او با بیان اینکه این پژوهش به منظور معرفی بانوان هنرمند دوره قاجار و آثار آنان صورت گرفته گفت: در بررسیهای تاریخ معاصر ایران در عهد قاجار، نقش زنان در عرصههای اجتماعی و هنری کمتر مطالعه شده و دراین خصوص، در منابع دست اول، مطالب چندانی ذکر نشده چرا که اکثر تاریخ نویسان بیشتر به شرح حوادث سیاسی یا شیوه زندگی شاهان و رجال پرداخته و در لابهلای تألیفات خود به صورت پراکنده و غیرمستقیم به مسائل اجتماعی و هنری زنان اشاره کردند.
شریف‌زاده زمینه‌های شکلگیری شرایط و اتفاقات این دوره را برای حضور زنان در عرصههای فرهنگی و هنری بسیار حایز اهمیت دانست که باید اذعان داشت درخصوص توانمندی و قابلیتهای زنان به ویژه در عصر قاجار کمتر به آن اشاره و پرداخته شده است.
وی با بیان اینکه هدف این پژوهش شناخت موقعیت فرهنگی و اجتماعی زن در عصر قاجار و بروز توانمندیهای هنری آنان در دوره قاجار است خاطرنشان کرد: دوره قاجار در بردارنده زمینه‌های شکلگیری شرایط و بستری برای حضور زنان و تأثیرگذاری آنان در عرصههای اجتماعی، فرهنگی و بویژه هنری است.
رییس گروه پژوهشی هنر های سنتی افزود: در دوره قاجار اغلب بانوانى که به کسب دانش روى آوردند و باسواد شدند از طبع شعر و قریحه ادبى نیز برخوردار بودند و در این زمینه آثارى از خود باقى گذاشتند و عدهاى دیگر از زنان نیز استعداد خود را در فنون ظریفه و هنرهاى دیگر به کار گرفتند و چون خوشنویسى و استنساخ قرآن از هنرهاى مورد توجه این عصر بود، اغلب زنان هنرمند در جرگه خوشنویسان درآمدند.
شریف‌زاده ادامه داد: بررسیها نشان می‌دهد که به رغم کمبود منابع مکتوب درباره زنان دربار قاجار، نقش آنها در فعالیتهای اجتماعی به ویژه مذهبی و هنری محدود نبوده و در کتابت قرآن کریم، خوشنویسی و نقاشی با توانمندی شایسته آثار نفیسی بر جای گذاشتهاند اما بر اثر برخى از شرایط حاکم در آن دوره که عموماً تمایلى به ابراز و معرفی هنر زنان وجود نداشت بسیارى از بانوان فرزانه ناشناخته و گمنام باقى ماندند.
وی افزود: بدین سبب بیشترین اطلاعات ما درباره زنان ایرانی از زمانی آغاز می‌شود که سیاحان خارجی به ایران سفر کردند و در گزارشها و سفرنامه‌های خود بنابر مناسبتهای پیش آمده، مطالبی درباره زنان طبقات مختلف مینوشتند.
وی با اشاره به اینکه در دوره ناصرى، براى نخستین بار در قالبنامه، رساله، سفرنامه و خاطرهنویسى شاهد حضور زنان در عرصه نثر هستیم خاطرنشان کرد: چنین به نظر میرسد که قالبهای غیر رسمى، خصوصى و شخصى از قبیل خاطرات، یادداشت هاى روزانه، نامه، سفرنامه وخود زندگىنامه، روشهای معمول زنان نویسنده در طول تاریخ بوده است.
شریف‌زاده افزود: در دوره قاجار نیز که یکی از دورههای مملو از حوادث و اتفاقات تاریخ ساز است زنان به اشکال مختلف توانمندیهای خود را در زمینه‌های گوناگون اجتماعی و فرهنگی ثبت و ماندگار کردند، از جمله عرصههایی که زنان در دوره قاجار به هنرنمایی در آن پرداختند هنر کتابت به ویژه کتابت قرآن بود که در دوره قاجار رواج زیادی داشت.
وی با بیان اینکه در این دوران، نگارش قرآن با خط نسخ بیش از دیگر خطوط است، افزود: تعداد خوشنویسان در این دوره متعدد بوده و در میان آنان بانوانی نیز مانند ام‌السلمه و ضیاءالسلطنه در دوره فتحعلی شاه و خورشیدکلاه خانم و مریم بانو نایینی در دوره ناصرالدین شاه وجود داشتند.
شریف‌زاده در پایان با اشاره به اینکه هنر تذهیب در قرآن توسط بانوان، از نکات مهم در این دوران نوشتن اسم بانوان کاتب در قرآن‌هاست گفت: در نهایت می‌توان گفت همه این بانوان قرآنهای زیبا و نفیسی خلق کرده و در رشد هنر خوشنویسی دوران خود تلاش کردهاند.
نظر شما