به این ترتیب الیف شافاک، نویسنده شناخته شده ترک، با رمان « 10 دقیقه و 38 ثانیه در این دنیای عجیب» رقیب مارگارت اتوود شد که با رمان «وصیت‌ها» در فهرست نامزدهای نهایی این جایزه قرار دارد.
شافاک از جمله نویسندگانی است که کتاب‌های بسیاری از او به فارسی ترجمه شده و با وجود اصل و نصبش که به کشور همسایه ما، ترکیه، می‌رسد، حضورش در یک رقابت جهانی ادبی و در جایزه‌ای معتبر نگاه‌های مختلفی را در پی داشته است. و بسیاری در ایران از کنار هم قرار گرفتن این دو نام در میان نامزدهای جایزه بوکر تعجب کردند، به همین دلیل با دو تن از مترجمان آثار شافاک در ایران به گفت‌و گو درباره کم و کیف آثار این نویسنده پرداخته‌ایم.
علی سلامی، مترجم کتاب « 10 دقیقه و 38 ثانیه در این دنیای عجیب»، این کتاب را خیلی متفاوت‌تر از دیگر آثار شافاک خواند و گفت: این کتاب به لحاظ سبک نویسندگی خیلی متفاوت است. فقط هم در میان آثار خود شافاک نه، بلکه در بین آثار ادبیات جهان، متفاوت و منحصر به فرد است. هر چند که به لحاظ تفکر و دیدگاه نویسنده با دیگر آثار شافاک، اشتراکاتی هم دارد.
این مترجم در ادامه توضیح داد؛ داستان بر اساس یک نظریه علمی شکل گرفته است که می‌گوید؛ وقتی انسان می‌میرد، مغزش 10 دقیقه و 38ثانیه به حیات خود ادامه می‌دهد و تمام زندگی‌اش در این ده دقیقه وسی و هشت ثانیه مرور می‌شود و جلوی چشم‌هایش می‌آید. الیف شافاک از این نظریه علمی، برای نوشتن رمانش استفاده کرده است.
سلامی گفت: در رمان به طور معمول با فصل‌بندی مواجهیم، اما در این رمان دقیقه‌بندی داریم. و در هر دقیقه، بخشی از زندگی قهرمان داستان معرفی می‌شود. قهرمان داستان، زنی مرده است که جسدش را توی سطل آشغال انداخته‌اند و تمام زندگی‌اش در آن ده دقیقه و سی و هشت ثانیه مرور می‌شود. داستان‌ها به طور معمول، شروع، میانه و پایان دارد. در اینجا داستان با پایان شروع می‌شود. در فصل اول، داستان تمام می‌شود و در فصل دوم، داستان شروع می‌شود.
مترجم رمان « 10دقیقه و 38 ثانیه در این دنیای عجیب» درباره شانس الیف شافاک در جایزه بوکر گفت: دقیقا نمی‌توان در این زمینه نظر داد. اما به هر حال، مارگارت اتوود هم نویسنده بزرگی است. کار جدید مارگارت اتوود ادامه داستان «سرگذشت ندیمه» است که کار موفقی بود و در جهان و حتی در ایران هم پرفروش بود. فیلم و سریال هم بر اساس آن ساخته شده و اتوود در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد. اما جایگاه الیف شافاک قابل مقایسه با اتوود نیست. به لحاظ نویسندگی و قدرت نگارش مارگارت اتوود جایگاه ویژه‌ای دارد. البته هر دو نویسنده پرفروش و موفق هستند اما مارگارت اتوود جایگاه بالاتری دارد.
سلامی در ادامه به جمع شدن این کتاب از بازار کتاب ایران گفت: این کتاب بعد از ترجمه، مجوز گرفت و منتشر شد. اما دو ناشر دیگر هم نسبت به انتشار این کتاب اقدام کرده بودند و ظاهرا در کتابخانه ملی ثبت شده بود. آن دو ناشر ، اعتراضاتی کردند که چرا این کتاب یک ماهه چاپ شد، چطوری مجوز گرفت و... در حالی که در ارشاد نویسنده را می‌شناسند و مجوزش سریع‌تر صادر می‌شود. کتاب « کار انگلیسی‌هاست» هم یک ماهه چاپ شد و به چاپ چندم رسید. این کتاب هم به چاپ هشتم هم رسید. اما ناشران رقیب، گزارش‌هایی دادند که در ارشاد، نسبت به این کتاب تضاد دیدگاه به وجود آمد و در نهایت مجوزش باطل شد. من پیش از این هم «مورد معمار» را از الیف شافاک ترجمه کرده بودم. در مور این کتاب هم ما از شش ماه پیش می‌دانستیم که چنین کتابی منتشر می‌شود و قرار بود که ترجمه و چاپ شود. آن دو ناشر فکر می‌کردند که خودشان باید این کتاب را منتشر کنند و وقتی این کتاب در عرض یک ماه منتشر شد، غافلگیر شدند. در عرض یک ماه، کار ترجمه و ویرایشش همزمان انجام میشد. به طور کلی هنگامی که بدانم در ترجمه کتابی رقیب دارم، به سرعت ترجمه می‌کنم و بیست و چهار ساعته کار می‌کنم.
