کتاب ایران ساسانی در بستر عهد باستان متاخر، دربرگیرنده مجموعه مقالاتی درباره جنبه‌های مختلفی از جهان ساسانی است که در سال 2014 میلادی در دانشگاه آکسفورد ارائه شد. در این مجموعه پژوهشگران برجسته حوزه‌های گوناگونی چون سکه‌شناسی، تاریخ، تاریخ هنر، ادبیات پهلوی و مطالعات زرتشتی دریافت‌های مهمی را درباره شاهنشاهی ساسانی، تأثیر و ارتباط آن با تمدن‌های همجوار و نیز تحولات داخلی این شاهنشاهی در طی چهار سده حکمرانی ساسانیان بر فلات ایران و پیرامون آن ارائه کرده‌اند.
دریایی در این اثر، با پی‌گیری شکل‌گیری نهادهای اداری و اجرایی در ایران از زمان اردشیر بابکان تا یزدگرد سوم، یعنی از بنیانگذار سلسله ساسانی تا آخرین پادشاه این دودمان، کوشید تا به بخشی از تاریخ که اغلب نادیده گرفته می‌شود، یعنی تاریخ اجتماعی نور جدیدی بتاباند. نگاه به فراز و نشیب‌ها و تلاش‌های جانشینان یزدگرد سوم برای ساختن حکومت ایرانی تقریبا یک قرن پس از سقوط ساسانیان به دست اعراب، یکی دیگر از جنبه‌های پژوهش تورج دریایی است که با بهره‌گیری از منابع جدید در کتاب ایران ساسانی در بستر عهد باستان متاخر به آن پرداخته است.
از قضا آنچه برای تورج دریایی مهم بوده و جان پژوهش‌های وی را تشکیل داده، با سرنوشت ایران امروز پیوند عمیقی دارد. به گفته وی، دوره ساسانی مسئول چیزی است که ما اکنون از آن به عنوان ایران، ایرانی بودن و تمدن ایرانی یاد می‌کنیم. به عبارتی می‌توان گفت مفهوم ایرانشهر و طرح تمدن ایرانی، از دوره ساسانی به جا مانده و تثبیت شده است. هویت ژ‌یابی امروزی که در نمونه اخیرش مکتب ایرانی نامیده می‌شود، نشان‌دهنده این است که جست و جو و تعمق در عصر ساسانی چیزی بیش از یک گردش تاریخی بوده است.
در بخش‌هایی از کتاب چنین می‌خوانیم: «ساسانیان بیش از چهار سده بر ایـران فرمانروایی کردند و تأثیر خود را نه تنها در ایران، بلکه در سرزمین‌های اطراف نیز بر جای گذاشتند. بسیاری از نمادها و ویژگی‌های فرهنگ ساسانی توسط مردمان آسیای مرکزی همچون سغدیان، هون‌ها و ترکان به عاریت گرفته شد. حتی فاتحان مسلمان نیز بسیاری عناصر قابل توجه فرهنگ ساسانی و رسـوم اداری آنها را وام گرفتند. نظام پولی ساسانیان در زمان خود یک نشان تجاری بین‌المللی و نیز یک معرفـه هویتی مهم بود.
با وجود تمام بحران‌های سیاسی، سکه زنی ساسانی بر پایه درهم نقره بسیار پایدار ماند؛ امری که نشان‌دهنده سیستم اداری بسیار سازمان یافته و سیاست اقتصـادی هوشمندانه ایشان است. علاوه بر این، سکه‌های ساسانی نماد بی‌نظیری از قدرت و بیانگر تلقی پادشـاه از خود به عنوان یک فرمانروا بودند. ضرابخانه‌ها در نقاط مختلف شاهنشاهی بر پا شده بودند و به این ترتیب منابع سکه مورد نیاز محلی تأمین می‌شد. سکه‌های ساسانی در سرتاسر مسیرهای تجاری بین‌المللی، در دریا و خشکی، تا آسیای مرکزی، شبه جزیزه عربستان، هندوستان، سیلان و چین نفوذ کرده بودند.»
تورج دریایی به عنوان مورخ ایرانی عصر ساسانی، استاد تاریخ ایران باستان و دارنده کرسی هاوارد باسکرویل، سخنرانی‌های پربار و ارزشمندی در موضوع ایران ساسانی در بستر عهد باستان متاخر داشته است که مجموعه سخنرانی‌های دانشگاه آکسفورد او در کتاب پیش رو گردآوری شده است. او موضوعات را به طور کامل بررسی می‌کند و در عین حال یافته‌های تحقیق خود را به زبانی روان و قابل درک به مخاطبان خود منتقل می‌کند.
تورج دریایی استاد «تاریخ ایران و جوامع پارسی‌زبان» و رئیس مرکز مطالعات ایراویراستاری نشریه نامه ایران باستان و انتشار مقالات در گاهنامه‌های مهم ایران‌شناسی از دیگر فعالیت‌های اوست. تورج دریایی در سال ۱۹۶۷ میلادی (۱۳۴۶) در تهران به دنیا آمد و دوران دبستان و دبیرستان خود را در ایران و یونان گذرانده و در سال ۱۹۹۹ از دانشگاه کالیفرنیا در لُس‌آنجلس دکترای تاریخ دریافت کرد. او در صفحه شخصی خود در مورد پیشینه خانواده خود نیز توضیح داده و آن‌گونه که از این اطلاعات برمی‌آید او از نوادگان ناخدا ابراهیم دریایی، ناخدای کشتی پرسپولیس است که در بوشهر فعالیت داشت. کشتی پرسپولیس نخستین ناو جنگی نوین بود که دولت ایران در زمان ناصرالدین‌شاه وارد خلیج پارس کرد. دریایی انگیزه‌اش از پژوهش تاریخ ساسانیان را، وقف زندگی علمی خود به تاریخ ساسانیان می‌داند و درباره علت آن گفته‌است: «برای این‌که فراموش شده‌اند؛ در ایران به نوعی، و در خارج کاملاً. به هر حال باید یک منجی داشته باشند.»
کتاب «ایران ساسانی در بستر عهد باستان متاخر» تالیف تورج دریایی و ترجمه مهناز بابایی سومین کتاب از مجموعه «ایران در عهد باستان متاخر» است که در 227 صفحه و قیمت 75 هزار تومان در قطع رقعی از سوی نشر سینا وابسته به موسسه انتشارات حکمت منتشر شد.
نظر شما