حوزه تخصصی فعالیت شما در زمینه گیاهان ایران است، چه شد که به سمت تألیف کتابی با موضوع آبشارهای ایران رفتید؟
یکی از عواملی که باعث شد به سمت تألیف کتاب در زمینه آبشارهای ایران جذب شوم، گیاهانی بودند که معمولاً در زیستگاه‌های آبشاری رشد می‌کنند مانند سرخس‌ها. در هشت سالی که درباره یک گونه سرخس به نام سرخس پرسیاوشان تحقیق و بررسی می‌کردم، مجبور شدم به آبشارهای کشور سفر که زیستگاه این گونه بود سفر کنم. این موضوع باعث شد به آبشارها علاقه‌مند شوم و تصمیم به تألیف کتابی در این زمینه بگیرم. به مرور مطالب، عکس‌ها، مسیرهای دسترسی و مختصات جغرافیایی آبشارها به کمک شادروان مجید بختیاری، مدیر مسئول انتشارات گیتاشناسی و ایرانشناسی جمع‌آوری شد. حاصل آن کتابی با عنوان «آبشارهای ایران» بود که در سال1387 منتشر شد. با توجه به اینکه اولین کتاب در حوزه گردشگری بود که به صورت گلاسه و با قیمت بالا عرضه می‌شد اما استقبال خوبی از آن صورت گرفت و در همان سال اول به چاپ دوم و در سال‌های بعد به چاپ چهارم هم رسید. این کتاب اشکالاتی داشت و به همین دلیل تصمیم گرفتیم با رفع این اشکالات کتاب آبشارها را به‌صورت راهنمای میدانی ویرایش کلی و تجدید چاپ کنیم.
راهنمای میدانی آبشارهای ایران چه ویژگی‌هایی نسبت به نسخه اول کتاب آبشارهای ایران دارد؟
در کتاب «راهنمای میدانی آبشارهای ایران» در هر صفحه اطلاعات کاملی درباره یکی از آبشارهای ایران آمده است، از جمله مسیرهای دسترسی، نزدیک‌ترین شهر به آبشار، خصوصیات آبشار و... در چاپ قبلی آبشارهایی در کتاب معرفی شده بودند که فاقد تصویر بود اما این موضوع در کتاب راهنمای میدانی برطرف شد. حدود 330 آبشار به‌صورت کامل و همراه با عکس در این کتاب معرفی شده‌اند، بیش از 700 عنوان از آبشارهایی که امیدواریم در سال‌های بعد اطلاعات کاملی از آنها به‌دست بیاوریم در کتاب لیست شده است. با توجه به کمبود اطلاعات جامع در حوزه گردشگری در ایران، این کتاب می‌تواند راهنما و مرجع خوبی برای طبیعت‌گردان و مدیران تورهای طبیعت‌گردی باشد. علاوه بر این چون در سطح دنیا ایران را به‌عنوان کشوری بیابانی می‌شناسند، هر فرد خارجی که با کتاب «آبشارهای ایران» برخورد می‌کند برایش بسیار جالب است که ایران حدود 700 آبشار دارد.
بسیاری از این آبشارها در سنت‌ها، فرهنگ‌ها و آداب و رسوم منطقه خود نقش دارند و دارای اساطیر و افسانه‌های زیادی هستند. به این ترتیب جزو تاریخ و فرهنگ یک منطقه محسوب می‌شوند. کمک اهالی طبیعت‌گردی می‌تواند کتاب «راهنمای میدانی آبشارهای ایران» را کامل‌تر و ایرادهایی که بعضاً در آن وجود دارد را برطرف کند.
کشور ایران دارای طبیعت منحصر به‌فرد و شگفت‌انگیزی است، با این وجود آثار مکتوب زیادی در حوزه طبیعت‌گردی منتشر نمی‌شود، از دیدگاه شما دلایل کمبود کتاب در این حوزه چیست؟
بحث تحقیقات زیست‌شناسی در ایران سابقه کمی دارد و شاید حدود 50 سال است که پژوهشگران ایرانی وارد این حوزه شده‌اند. تا قبل از آن پژوهشگران خارجی در زمینه طبیعت ایران پژوهش می‌کردند و آثار باارزشی را از خود به یادگار گذاشتند. در 40 سال گذشته تحقیقات زیست‌شناسی و شناسایی طبیعت ایران دارای اهمیت شده است، افزون براین بسیاری از افرادی که به‌صورت عاشقانه و تخصصی در زمینه طبیعت ایران کار می‌کردند، نوشته‌ای از خود به جا نگذاشتند. افراد شاخصی وجود دارند که نقاط دور از دسترس ایران را دیده‌اند اما نوشته مکتوبی از آنها در دست نیست. از جمله این افراد زنده‌یاد محمدعلی اینانلو را می‌توان نام برد. البته او منابع تصویری ارزشمندی را از خود به یادگار گذاشتند.
