شیما کریمی، از مخاطبانی است که داخل غرفه یکی از ناشران ایستاده و کتابهای را ورق می‌زند. وقتی از او درباره ناشر می‌پرسم، می‌گوید که شناختی نسبت به این ناشر یا ناشران دیگر ندارد اما چون بن تخفیف دارد و چند نفر این ناشر را به او معرفی کردند، به غرفه این انتشارات آمده تا کتاب بخرد و از بن تخفیف استفاده کند.
اگر از کتابی خوشم بیاید، می‌خرم
الهه نظری هم از مادرانی است که برای خرید کتاب برای نوه‌‌های 4 و 9 ساله‌اش به نمایشگاه آمده است. او معلم بازنشسته آموزش و پرورش است و می‌گوید شناختی نسبت به ناشران و کتابهای آنها ندارد. فقط کتاب‌ها را ورق می‌زند، عکس‌هایشان را می‌بیند و اگر خلاصه‌ای داشته باشند می‌خواند و اگر خوشش آمد می‌خرد.
معصومه ضیایی هم از مراجعه‌کنندگان به سی‌ودومین نمایشگاه کتاب تهران است و می‌گوید من ابتدا به کانون پرورش فکری می‌روم. کانون را از دوران بچگی می‌شناسم و در کودکی کتاب‌هایش را می‌خواندم. کانون نسبت به ناشران دیگر معروف‌تر و قابل اعتمادتر است و وقتی به نمایشگاه می‌آیم مستقیما به غرفه کانون می‌روم.
با نشر قدیانی بزرگ شده‌ام
ریحانه اسدی، نیز از مشتریانی است که سبدی پر از کتاب در صف صندوق نشر قدیانی ایستاده و منتظر است نوبتش شود. از او درباره میزان شناختش نسبت به ناشران کودک می‌پرسم و او پاسخ می‌دهد: من از کودکی با کتابهای نشر قدیانی بزرگ شده‌ام و هنوز هم آنها را می‌خوانم اما برای فرزندانم. امسال هم به نمایشگاه آمدیم تا کتابهای جدید این نشر را برای دختر و پسرم تهیه کنم. البته بچه‌ها به کتابهای نشر هوپا هم علاقه دارند و می‌خواهم به آنجا هم سری بزنم. به نظرم از بین ناشران کودک، کتابهای انتشارات قدیانی، فندق و هوپا برای بچه‌ها مناسب است.
محمد روحانی نیز از مخاطبانی است که برای خرید کتابهای مذهبی برای فرزندش به نمایشگاه آمده است و می‌گوید: تعدادی از ناشران مانند نشر قدیانی تنوع زیادی در حوزه آثار مذهبی دارد و من این ناشران را با پرسش از همکارانم پیدا کردم.
کتابهای افق را در کودکی می‌خواندم
پارسا اقتداردوست، مخاطب دیگری است که نشر افق را برای خرید انتخاب کرده و می‌گوید: کتابهای نشر افق را از کودکی می‌خواندم و به نظر من نشر خوبی است هم کتابهای کودک و هم کتابهای نوجوانش و به ترجمه رمان‌های خارجی هم علاقه دارم. البته رمان‌های نشر پیدایش و قدیانی هم دنبال می‌کنم و این نشرها معروف‌ترین نشرهای کودک و نوجوان هستند.
پسر 7 ساله‌ام در فضای مجازی هوپا را دنبال می‌کند
سحر کارگر نیز از مادرانی است که در هیاهویی که در غرفه هوپا برپاست با پسرش به دنبال کتاب می‌گردد و می‌گوید: من هوپا را خیلی سال است که دنبال می‌کنم و همراه پسرم همه کانال‌های تلگرامی و اینستاگرام این نشر را دنبال می‌کنم از سرمگس تا کارآگاه سیتو و ته جدولی و تام گیتس و پسرم بیش از 10 مجموعه از هوپا دارد. و کتابهای هوپا سبب شده پسرم به کتابخوانی علاقه‌مند شود و کتاب‌خوان حرفه‌ای باشد.
سوشیانت عبداللهیان، پسری 12 ساله است که با دقت در حال بررسی کتاب‌هاست. او می‌گوید: سال گذشته به صورت کاملا اتفاقی، کتاب «جویندگان مقبره» را از نشر هوپا خریدم و کتاب خیلی جالبی بود و بعد تعدادی کتاب دیگر هم گرفتم و خواندم و علاقه‌مند شدم کتابهای دیگر را هم بخوانم و امسال هم آمدم تا کتابهای مورد علاقه‌ام در ژانر علمی و تخیلی را خریداری کنم. اما کتاب جدیدی نمی‌بینم که بخرم. به نظر من قبلا تنوع کتابهای هوپا بیشتر بود.
