در این نشست، محمدمهدی رسولی، نقاش، فیلمساز و پژوهشگر در سخنانی با بیان اینکه در نمایش با کشمکش سروکار داریم، توضیح داد: شخصیت در نمایش شکل‌دهنده کشمکش و اتفاق‌های بزرگ است. شخصیت اول نمایش برای رسیدن به هدف خود از یک نقطه حرکت می‌کند و با برخورد وی با اولین مانع، کشمکش تجربه می‌شود که یا از آن عبور می‌کند و به هدفش می‌رسد یا نه. همچنین چندین وضعیت وجود دارد که شخصیت اول با آنها رودررو می‌شود که یا درگیری وی با یک فرد دیگر یا با یک جمع یا جمعی با جمعی با شخصیت اول با خودش است و حتی می‌تواند درگیری فرد با پدیده‌های طبیعی یا ماورایی باشد.
رسولی با تاکید بر اینکه بیشتر این درگیری‌ها را در صحنه عاشورا به شکل‌های مختلف می‌بینیم، افزود: عاشورا عرصه کشمکش‌هاست و برای نزدیک‌کردن آن به هنر باید تمهیداتی اندیشیده شود. خالق اثر نمایشی با موضوع عاشورا با موانع بسیاری روبه‌روست که وی را ملزم می‌کند پیش از مواجهه از عهده یک محاکات و گفت‌وگو با خویش برآید.
وی با بیان اینکه نزدیک شدن به مرزهای عاشورایی در ادبیات نمایشی نیازمند فراهم شدن مقدماتی خاص است، گفت: برای تحقق این هدف باید هنرمند خود را در آن منظره و اتفاق قرار دهد و گفت‌وگویی درونی را تجربه کند؛ چراکه برای خلق اثر هنری با محدودیت‌های بسیاری مواجه است و از نقطه‌ای باید به یک اراده دیگر وابسته شود و عنصر زیست هنرمند به اثر منتقل می‌شود.
.jpg)
این نقاش با تاکید بر اینکه هنرمند می‌تواند با ترفندهایی از خط قرمزهایی که برای خلق اثر نمایشی عاشورایی وجود دارد، بگذرد، توضیح داد: به عنوان نمونه تجربی شخصی من این بود که از نامه‌های کوفیان و مقاتل آغاز کردم و با مطالعه این آثار توانستم به کشفی از واقعه برسم و سپس توانستم از درون نامه‌ها با حال و اوضاع جمعی از سربازان اشقیا آشنا شوم و سپاه دشمن را وسیله بیان حقیقت در قاب نقاشی قرار دهم. در نمایش کار آسان‌تر است زیرا ابزار متنوع‌تر و حیطه خلق اثر نیز گسترده‌تر است و هنرمند می‌تواند پس از رویارویی با اصل خبر، اتفاقی بدیع را رقم بزند.
رسولی با اشاره به اینکه اغلب مانع‌تراشی‌ها و نگاه‌های بالاسری در این حوزه توسط افرادی انجام می‌شود که با مبانی نمایش آشنا نیستند، گفت: در شرایطی که موانع زیادی بر سر راه هنرمند وجود دارد می‌تواند از مفرهایی استفاده کند که یکی از آنها ورود از سمت اشقیا به عاشوراست.
وی تاکید کرد: هنرمند باید توجه کند که در مقاطع زمانی مختلف تاویل‌های متفاوتی وجود دارد و هیچ مانعی نباید وی را از انجام رسالتش بازدارد. اگر در پرداختن مستقیم به امام حسین (ع) محدودیت داریم می‌توانیم از راه‌های دیگری ورود کنیم. خلق اثر نمایشی در حوزه عاشورا می‌تواند به هنرمند کمک کند که به معرفت و خداشناسی برسد و در این زمینه محاکات و گفت‌وگوی قلبی هنرمند جایگاه خاصی دارد.
دشواری پرداختن به عمق عاشورا در اثر نمایشی
همچنین در این نشست، نصرالله قادری، نویسنده، کارگردان و منتقد سینما در سخنانی با تاکید بر اینکه ورود به ژرف‌ساخت و عمق حادثه عاشورا برای خلق اثر هنری به منزله ورود به میدان مین است، توضیح داد: پرداختن یه سیرت و عمق عاشورا بسیار دشوار است. تعزیه را مصداقی از نمایش و تئاتر عاشورایی می‌دانند درحالیکه 90 درصد مطالبی که در تعزیه‌ها منتقل می‌شود، خرافه است. به عنوان نمونه شاهدیم در تعزیه‌ها زینب (س) را که زبان علی در کام است شخصیتی ضعیف معرفی می‌کنند که نالان و اسیر است. این خرافه‌ها اغلب توسط بیگانگان وارد فرهنگ ما شده‌اند و به نوعی دفاعی بد از یک حقیقت خوب هستند.
قادری با بیان اینکه هنرمند در خلق اثر نمایشی با موضوع عاشورا با شخصیتی معصوم سروکار دارد که نمی‌تواند چهره وی را نشان دهد و نیز این شخصیت خطاناپذیر و از خطا و تمرد دور است، افزود: در چنین شرایطی هنرمند باید از تکنیک‌هایی استفاده کند به عنوان نمونه در تعزیه از پوشیه و نقاب کمک می‌گیرند. معضل و چالش دیگر نیز به کسانی مربوط است که خود را صاحب نظر در امور مذهبی و عاشورا می‌دانند و بر ورود هنرمندان در عرصه خلق اثر هنری خرده می‌گیرند. باورهای مخاطب نیز موضوعی است که باید هنرمند به آن دقت کند چراکه اگر اثر وی با اندیشه و اعتقاد مخاطب همخوانی نداشته باشد با واکنش و عدم پذیرش مواجه خواهد شد.
وی همچنین با تاکید بر اینکه خلق اثر درباره اعتقادها و اتفاق‌های دینی از جمله عاشورا به یک لحظه تجلی نیاز دارد، گفت: همان گونه که هر نوشته منظومی در ساحت ادبیات شعر نیست هر نمایشی که خلق می‌شود، اثر ناب هنرمندانه به حساب نمی‌آید و تمام هنرمندان چه خداباور باشند یا مادی‌گرا اعتقاد دارند که اثری هنری است که دارای تجلی و باوری درونی باشد.
.jpg)
قادری تاکید کرد: بدون دریافت الطاف و تجلی نمی‌توان مخاطب کنش‌پذیر را به کنش‌گر تبدیل کرد. ایستادگی حسین (ع) در برابر یزدید صورت ماجراست ولی سیرت دیگری دارد. همه ما درون خود یک یزید داریم که باید آفرینشگر اثر عاشورایی به این معرفت ابتدایی در نقطه شروع دست یابد. موانع موجود در خلق اثر هنری عاشورایی برای بازیگر صد برابر است؛ چون باید بتواند تجلی درونی را تجربه کند و به تصویر بکشد.
وی همچنین با بیان اینکه موانع مختلف مانع خلق اثر نمایشی عاشورایی در سطح فاخر و مطلوب شده‌اند، گفت: هنر محصول تقلید، محاکات و تخیل است و هنرمند می‌تواند بدون نشان دادن چهره امام حسین (ع) مخاطب را به این باور برساند که ایشان در تمام صحنه‌ها حضور دارند. خلق اثر به پسند روز و پرداختن به این موضوع مهم تنها در ایام محرم نیز موانعی هستند که باید به آنها توجه شود.
نظر شما