بعد از شروع تحقیقات زیست‌شناسی در ایران، وارد بحث مقاله‌نویسی و تحقیقات دانشگاهی شدیم. اما این تحقیقات به درد عموم نمی‌خورد. اطلاعات جامع بسیار خوبی در زمینه گیاهان ایران به‌صورت فلورهای تخصصی وجود دارد اما این اطلاعات برای عموم قابل استفاده نیست.
سال 92 با توجه به راهنماهای میدانی که درباره گیاهان ایران وجود داشت و صحبت‌هایی که با طبیعت‌گردان ایران داشتم به این نتیجه رسیدم که یک راهنمای میدانی در زمینه گیاهان ایران گردآوری کنم. خوشبختانه کتاب «راهنمای میدانی طبیعت‌گردی با گیاهان ایران» هم مورد استقبال واقع شد. استقبال از «راهنمای میدانی طبیعت‌گردی با کتاب‌های ایران» و «راهنمای میدانی آبشارهای ایران» نشان داد عطشی در جامعه طبیعت‌گردی نسبت به این کتاب‌ها وجود دارد.
با توجه به فراگیر شدن تورهای طبیعت‌گردی در چند سال اخیر، تولید کتاب در این زمینه رشدی داشته است؟
تعدادی محقق در کشور داریم که به‌صورت بسیار تخصصی درباره طبیعت ایران کار می‌کنند. باید این افراد را به سمت تألیف کتاب برای عموم سوق دهیم. تعدادی از این افراد تمایل ندارند اطلاعات خود را به زبان ساده و برای عموم به کار ببرند. این مشکل در ایران وجود دارد. اما امیدوارم افراد علاقه‌مند در حوزه طبیعت‌گردی با گردآوری اطلاعاتشان و مهمتر از آن ارائه این اطلاعات به یک محقق برجسته آن رشته کمبود داده و اطلاعات در زمینه تألیف کتاب‌های گردشگری را برطرف کنند. البته ممکن است در سال‌های بعد برخی از متخصصان این حوزه به سمت تألیف کتاب‌های به زبان ساده برای عموم مردم بروند.
برنامه‌ای برای تألیف کتاب دیگری در حوزه طبیعت‌گردی دارید؟
هدف اصلی‌ام این است که کتاب‌های «راهنمای میدانی طبیعت‌گردی با گیاهان ایران» و «راهنمای میدانی آبشارهای ایران» را کامل‌تر و نواقص آن را برطرف کنم. افزون بر این، قصد دارم با کمک افراد متخصص در زمینه گیاهان دارویی ایران کتابی را تألیف کنم.
در چند سال اخیر با توجه به اقبال مردم به طب سنتی شاهد انتشار آثار زیادی در زمینه گیاهان دارویی هستیم که تعدادی از آنها دارای اطلاعات موثق و علمی نیستند و تعدادی دیگر اطلاعات کتاب‌های مختلف در این زمینه را جمع‌آوری و در کنار هم قرار داده‌اند، می‌توانیم امیدوار باشیم که کتاب بعدی شما مرجعی کامل در زمینه گیاهان دارویی ایران باشد؟
کتاب‌هایی که در زمینه گیاهان دارویی در بازار کتاب ایران وجود دارد برگرفته از چند اثر مرجع این حوزه است. کتاب گیاهان دارویی دکتر زرگری در دهه 50 منبع بسیار خوبی است که بسیاری از کتاب‌های گیاهان دارویی فعلی از آن استفاده کرده‌اند. موضوع مهم در این زمینه توجه به نیاز جامعه است. گاهی اوقات برخی قصد شناسایی گیاهان دارویی در طبیعت را دارند که کتاب خاص خود را می‌طلبد، برخی از افراد هم تنها به فکر استفاده از خواص دارویی این گیاهان هستند که آن هم کتاب خاص خود را می‌خواهد. متأسفانه کتاب کاملی که تمام این اطلاعات را در خود داشته باشد، وجود ندارد. امیدوارم بتوانم با کمک متخصصان حوزه پزشکی و استفاده از مقاله‌های علمی چنین کتابی را در زمینه گیاهان دارویی ایران تألیف کنم.
نظر شما