به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «بررسی شیوه‌نامه ویرایش متون دینی» شب گذشته با حضور مهدی صالحی، سعیده سادات حسینی و راضیه حقیقت در سرای اهل قلم برگزار شد.
صالحی در ابتدای این نشست طی سخنانی گفت: در دوره بعد از انقلاب، توجه به نشر دینی در کشور ما بیشتر شد و به لحاظ کمی‌و کیفی تولیدات ارتقا داشت و موسساتی مانند فرانکلین پرچم دار درست نویسی بودند. در میان ناشران دینی نیز دارالکتب اسلامیه و حسینیه ارشاد سردمدار بودند و در مشهد آستان قدس رضوی سعی می‌کرد در انتشار متون دینی اهتمام داشته باشد اما بعد از انقلاب پرچم ویرایش بر عهده نویسندگان دینی گذاشته شد. در قم جمعی از نویسندگان دینی مانند علامه محمدرضا حکیمی‌پایه گذار درست نویسی در متون دینی بود و ایشان نیروها و نشریه‌های مختلفی در این حوزه تربیت و تاسیس کرد. اما در قم ویرایش خیلی جایگاه علمی‌پیدا نکرد و پژوهش‌ها پشتوانه جدی نداشت با این وجود چشم روی حضور افرادی مانند رضا بابایی، محمد اسفندیاری و ... نمی‌بندیم. این‌ها در انجمن قلم حوزه سعی کردند راهگشا باشند و نشر دارالحدیث در ترجمه و متون دینی زحمت کشیدند اما تربیت ویراستار دینی مقوله جداگانه‌ای است.
او ادامه داد: به هر حال اکنون به دلیل وجود ویراستاران دینی متن‌ها پخته تر شده اما ضعفی در متون دینی آسیب رسان بوده که پوشش داده نشده و برای تربیت نیرو جریان سازی شکل نگرفته است. در انجمن ویرایش و درست نویسی کارگروه متون دینی از 5 سال پیش کارش را شروع شد و فعالان این حوزه به این کارگروه پیوستند و افراد مختلف تلاش کردند این مسیر را هموار کنند.
حقیقت با اشاره به معضل پیش روی شیوه نامه ویرایش متون دینی برای ویراستاران گفت: امروزه ما با متن‌های سخنرانی مواجه هستیم که برای کتاب سازی و تدوین ارائه می‌شوند و ویراستار باید متن سخنرانی را کتاب سازی کند و به فرد ارائه دهد. شاید تا سه چهار سال پیش چنین اتفاقی نیافتاده بود و ما با تالیف مواجه بودیم و فردی کتابی می‌نوشت و ما فقط کار ویرایش متن دینی انجام می‌دادیم اما در چند سال اخیر فقط متن‌های سخنرانی ارائه می‌شود که قصد آن از ارائه به ویراستار کتاب سازی است.
او افزود: برای این کار باید مراحلی طی شود؛ در ابتدا باید متن خوانده شده و از شیوه گفتار به نوشتار دربیاید. در مرحله بعدی باید مستندسازی صورت بگیرد و به آیات و روایات مطرح شده منبع داده شود. تیترگذاری و لایه بندی کار بعدی است و این به فصل بندی کتاب هم می‌رسد. چارچوب نظری هم باید در ابتدای کار در نظر گرفته شود تا ویراستار بر اساس آن حرکت کند. در نهایت فهرست مطالب و نمایه آیات و روایات استخراج شود.
او ادامه داد: حال در این فرایند سوال من این است که ما زمانی علمای بزرگی مانند علامه مجلسی، کلینی و ... داشتیم که هزاران شاگرد را تربیت می‌کردند و در مجالس و مکاتب مختلف حضور داشتند و در واقع بار سنگینی را به دوش می‌کشیدند و شبانه روز دود چراغ می‌خوردند و شبانه روز کتاب می‌نوشتند. این در حالی است که اکنون برخی از فعالان این حوزه ادعا می‌کنند به دلیل گرفتاری‌های روزمره امکان نوشتن کتاب ندارند!
به گفته حقیقت، از سوی دیگر ویراستاران به علوم تخصصی این حوزه آشنایی ندارند و به همین دلیل طبیعی است که مشکلاتی در کتاب سازی این حوزه به وجود بیاورد. از سوی دیگر ویراستارانی هم که به این دانش‌ها تسلط دارند بیان می‌کنند چرا باید اساسا برای دیگران کتاب سازی کنند و این میزان زمان بگذارند؟! بنابراین به ویراستاران برای کتابسازی فشار وارد می‌شود. از سوی دیگر کتاب‌ها با شمارگان بسیار پایین منتشر می‌شود.
او گفت: اما کار به همین جا ختم نمی‌شود و وقتی ما می‌خواهیم ویراستار متون دینی تربیت می‌کنیم فقط برای ویرایش آن فرد را آماده کردیم نه تالیف کتاب! پس این تعارض بین ویراستار و فعالان این حوزه به وجود آمده و تفاهمی حاصل نمی‌شود. کتاب باید توسط اهل فن نوشته شود و در نهایت ویراستار آن را ادیت کند.
حسینی نیز در بخش دیگری از این نشست درباره مترجم ویراستار سخن گفت و افزود: ترجمه خوبی که ویراستار با دید ویراستاری انجام می‌دهد ویژگی‌هایی دارد و هر که آن را ببیند متوجه می‌شود. این متن با ترجمه معمولی فرق دارد بدین معنی که ساختار خوبی داشته باشد. واژگان و اصطلاحات در آن درست باشد و مترجم بتواند لحن نویسنده را تشخیص داده و آن را به زبان مقصد بیان کند به گونه ای که نزدیک ترین متن به نویسنده اصلی باشد و متن نویسنده در متن ترجمه دیده شود، بنابراین ترجمه خوب باید نزدیک ترین متن به متن اصلی باشد. مترجمی که ویراستار باشد این هوشیاری دارد که ردپای نویسنده را در اثر حفظ کند. بنابراین مترجم نیاز دارد زبان مبدا و مقصد را بشناسد و دستور هر دو زبان را بداند.
او تفاوت مترجم ویراستار و مترجم معمولی را بیان کرد و گفت: نخستین موردی که یک مترجم با آن رو به رو است توجه به ابواب عربی است و در هر بابی ترجمه متفاوت می‌شود بنابراین مترجم باید به این موضوع مسلط باشد. مشکل دیگر این است که رنگ و بوی ترجمه در متن مبدا بسیار پررنگ است و به عبارتی مترجم خودش را به خواننده در زبان مقصد مدیون می‌داند و افعال را به همان صورت معنای اولیه و زبان مقصد به کار می‌برند این باعث می‌شود ترجمه نامفهوم و نامانوس باشند. مشکل دیگر حشو است و مترجم گاهی در ترجمه چند کلمه را کنار هم استفاده می‌کند. مشکل دیگر فعل مجهول است که در زبان عربی زیاد استفاده می‌شود و کاربرد دارد. گاهی هم برعکس است یعنی وقتی می‌خواهیم از فارسی به عربی ترجمه کنیم فعل را مجهول ترجمه می‌کنیم. دام دیگری که مترجم در آن می‌افتد جمله‌های طولانی است اما مترجم ویراستار به این دام نمی‌افتد و با جملات کوتاه آن را حل می‌کند.
صالحی نیز در همین باره گفت: خوب است که مترجم طوری متن را ترجمه کند که مخاطب حس نکند کتاب ترجمه شده می‌خواند.
دوشنبه ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ - ۱۳:۲۴
نظر شما