به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «مدل‌های اخلاق کاربردی؛ پژوهشی روش‌شناختی» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اسلامی است که به همت پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در 430 صفحه منتشر شد.

بحث اصلی این کتاب در باب مدل‌های مواجهه با نظریه‌های اخلاقی، به هنگام چالش این نظریه‌ها با معضلات و دوراهی‌های اخلاقی است. این مدل‌ها که روش‌های توجیه اخلاقی نامیده شده‌اند، در سه دسته کلی قابل شناسایی هستند: 1- مدل‌هایی که با اتخاذ مبنای نظریه‌گرایانه بر تولید یا کشف نظریه صحیح و کامل اخلاقی و آنگاه کاربست آن در موقعیت‌ها و موردهای جزئی تأکید دارند؛ به این روش‌ها، روش‌های از بالا به پایین گفته می‌شود. 2- مدل‌هایی که تولید یا کشف نظریه صحیح، کامل و یگانه را به ویژه با صرف نظر از اقتضائات خاص موقعیت‌های جزئی، ناممکن می‌دانند و راه استدلال و توجیه اخلاقی را از طریق تمرکز بر اقتضائات خاص مورد‌های جزئی جستجو می‌کنند؛ به اینگونه مدل‌ها، مدل‌های از پایین به بالا گفته می‌شود. 3- مدل‌هایی که با رویکردی معتدل به نظریه و کاربست آن، در واقع به همگرایی روش‌شناختی میان مدل‌های از بالا به پایین و از پایین به بالا نظر دارد.

نویسنده در مقدمه این اثر آورده است: در این اثر به دنبال آن هستیم که دریابیت روش‌های مطرح در اخلاق کاربردی معاصر با چه نقدهایی روبرو هستند و در این میان بر مبنای فرهنگ بومی اسلامی ما، روش صحیحی که در سطح جهانی قابل عرضه باشد، کدام است؟ رهیافت انتقادی ما در این پژوهش رهیافتی اسلامی است که از تجربه تاریخی عالمان مسلمان هم در شناسایی منابع فهم دینی و هم در روش به کارگیری این منابع بهره می‌جوید.
 
فصل اول به کلیات و ادبیات اختصاص یافته که ضمن بیان اهداف، پیشینه و موضوع رشته اخلاق کاربردی، مرز میان اخلاق کاربردی و اخلاق هنجاری و نسبت باخلاق کاربردی با اخلاق حرفه‌ای را تبیین کرده است. دومین فصل از کتاب مذکور، که با عنوان «روش‌شناسی کمی و کیفی در اخلاق کاربردی» نگارش یافته، دربردارنده موضوعاتی همچون روش پژوهش در اخلاق کاربردی، منظر معرفت‌شناسانه، دیدگاه دیالکتیک است.

«نظریه‌گرایی اخلاقی: نگاهی از بالا به پایین» عنوان فصل سوم این کتاب بوده که مشتمل بر مباحثی از جمله استدلال نظریه‌گرایان و پاسخ به استدلال نظریه‌گرایان است. فصل چهارم با عنوان «ضدّ نظریه‌گرایی: نگاهی از پایین به بالا» تألیف شده که حاوی مباحثی همچون دلایل موردپژوهان، موردپژوهی عملی در اخلاق زیست‌پزشکی، استدلال معرفت‌شناسانۀ موردپژوهی افراطی، فضیلت‌گرایی اخلاقی، ملاک فضیلت‌گرایی اخلاقی و... است.

در فصل پنجم «اصل‌گرایی یا اعتدال در به‌کارگیری نظریه‌های اخلاقی» مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در این راستا گونه‌های اصل‌گرایی اخلاقی، چارچوب اصل‌گرایانه، نقد اصل‌گرایی و... تشریح شده است. در ششمین و آخرین فصل از کتاب حاضر که با عنوان «بررسی‌های اسلامی» تنظیم شده، دربردارنده مباحثی همچون بررسی نظریه‌گرایی و استدلال آن، بررسی اختلاف و تکثر اخلاقی، بررسی کاستی‌های آرمان سیاسی و تنش میان نظریۀ کلان و دموکراسی، روش‌شناسی مقبول، تمایز فقه و اخلاق و... است.