ایده راه‌اندازی انتشارات ایرانشناسی از کجا آمد؟
انتشارات ایرانشناسی توسط مرحوم مجید بختیاری در سال 1372 تأسیس شد. مرحوم پدرم به‌عنوان ناشر طلایی، مدیرمسئول مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی هم بود. فعالیت انتشارات ایرانشناسی تا سال 81 بیشتر در زمینه غنی کردن آرشیو، داده‌ها و اطلاعات بود. این انتشارات در سال 81 رسما اولین محصولات خود را به بازار عرضه کرد و تا امروز بیش از 200 عنوان کتاب در حوزه گردشگری، محیط‌زیست و ایرانشناسی منتشر کرده است. تمرکز فعالیت‌های ما تاکنون در حوزه ایرانشناسی و معرفی جنبه‌های مختلف آن بود، چراکه مؤسسه گیتاشناسی بیشتر در حوزه جغرافیا فعالیت داشت.
مرحوم بختیاری مدیرمسئول مؤسسه گیتاشناسی هم بودند، چرا شاهد فعالیت شما در این مؤسسه نیستیم؟
بعد از فوت پدر مدیرمسئولی انتشارات ایرانشناسی به من واگذار شد. (خوشبختانه پدر تا آخرین سال‌های عمر خود ناشر طلایی باقی ماند) بعد از درگذشت پدر مؤسسه گیتاشناسی باید به ورثه واگذار می‌شد اما متاسفانه به‌دلیل عدم همکاری‌های لازم از سوی عموهای بنده که در آن مجموعه فعالیت داشتند، این اتفاق تا امروز نیفتاده است. نامه‌نگاری‌های زیادی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتیم، و امیدوارم با مساعدت‌های این نهاد به‌زودی شاهد این اتفاق باشیم تا بتوانیم همانند گذشته با وجهه‌ای شایسته راه این مجموعه را ادامه دهیم. در واقع به همین دلیل نتوانستم در این مؤسسه فعالیت و آن را براساس سیاست‌ها و ایده‌های پدر هدایت کنیم.
یک سال بعد از فوت پدر غرفه گیتاشناسی را با همان کیفیت‌های مدنظر او در نمایشگاه کتاب تهران برپا کردیم اما متأسفانه به همان دلایل گفته شده دیگر این موسسه در نمایشگاه‌ها حضور پیدا نکرد. از سال 96 به بعد تصمیم گرفتیم ایده‌های پدر را در انتشارات ایرانشناسی دنبال و عملی کنیم. بر همین اساس تولیداتی را نیز در زمینه جهان با عنایت به اهداف پدر خواهیم داشت.
چه اثری را قرار است در زمینه گیتاشناسی به چاپ برسانید؟
نخستين اثر ما در این زمینه «اطلس جامع گردشگری ایران و جهان» است. این قول را می‌دهیم که در سال 98 و در نمایشگاه کتاب سال 99 شاهد حجم زیادی از محصولاتی باشیم که در قالب جغرافیا و فراتر از مرزهای ایران با ایده‌های نو از سوی انتشارات ایرانشناسی تولید می‌شود. البته این کار را تا زمانی انجام خواهیم داد که نتوانیم اهدافمان را ذیل عنوان 40 ساله موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی ادامه دهیم. طبیعتا هرزمان مسائل مربوط به انتقال مؤسسه به ورثه برطرف شود، کارهایمان را در همان مؤسسه پیگیری خواهیم کرد تا شأن و مقام پدر تضییع نشود.
ناشران کمی در حوزه گردشگری فعالیت می‌کنند، از دیدگاه شما دلیل این امر چیست؟
معمولا ناشران مختلف گریزی هم به موضوع گردشگری و یا موضوعات دیگر می‌زنند اما روی آن متمرکز نمی‌شوند تا چالش‌های آن را ببینند و مخاطب‌سنجی کنند. البته ناشرانی هستند که با نگاه‌های متفاوت به حوزه گردشگری می‌پردازند. این امر کمک می‌کند تا هر نوع مخاطب با سلیقه خود کتاب موردنظرش را پیدا کند.
