خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- کتاب «دموکراسی و محدودیت‌های خودگردانی» نوشته «آدام پشوورسکی» که محمد زهدی گهرپور آن را به‌تازگی به فارسی برگردانده و نشر ثالث منتشرش کرده است، تاملی است در باب وضعیت کنونی دموکراسی‌ها و نسبت این وضعیت، با آنچه که از دموکراسی مطلوب در ذهن داریم.
 
نویسنده کتاب، آدام پشِوورسکی از نویسندگان سرشناس در حوزه فلسفه سیاسی است که تمرکز مطالعاتش بر نظریه دموکراسی بوده است. مترجم کتاب در پیشگفتارش، با اذعان به اینکه پشوورسکی در ایران کمتر شناخته شده، این کتاب را زمینه‌ای برای شناخت بهتر و بیش‌تر مجامع علمی و محافل دانشگاهی با اندیشه او ارزیابی کرده است.
 
آدام پشوورسکی استاد دانشگاه نیویورک است. او در سال 1940 در ورشو، پایتخت لهستان به دنیا آمده و در سال 1966 از دانشگاه نورث وسترن مدرک دکتری خود در علم سیاست دریافت کرده است. پشوورسکی در سال 1991 به عضویت آکادمی علوم و هنر آمریکا درآمده و در سال 2001 برای کتاب «دموکراسی و توسعه» جایزه مرکز بین‌المللی محققان وودرو ویلسون را دریافت کرده است. این جایزه هر ساله به محققانی اعطا می‌شود که توجه خاصی به نظریات وودرو ویلسون رئیس‌جمهور اسبق آمریکا داشته‌اند و در پی ممزوج کردن سیاست، تحقیقات و تصمیم‌سازی به نفع همگان بوده‌اند. پشوورسکی همچنین در سال 2010 جایزه جان اسکایت در علوم سیاسی را به‌خاطر «بالا بردن استانداردهای علمی مرتب با تحلیل روابط بین دموکراسی، سرمایه‌داری و توسعه اقتصادی» دریافت کرده است.
 
حوزه مطالعاتی پشوورسکی اقتصاد سیاسی و نظریه دموکراسی است و نگارش سیزده کتاب و تعداد بسیاری مقاله در کارنامه او دیده می‌شود. از جمله آثار مهم او درباره دموکراتیزاسیون و اقتصاد سیاسی می‌توان به «دموکراسی و بازار»، «سرمایه‌داری، دموکراسی و دانش» و «حکومت‌ها و بازار» اشاره کرد.
   
به گفته مترجم، آثاری که در زمینه دموکراسی در ایران ترجمه و تالیف شده‌اند، همگی رویه‌ای واحد را در پیش گرفته‌اند و بر تعریف ساده دموکراس، یعنی حکومت مردم بر مردم، تاکید دارند. اما نوع پرداخت کتاب «دموکراسی و محدودیت‌های خودگردانی» به مقوله دموکراسی از جنسی دیگر است. این کتاب در پی تبدیل دموکراسی به یک فضیلت نیست. نگرش نویسنده به مقوله دموکراسی از جنس اخلاق و فلسفه نیست و تلاش دارد در بستری تاریخی به این موضوع بپردازد. نویسنده تاریخچه‌ای مبسوط از شکل‌گیری دموکراسی در یونان باستان و تحول آن در روم ارائه می‌دهد و معتقد است دموکراسی بعد از نابودی حکومت روم باستان، دیگر بار در قرون جدید مورد توجه قرار می‌گیرد و انگیزه‌ای برای بسیج توده‌های مردم برای برآورده شدن اهداف و امیال سیاستمداران است.
 
به اعتقاد پشوورسکی، آنچه ما امروز به عنوان دموکراسی می‌شناسیم چیزی نیست مگر ایده نهادهای نمایندگی که رفته‌رفته از ایده بنیادینی برآمدند که دنیا را در نیمه دوم سده هجدهم متحول کرد؛ ایده‌ای که مضمون آن لزوم حکومت مردم بر مردم بود.
 