در ادامه به سراغ صابر حسینی دیگر مترجم آثار الیف شافاک رفتیم. صابر حسینی که آثاری چون من و استادم، فکر نکن تنهایی، پنهان و... را ترجمه کرده است، درباره کلیت ادبیات این نویسنده گفت: ادبیات شافاک وجوه مختلفی دارد. ولی به خاطر زن بودن نویسنده، وجوه زنانه کار و کاراکترهای زن، پر‌رنگ‌تر هستند. در آثارش به طور کلی، سعی در نشان دادن هویت زنانه دارد. کارهای خانم شافاک به دو بخش عمده تقسیم می‌شود؛ بخشی از کارهای او به موضوعات عرفانی پرداخته، مانند کار معروفش «ملت عشق» و کارهایی مثل «محرم» و «پنهان»، که رابطه انسان‌ها را با عرفان شرقی در نقاط مختلف دنیا بررسی کرده است. اینها آثاری هستند که سال‌ها پیش نوشته شده‌اند.
او در ادامه گفت: بخش دیگر کارهای خانم شافاک به موضوعات سیاسی و اجتماعی مرتبط است. و به خلق فضای اجتماعی در رمان‌هاش پرداخته است. او در رمان «سه دختر حوا» به موضوعات روز پرداخته است. البته لابه‌لای این داستان‌ها به عشق هم پرداخته است. خانم شافاک توانسته توجه مردم را در ترکیه و کل دنیا به طرف خودش جلب کند و یکی از دلایل موفقیتش هم این است که کتاب‌هایش را به زبان انگلیسی می‌نویسد. این باعث شده که کارهایش در دنیا انعکاس بهتر و بیشتری داشته باشد.
صابر حسینی تاکید کرد: الان از بین نویسندگان ترکیه، بعد از اورهان پاموک یا حتی پیش از او، شافاک را در دنیا می‌شناسند. از جمله نویسندگان پرکار هم هست که هر سه سال یک بار یک رمان خوب به دنیای ادبیات معرفی کرده است.
.png)
وی در پاسخ به این بحث که در ایران، خیلی از منتقدان، شافاک را نویسنده‌‌ای عامه‌پسند می‌دانند، گفت: به صورت غیر رسمی این سوال را بارها شنیده‌ام و به شدت با این نظر مخالفم و نکته‌ای که باعث شده، مردم به این نتیجه برسند، موفقیت رمان «ملت عشق» است.
حسینی گفت: این ذهنیت بین مردم ما هست که هر کتابی که به چاپ بالای بیستم برسد عامه پسند است. ممکن است برای جذب مخاطب بیشتر، بعضی بخش‌های رمان ویا داستان‌هایش را ساده‌تر نوشته باشد. مثلا در «اسکندر» ممکن است این اتفاق افتاده باشد. ولی کتاب «مَحرَم»، کاملا سنگین و سخت‌خوان است و خواننده را به چالش می‌کشد. حتی بارها با خواننده‌هایی مواجه شدم که با پیش‌فرض «ملت عشق» به سمت «محرم» رفتند و چیزی دستگیرشان نشده است. به خاطر اینکه کتاب کاملا پیچیده و فلسفی است.
به همین دلیل هم من خانم شافاک را در گروه نویسندگان عامه پسند قرار نمی‌دهم. ولی این را می‌پذیرم که همه کتاب‌های خانم شافاک در یک سطح نیستند. اما به طور کلی او از پیچیده‌نویسی سال‌های قبلش دور شده و پیچیده‌نویسی‌اش متعلق به دوره‌ای است که به زبان ترکی می‌نوشت. به هر حال، نویسندگان در دوره‌های مختلف، کتاب‌های متفاوتی می‌نویسند.
نظرات