذهنیت کارشکن / خرابکار، ذهنیت پرحاشیه / دردسرساز و ذهنیت گمراه‌گر / بدراهنما» با مثال‌های فراوانی از نمونه‌های واقعی نوشته شده است.

او با بیان اینکه مخاطب اصلی کتابِ «مفاهیم جدید در طرحواره درمانی (شش سبک مقابله‌ای)»، درمانگران حرفه‌ای هستند که قبلاً با طرحواره درمانی آشنایی کامل پیدا کرده‌اند عنوان کرد: زمانیکه کتاب به اتمام رسید و من نتیجه ده سال پژوهش و مطالعاتم را آماده ارسال برای بزرگان طرحواره درمانی دنیا می‌دیدم، بسیار خوشحال بودم. از طرفی خودم را به لحاظ ذهنی برای هرگونه بحث و چالشی درباره نظریه‌ ارائه شده آماده می‌کردم. البته می‌دانستم که روان‌شناسان غربی‌ به ارائه تئوری از سمت و سوی روان‌شناسان شرقی‌ به خصوص در حوزه روان‌ درمانی خیلی عادت ندارند. در نتیجه، هم از این رویداد بسیار هیجان‌زده بودم و هم می‌دانستم که آن‌ها نیز شگفت‌زده خواهند شد. این شگفت‌زدگی را در مقدمه‌ای که دکتر ایکارد رودیگر (رئیس سابق انجمن بین‌المللی طرحواره درمانی ISST –  از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱٦ و نویسنده کتاب‌های متعدد در طرحواره درمانی) برای این کتاب نوشته‌اند، می‌توانید به راحتی ببینید. همچنین، از قبل می‌دانستم که پروفسور جفری یانگ (بنیان‌گذار طرحواره درمانی)، علاقه‌مند به بسط رویکرد خود توسط دیگر متخصصان هستند، و البته از انعطاف‌پذیری بسیار بالایی در پذیرش تئوری‌های جدید در طرحواره درمانی برخوردار می‌باشند و نسبت به هرگونه مفاهیم جدید که بتواند طرحواره درمانی را غنی و استوارتر نماید، استقبال می‌کنند. همچنین، ایشان در آخرین مصاحبه خود با دکتر کریس هیز گفته بودند که مفاهیم طرحواره درمانی نیاز به تحولات جدید، به‌روز رسانی و توسعه بیشتری دارند. از طرفی، دیدگاه دکتر ویندی بیهاری (رئیس دو دوره انجمن بین‌المللی طرحواره درمانی ISST – از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ و نویسنده کتاب معروف و پرفروش خلع سلاح خودشیفته) برایم بسیار اهمیت داشت، زیرا ایشان برای کتاب‌های متعددی از طرحواره درمانی پیشگفتار نوشته‌اند و با دقت زیاد به مطالعه مطالب جدید می‌پردازند، سوالات چالش‌برانگیز می‌پرسند و مطالب جدید را به نقد می‌کشانند، اتفاقی که برای تئوری‌های جدید در خصوص سبک‌های مقابله‌ای نیز رخ داد که خوشبختانه مورد تائید قرار گرفتند.

این محقق بیان کرد: در نهایت، پروفسور جفری یانگ و دکتر ویندی بیهاری نیز همانند مقدمه‌ دکتر ایکارد رودیگر، پیشگفتار ارزشمند و جالبی برای کتاب نوشتند و می‌توانم با افتخار بگویم، از نظر بنیانگذار طرحواره درمانی، روسای قبلی و سایر اعضای هیات مدیره انجمن بین‌المللی طرحواره درمانی (ISST) ایران نیز اکنون در حوزه طرحواره درمانی جزو کشورهای صاحب نظریه و دیدگاه محسوب می‌شود.

عسکری با بیان اینکه امروزه، بسیاری از دانشجویان و همکاران در سراسر ایران با رویکرد طرحواره درمانی مشغول خدمت به مراجعان‌شان هستند گفت: اول اینکه بدانیم طرحواره درمانی روز به روز در حال پیشرفت است و بسیار مهم است که حتماً با شرکت در کارگاه‌های جدید، کنفرانس‌ها و مطالعه کتاب‌های تائید شده از سوی ISST، خودمان را به روز نگه داریم. این به روز شدن کمک می‌کند تا مفاهیم جدید در طرحواره درمانی را به مراجعین و سایر افراد جامعه انتقال دهیم. دوم اینکه، تجربیات جلسات درمان خودمان را یادداشت کنیم، افکار و ایده‌های خودمان را دنبال کنیم و به غیر از مشاوره و تدریس، به پژوهش و تالیف نیز بپردازیم. ما به خودباوری بیشتری نیاز داریم تا بتوانیم همسو با دانش جهانی حرکت کنیم و در بین متخصصان سراسر دنیا، حرفی تازه برای گفتن داشته باشیم. من به عمومی سازی دانش در سطح جهانی اعتقاد دارم. مطمئن باشید که اگر دیدگاهی به ذهن شما بیاید و روی آن کار نکنید و ارائه‌اش ندهید، فرد دیگری در جایی دیگر از جهان به آن خواهد رسید و منتشر خواهد کرد. ما نیاز به افراد بیشتری برای کارگروه‌های ایده‌پردازی داریم و انستیتو طرحواره درمانی ایران در حال حاضر دارای این کارگروه با حضور برخی از علاقه‌مندان است.