پدر سوشیانت، هم می‌گوید: پسرم به کتابهای هوپا علاقه دارد و ما مستقیما به غرفه این انتشارات آمده‌ایم اما به نظر من قیمت کتاب‌ها کمی گران است و از سویی من دوست دارم فرزندم بیشتر کتابهای تالیفی بخواند و بهتر است هوپا توجه بیشتری به این حوزه داشته باشد.
.jpg)
زهره اللهیاری، نیز دختر نوجوانی است که درحال ورق زدن کتابهای نشر باژ است و می‌گوید شناختی نسبت به ناشران و نویسندگان ندارد و فهرستی هم برای خرید کتاب از نمایشگاه آماده نکرده است و هر سال وقتی به نمایشگاه می‌آید به اندازه بن تخفیفی که دارد در غرفه‌ها می‌چرخد، کتاب‌ها را ورق می‌زند و هرکدام که دوست داشت، می‌خرد.
معروف‌ترین نشر کودک و نوجوان کدام است؟
در ادامه دختری را می‌بینم که به همراه خواهر کوچکترش به دنبال نشر پرتقال می‌گردد. از او می‌پرسم این‌همه ناشر کودک، چرا به دنبال پرتقال هستید؟ در پاسخ می‌گوید: نشر پرتقال و هوپا معروف‌ترین نشر کودک و نوجوان است. خواهرم دو سه سال است کتابهای هوپا و پرتقال را می‌خواند و راضی بوده و می‌خواهیم بقیه کتابهای این ناشران را هم ببینیم. پرنیان برادران می‌گوید البته کتاب‌هایی هم از انتشارات افق و اعتلای وطن خوانده‌ام ولی کتابهای هوپا و پرتقال بیشتر به سلیقه‌ام نزدیک بود.
فرزانه هراتیان هم از مراجعه‌کنندگانی است که در غرفه انتشارات پرتقال مشغول تورق کتاب‌هاست و می‌گوید من از اساتید دانشگاه علوم و تحقیقات هستم. تعدادی از دانشجویانم مترجمان تعدادی از این کتاب‌ها بوده‌اند که البته کارشان هم خیلی ضعیف بوده و روانی ترجمه در آنها رعایت نشده است. امروز به این انتشارات آمدم تا بتوانم با مسئولان این انتشارات ارتباط بگیرم و دلیل انتخاب آنها را جویا شوم و ایرادهای کتاب‌ها را تذکر دهم.
کتابهای علمی و تخیلی خیال کودکان را پرورش می‌دهد
بعد از گفت‌وگو با خانم هراتیان به مردی برخورد کردم که خودش را حمید گلزار معرفی کرد و از شهر قم به نمایشگاه آمده بود. او بیش از 10 کتاب را روی‌هم چیده بود تا بخرد. از او می‌پرسم چرا این‌همه کتاب انتخاب کرده و می‌گوید: دختر من 15 ساله است و علاقه زیادی به کتابهای نشر پرتقال دارد و از یک سال پیش تا به حال همه کتابهای کتابخانه‌اش کتابهای نشر پرتقال است. حتی برادرش که 7 سال دارد هم به خواندن کتابهای پرتقال علاقه‌مند شده است و با پرداختن به موضوعات علمی و تخیلی، تخیل بچه‌ها را پرورش می‌دهد. براین بچه‌ها حاضر نشدند به هیچ غرفه‌ای بروند و مستقیم به پرتقال آمدند.
مخاطبان بر چه مبنایی باید کتاب‌هایشان را انتخاب کنند؟
مصطفی خرامان درباره نحوه انتخاب کتاب کودک و نوجوان می‌گوید: خانواده‌ها معمولا لیست و فهرستی از کتابهای خوب ندارند و هیچ چاره‌ای به جز خرید کتاب‌هایی که می‌بینند، ندارند. مشکل این است که ما هیچ مرجعی نداریم که پدر و مادرها بتوانند به آنجا مراجعه کنند و لیست بگیرند. مثلا در کشور امریکا، NGOهایی هستند که لیست‌های مشخصی از کتابهای خوب ارائه میدهند و نویسندگانی که کتابهای خوبی دارند، آثارشان را به این NGOها میدهند تا مطالعه کنند. و کتاب‌هایی که NGOها تایید می‌کنند، چاپ می‌شود و در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرد اما ما چنین نهادهایی نداریم. فقط نهاد لاک‌پشت پرنده را داریم که هر 3 ماه یک بار لیستی ارائه می‌دهد اما کسی این نهاد را نمی‌شناسد و سلیقه‌ای عمل می‌کند. از طرف شورای کتاب کودک را داریم که آنها هم سلیقه‌ای عمل می‌کنند.