خوشبختانه حوزه گردشگری مخاطبان زیادی دارد اما این ناشر است که باید موضوع را به مخاطب عرضه کند. زمانی که شروع به انتشار کتاب‌های محیط‌زیستی کردیم، نسبت به استقبال مردم خوش‌بین نبودیم. اما به مرور سلیقه مخاطبانمان را به سمت این کتاب‌ها هدایت کردیم، به‌گونه‌ای که الان آنها هستند که از ما تقاضای این قبیل کتاب‌ها را دارند. در واقع تا قبل از این کتاب‌های محیط‌زیست با رویکردی که ایرانشناسی در پیش گرفت در بازار نبود و بیشتر کتاب‌های این حوزه به نوعی کلی‌گویی و یا کاملا تخصصی بود. الان هم مردم بیشتر به دنبال کتاب‌هایی هستند که اطلاعت کلی درباره یک موضوع را در اختیارشان قرار دهند. اما این کار با توجه به وسعت این سرزمین و تنوع اقلیم و بیوم‌های گوناگون، تقریبا به‌صورت جامع یا کامل در یک کتاب نشدنی است.
با گسترش فضای مجازی بسیاری از مردم به بهانه اینکه همه نوع اطلاعات در این فضا وجود دارد به سراغ کتاب نمی‌آیند. بسیاری از مطالبی که در فضای مجازی منتشر می‌شود، دارای کپی‌رایت و یا اعتبار علمی نیستند و یا اینکه کپی‌برداری شده از دیگر سایت‌ها هستند. موضوع دیگر بحث نقشه‌هاست. درست است که با توسعه فضای مجازی و ورود تکنولوژی در زندگی روزمره، نقشه‌های چاپی کم‌کاربردتر شده‌اند، اما این باعث از بین رفتن نقشه‌ها نخواهد شد. من به‌عنوان ناشری که در زمینه تولید نقشه فعالیت دارد باید نحوه ارائه داده‌هایم را برای مخاطب جذاب کنم. انتشارات ایرانشناسی در نظر دارد با هدف جا انداختن فرهنگ استفاده از نقشه در میان ایرانیان، ضمن تولید نقشه‌های کاغذی با بهره‌گیری از متدهای نوین جغرافیایی، از امکانات فضای مجازی هم در این زمینه کمک بگیرد.
جای چه کتاب‌هایی را در حوزه گردشگری خالی می‌بینید؟
کتاب‌هایی که اطلاعات بیشتری درباره آثار طبیعی و تاریخی ارائه و به خواننده این فرصت را بدهند تا از زوایا و جنبه‌های مختلف به آن آثار نگاه کنند. اما اینکه مخاطب تا چه اندازه به این اطلاعات علاقه دارد، بحث دیگری است. انتشارات ایرانشناسی در طول سال‌های فعالیت خود و براساس نیازسنجی مخاطبانش به این نتیجه رسیده که بسیاری از مردم به دنبال اطلاعات سطحی درباره آثار طبیعی و تاریخی هستند و از طرفی با مخاطبان جدیدی روبه‌رو می‌شویم که تخصصی‌تر سفر می‌کنند و داده‌های دقیق‌تری لازم دارند.
بحث فرهنگ گردشگری یکی از موضوعاتی است که جای کار بسیاری دارد. البته بیان مسایل مربوط به این حوزه مانند حفاظت از محیط‌زیست، احترام به جوامع محلی و... در کتاب به تنهایی کفایت نمی‌کند و باید با رفتار، فرهنگ گردشگری و نحوه برخورد با محیط‌زیست و طبیعت را جابیندازیم. معتقدم هرکاری بعد از یک مدت برای مخاطب یکنواخت می‌شود، باید از طریقی پویایی در موضوع گردشگری و نحوه ارائه آن را مدنظر قرار دهیم. مخاطب باید تغییر و پویایی کتاب‌های گردشگری را درک کند و تشخیص دهد تا از این آثار استقبال کند. اگر همیشه به ارائه اطلاعات تکراری درباره یک اثر طبیعی یا یک بنای تاریخی بسنده کنیم، مخاطب به سراغ کتاب‌های این حوزه نمی‌آید.
نظر شما