او اضافه کرد: یافتن این سه سبک جدید (سستی، مسخرگی و خامکاری) باعث شد که من درمان متفاوتی را با بیمارانم تجربه کنم. برای مثال؛ بعد از اینکه بیماران متوجه استفاده ناآگاهانه خودشان از سبک‌های تسلیم، اجتناب و جبران افراطی می‌شدند، تلاش می‌کردند که دیگر از آن سبک‌ها تا حد امکان استفاده نکنند، چون می‌دانستند که باعث تداوم طرحواره‌هایشان می‌شود، بنابراین؛ ناآگاهانه به سبک‌های سستی، مسخرگی یا خامکاری بدون اینکه اسم آن‌ها را بدانند یا از وجود آن‌ها مطلع باشند، ورود می‌کردند؛ در این حین، من به مشاهده جابجا شدن سبک‌هایشان می‌پرداختم، اما بیماران اطلاعی در مورد آن نداشتند و در کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید، تالیف جفری یانگ نیز، فقط در مورد سبک‌های تسلیم، اجتناب و جبران افراطی مطالعه کرده بودند. از آنجاییکه طرحواره‌ها همواره برای بقای خودشان تلاش می‌کنند، و به قول اکهارد رودیگر در مقدمه‌ای که برای این کتاب نوشته‌اند: "آب راه خودش را بالاخره پیدا می‌کند"، طرحواره‌های بیماران به طرز بسیار زیرکانه‌ای وارد سبک‌های مقابله‌ای می‌شوند که برای درمانگران تا قبل از این ناشناخته بوده‌اند و البته این سه سبک جدید، تاکنون مناطق امن طرحواره‌های فراری از درمان بودند که خوشبختانه اکنون در این کتاب، رمز ورود به این مناطق امن، فاش گردید و درمانگران می‌توانند، طرحواره‌های فراری را در این مناطق شناسایی و درمان نمایند.

به گفته این مولف، در این کتاب، مثال‌های فراوانی از رفتارشناسی جانوری مرتبط با سستی (در جانوران = غش)، مسخرگی (در جانوران = لودگی) و خامکاری (در جانوران = ناشی‌گری) به خصوص در نخستی‌هایی مانند شمپانزه، آورده‌ام که نشان دهنده رفتارهای مشترک برای بقا است. البته معتقد هستم که این سه سبک جدید، نسبت به سه سبک قبلی، بسیار پیچیده و عمیق‌تر هستند و تا حد زیادی مختص به انسان‌های هوشمند (هوموساپینس) می‌باشند. به جرات می‌توانم بگویم که دانش کردارشناسی من که آن را در هفت سال زندگی در جنوب هندوستان آموخته‌ام و منجر به تالیف و چاپ کتابی با عنوان «کردارشناسی» در سال 1387 (انتشارات روانشناسی و هنر) بوده است، در یافتن این سه سبک مقابله‌ای جدید، تاثیر بسیار مهمی داشته است. همچنین، به عنوان کسی که سال‌ها در حوزه مداخله در بحران (روان‌شناسی حوادث و بلایا) فعالیت داشته‌ام و در مناطق تخریب‌شده زیادی از ایران و کشورهای دیگر حضور یافته‌ام و با افراد دچار تروما، مصاحبه داشته‌ام، متوجه پاسخ‌های مقابله‌ای آن‌ها در شرایط اضطراری و دشوار شده‌ام. در نتیجه، به غیر از داده‌هایی که از بیماران فیش برداری نموده‌ام، تجارب کردارشناسی و مداخله در بحران نیز در تدوین این سه سبک مقابله‌ای نقش مهمی داشته‌اند.

عسکری در پایان گفت: جا دارد از آقای مهدی میرکیا (مدیر تیم ترجمه در انستیتو طرحواره درمانی ایران) برای ترجمه این کتاب از فارسی به انگلیسی و سرکار خانم گل‌افروز غلامی (مدیر کمیته آموزش و پژوهش در انستیتو طرحواره درمانی ایران) برای بازخوانی کتاب و ویراست روان‌شناسی، صمیمانه تشکر نمایم. همچنین از دکتر ایگور لوبوسوف (انستیتو طرحواره درمانی روسیه - مسکو) برای ترجمه این کتاب به زبان روسی و دکتر اوکتاویو لینان واسکوئز (انستیتو طرحواره درمانی اسپانیا - مادرید) برای ترجمه به اسپانیایی سپاسگزارم. این اثر پشتوانه علمی انستیتو طرحواره درمانی ایران است. موسسه‌ای ملی، که نه فقط در آن به آموزش و درمان پرداخته می‌شود، بلکه به پژوهش و تولید علم در سطح جهانی نیز اهمیت داده می‌شود، که جا دارد در اینجا از اعضای محترم هیات مدیره انستیتو و در راس آن جناب آقای دکتر محمدابراهیم مداحی، تشکر و قدردانی نمایم. این کتاب را در فرصتی که از قرنطینه خانگی به علت پاندمی کرونا به وجود آمده بود، تالیف کردم و آن را به همه پزشکان، پرستاران و کادر درمان که در سخت‌ترین شرایط به مراقب و معالجه بیماران مبتلا به کووید ۱٩ می‌پرداختند، تقدیم نمودم؛ که جا دارد بار دیگر از زحمات و جان‌فشانی‌های همه این عزیزان تشکر نمایم. اکنون نسخه انگلیسی کتاب در وب‌سایت آمازون قابل خرید از سراسر دنیا می‌باشد و نسخه فارسی در انتشارات ارجمند به منتشر شده است که جا دارد از مسئولان محترم این انتشارات وزین به خصوص جناب آقای دکتر محسن ارجمند، تشکر و قدردانی نمایم.