این نویسنده کودک و نوجوان می‌گوید: مجلات رشد در آموزش و پرورش فهرستی به نام رشدنامه دارد که هر کتابی که می‌تواند خانواده‌ها تهیه کنند را به صورت فهرست منتشر می‌کند و هر سال جزوه‌ای منتشر می‌کند و در اختیار مدارس قرار می‌دهد تا مدیرانی که می‌خواهند برای کتابخانه‌های مدارس کتاب بخرند، از این جزوه کتاب انتخاب کنند اما پدر و مادرها از این هم خبر ندارند و مدیران مدارس هم به آن اهمیتی نمی‌دهند. درحالی که این جزوه‌ها خیلی می‌تواند برای بچه‌ها مناسب باشد. کتاب‌هایی هم که در مجله رشد معرفی می‌شوند، بسیار پرفروش می‌شوند و بسیاری از ناشران تلاش می‌کنند کتاب‌هایشان به این فهرست راه پیدا کند.
به گفته خرامان، راهکار این است که NGOها تقویت شوند مثلا از انجمن نویسندگان کودک و نوجوان بخواهند کتابهای مناسب را به بچه‌ها معرفی کنند و در اختیارشان قرار دهند.
هرکسی به راحتی می‌تواند مجوز نشر بگیرد
مهدی رجبی، از نویسندگان نام‌آشنای حوزه کودک و نوجوان نیز در این باره می‌گوید: متاسفانه امروزه هرکسی به راحتی می‌تواند مجوز نشر بگیرد و کتاب چاپ کند. به نظر من باید معیارهایی وجود داشته باشد و غربال انجام شود تا عناوین را کاهش و کیفیت را بالا ببریم. این که کتابی صرفا از ارشاد مجوز گرفته باشد به معنای استاندارد بودن کیفیت محتوای اثر نیست. متاسفانه انبوه کتابهای کودک و نوجوانی که از سوی ناشران تولید می‌شود، بی‌کیفیت و بازاری است و درصد کمی از آنها برگزیده‌اند و روی آنها فکر شده است. این مساله سبب شده انتخاب برای خانواده‌ها سخت شود.
مردم به جوایز ادبی اهمیت نمی‌دهند
رجبی در ادامه به تاثیر جوایز ادبی در انتخاب کتاب از سوی مخاطبان اشاره می‌کند و می‌گوید: زمانی جوایز ادبی ارزش زیادی داشتند مثلا کتاب‌هایی که در جایزه گلشیری برنده می‌شدند برای همه مهم بود اما الان مردم به جوایز ادبی اهمیتی نمی‌دهند. البته در حوزه ادبیات کودک اتفاقات خوبی در طول این چند سال افتاده و فهرست‌هایی از سوی نهادهایی مانند شورای کتاب کودک، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان و لاک‌پشت پرنده منتشر شده است. همچنین در باشگاه مروجان کتابخوانی هم کتابهای خوبی در استان‌های مختلف معرفی شده است. باید تلاش کنیم این نهادها را به جامعه بشناسانیم.
این نویسنده می‌افزاید: برای این کار شایسته است بخشی از بودجه‌های فرهنگی صرف شناساندن این نهادها به خانواده‌ها شود تا آنها با آگاهی و فهرست مشخصی از کتاب‌ها به نمایشگاه بیایند و در این جا سردرگم نشوند. وقتی خانواده‌ها کتابهای گزینش شده را براساس فهرست‌های ارائه شده از سوی نهادهای مرتبط خریداری می‌کند، کمتر به سوی کتابهای بازاری و بی‌کیفیت می‌روند و به تدریج میزان فروش این گونه آثار کاهش می‌یابد و ناشرانی هم که به فکر سود بیشتر هستند، کم‌کم به سوی تولید کتابهای باکیفیت می‌روند.
خرید کتاب را نوعی سرمایه‌گذاری فکری بدانیم
در این شرایط باید به خرید کتاب به چشم سرمایه‌گذاری فکری نگاه کنیم و زمانی که برای خرید کتاب به نمایشگاه کتاب یا کتابفروشی‌ها مراجعه می‌کنیم فقط به قیمت آن توجه نکنیم و قبل از ورود به نمایشگاه یا کتابفروشی تحقیق کنیم و به فهرست‌های ارائه شده از سوی نهادهای معتبر مراجعه کنیم.
نظر شما