به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، حسن‌آبادی سخنان خود را در این نشست که با حضور جمعی از اصحاب رسانه و جمعی از علاقه‌مندان به حوزه نویسندگی و مبحث تاریخ شفاهی در سرای اهل فرهنگ واقع در سالن فردوسی در محل برپایی بیست و یکمین نمایشگاه کتاب مشهد برگزار شد، با بحث تاریخ شفاهی در ایران آغاز کرد.

وی گقت: در دنیا اصل بر شفاهیت مصاحبه است و مکتوب کردن و در حالت خروجی قرار دادن در مرحله دوم اهمیت قرار دارد اما در ایران، بحث تاریخ شفاهی و شفاهی کردن تاریخ، دو مقوله جدا از هم است. مثلا برنامه‌های خسرو معتضد را به یاد بیاورید که خاطراتی را تعریف می‌کرد و از تاریخ بدون ذکر منبع صحبت می‌کرد. به این شیوه، تاریخ شفاهی نمی‌گوییم بلکه این کار، شفاهی کردن تاریخ است.

وی در ادامه گفت: آنچه در ایران درباره تاریخ شفاهی می‌بینیم، بعد از پیروزی انقلاب و تحت تاثیر جنگ بود که بسیار هم گسترش پیدا کرد به‌خصوص با به راه افتادن موسسات و سازمان‌های مردم‌نهاد که در این زمینه راه‌اندازی شد که پس از انقلاب، 80 درصد تاریخ شفاهی ما مربوط به حوزه جنگ و انقلاب است.
 
در تاریخ شفاهی اصل بر آرشیوسازی است یا چاپ کتاب؟
این پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی گفت: در زمینه شکل پیاده‌سازی و مکتوب کردن تاریخ شفاهی چندین روش وجود دارد که معمولاً در ایران به این صورت است که مصاحبه‌ای با فردی به منظور چاپ کتاب صورت می‌گیرد و آرشیوسازی و مستندسازی درستی از آن شکل نمی‌گیرد و این مسئله متاسفانه نقطه ضعف بزرگ ما در خروجی‌های تاریخ شفاهی است چراکه معمولاً برای تحقیقات بیشتر به منابع اصلی و آرشیو اصلی جهت راستی‌آزمایی دسترسی وجود ندارد. استفاده از تاریخ محلی و تدوین آن شکل آگاهانه‌ای ندارد. پژوهش‌ها سلیقه‌ای هستند و ساختار تاریخ محلی را رعایت نمی‌کنند و ارتباط وسیعی بین آن‌ها وجود ندارد.
 
ساختار کلی تدوین تاریخ شفاهی
حسن‌آبادی در خصوص تدوین مصاحبه‌ها و ساختار کلی آنها در تاریخ شفاهی گفت: بعد از گذر از مراحل پیاده‌‏سازی، سندسازی و مستندسازی مصاحبه، مرحله تدوین شروع می‏‌شود که مرحله حساسی است چرا که یکی از مهم‌ترین کارکردهای تاریخ شفاهی این است که بیان‌کننده احساسات، خواسته‌ها و دیدگاه‌های یک جامعه است که خواسته‌ها و نظریات مردم یک دوره را به دوره بعد انتقال می‌دهد. پس تدوینگر بایستی به متن تسلط کامل داشته و بتواند با آن، همذات‌پنداری کند، به طوری که مطالب در ذهنش جای خود را پیدا کنند.

مدیر مرکز اسناد آستان قدس رضوی سپس به اهمیت تاریخ محلی اشاره کرد و افزود: تاریخ محلی در تاریخ شفاهی اهمیت زیادی دارد، به‌ویژه اگر اطلاعات تاریخی وسیعی را مشخص کنید. ما انواع تدوین در تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی داریم که همچنان محل مناقشه هستند و با احتیاط از آن‌ها یاد می‌شود.
 
مولفه‌های تاثیرگذار بر خروجی نهایی در تاریخ شفاهی
حسن‌آبادی در خصوص عوامل تاثیرگذار بر خروج نهایی تصریح کرد: باید بپذیریم که تاریخ شفاهی در ایران دولتی و حکومتی است پس خط‌مشی‌ها و سیاست‌های دولت بر دستورالعمل‌های سازمان‌ها و نهادها تاثیر مستقیم می‌گذارد و چهارچوب‌ها و سیاست‌های کلی یک سازمان تحت‌تاثیر تاریخ شفاهی حمایتی تعریف می‌شود.

حسن آبادی دومین عامل تاثیرگذار را مصاحبه‌کننده دانست که تاثیر مستقیم بر خروجی دارد و بسته به میزان دانش، تسلط به موضوع، جهت‌گیری سیاسی، نوع پیش‌داوری و قضاوت و حتی جنسیت و مرد یا زن بودنش تاثیر مستقیم و اثرگذاری بر متن خروجی می‌گذارد.

وی در مرحله آخر، تدوین‌گر را از مولفه‌های تاثیرگذار بر خروجی در تاریخ شفاهی خواند و گفت: بهتر است تدوین‌گر و مصاحبه‌کننده یکی باشند چرا که به سندیت موضوع نزدیک‌تر است و گاه با مصاحبه‌شونده راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کند و در خروجی نهایی تاثیر بهتری خواهد گذاشت.

حسن‌آبادی در پایان به موضوع نوع خروجی در تاریخ شفاهی اشاره کرد و یادآور شد: در کشور ما روی کتاب و مقاله تکیه می‌شود، اما در دنیا این امر متفاوت است. مراکزی که در زمینه تاریخ شفاهی فعالیت می‌کنند باید به لهجه در تاریخ شفاهی توجه کنند. این موضوع به‌خصوص در تاریخ محلی بسیار مهم است و چون الگو شهر تهران است کمتر به آن توجه می‌شود. همچنین توجه به شخصیت و حفظ آن در خروجی بسیار مهم است، چرا که خروجی نهایی باید بازگوکننده احساسات، حالات، طرز فکر و شخصیت مصاحبه‌شونده باشد و آن را با حفظ کامل امانت‌داری انتقال دهد.