پشوورسکی معتقد است فقط زمانی می‌توان شهروندانِ برابر را مردمانی آزاد دانست که خود واضع قوانین حاکم بر خویش باشند. افزون بر این، آزادی حد اعلای ارزش سیاسی، یا به تعبیر بسیاری، «همه چیز» بوده است. با این حال، اگر دموکراسی‌های معاصر را بر مبنای آرمان‌های حکومت خودگردان، برابری و آزادی داوری کنیم، درمی‌یابیم دموکراسی با آن چیزی که آرزویش را داشتیم فرسنگ‌ها فاصله دارد.
 
پشوورسکی معتقد است آرمانی که مشوق طرفداران تاریخی دموکراسی در طول دویست سال گذشته بوده، خودگردانی است. ایده‌ای که ما را از ساخت نهادهای نمایندگی به سمت دموکراسی رهنمون می‌کند. او معتقد است ایده خودگردانی از یونان نیامده است، این آرمان به تدریج به ساختاری تبدیل شده است که آزادی را والاترین ارزش سیاسی تلقی می‌کند. پشوورسکی معتقد است که آرمان خودگردانی هنگامی رنگ تحقق را به خود خواهد دید که مردم با قوانینی اداره شوند که خودشان آن را تعیین می‌کنند و همه در پیشگاه آن برابر باشند.
 
به اعتقاد پشوورسکی، دموکراسی همواره با چهار چالش روبه‌روست؛ چالش‌هایی که این روزها آتش نارضایتی گسترده و شدیدی را شعله‌ور کرده است. این چالش‌ها عبارتند از: 1. ناتوانی در برقراری برابری در حوزه اجتماعی-اقتصادی؛ 2. ناتوانی در ایجاد حس تاثیرگذار بودن مشارکت سیاسی در مردم؛ 3. ناتوانی در دادن این اطمینان به مردم که دولت‌ها آنچه از آنها انتظار می‌رود انجام می‌دهند، نه آن چیزی که در اختیار آن‌ها نیست؛ 4. ناتوانی در ایجاد تعادل میان برقراری نظم و عدم مداخله. با این وجود، دموکراسی بی‌وقفه امیدهای ما را می‌کند.
 
کتاب «دموکراسی و محدودیت‌های خودگردانی» هشت فصل دارد. فصل اول کتاب که «درآمد» نام گرفته است، با تمایز گذاشتن میان دموکراسی در مفهوم عام و دموکراسی در مفهوم خاص آغاز می‌شود و به مقولاتی نظیر برابری، مشارکت، نمایندگی و آزادی می‌پردازد.
 
فصل دوم کتاب متمرکز بر مقوله «خودگردانی مردم» است و نسبت خودگردانی با ناهمگونی را بررسی کرده و قرائتی آلترناتیو از مقوله خودگردانی ارائه داده است. فصل سوم کتاب نیز «تاریخچه‌ای کوتاه از نهادهای نمایندگی» نام گرفته است و نسبت نهادهای نمایندگی با دموکراسی، ظهور نهادهای نمایندگی، حق رای، مشارکت انتخاباتی و روابط قوای قانونگذاری و مجریه را بررسی کرده است.
 
فصل چهارم کتاب «برابری» نام دارد. در این فصل ریشه‌های برابری در نسبت میان آریستوکراسی و دموکراسی بررسی شده و مقولاتی نظیر نسبت دموکراسی و ثروت و توزیع درآمد در آن مورد توجه قرار گرفته است. «انتخاب و مشارکت»، «کارگزار»، «آزادی» و «دموکراسی به مثابه اجرای خودگردانی در دوران کنونی» نام دیگر فصول کتاب است.
 
کتاب «دموکراسی و محدودیت‌های خودگردانی» نوشته آدام پشوورسکی را محمد زهدی گهرپور ترجمه کرده و نشر ثالث آن را در 317 صفحه و با قیمت 38 هزار تومان، در سال 1398 منتشر کرده است.