به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سیزدهمین جشنواره شعر فجر درحالی برگزار شد که مانند دوره گذشته هیچ کدام از کتاب‌های شعر در حوزه کودک و نوجوان نتوانستند برگزیده این جشنواره باشند و فقط دو کتاب «خداحافظی در خیابان پاییز» و «احتیاط کنید! پرنده‌ها پای سفره صبحانه‌اند» به عنوان آثار شایسته تقدیر معرفی شدند. حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا آثار منتشر شده در این حوزه قابلیت پذیرفته شدن به عنوان اثر برگزیده را نداشته‌اند یا معیارها سخت‌تر شده است.
 
دست‌اندرکاران باید پاسخگو باشند
بیوک ملکی، از شاعران پیشکسوت حوزه کودک و نوجوان، در این باره می‌گوید: در طول این سال‌ها کتاب‌هایی داشته‌ایم که قابلیت برگزیده شدن در بخش کودک و نوجوان جشنواره شعر فجر را داشته‌اند ولی انتخاب نشده‌اند. یکی از مشکلات اساسی ما در همه زمینه‌ها نبود نقد است. به نظر من بیش از هر نظری، بهتر است که دوره‌های مختلف جشنواره شعر فجر نقد و بررسی شوند. کتاب‌هایی که نامزد بوده‌اند با کتاب‌های برگزیده و کتاب‌هایی که کنار گذاشته شده‌اند ، مقایسه شوند. در آن صورت اشکال‌ها مشخص می‌شود. آن‌وقت دست‌اندرکاران باید پاسخگو باشند. تا زمانی که ما نقد نداریم مدیران و متولیان ادبی هر طور بخواهند رفتار می‌کنند و جوابگوی کسی نیستند. سیستم برگزاری جشنواره شعر فجر دچار اشکال است و اراده‌ای برای اصلاح ضعف‌ها نیست
این شاعر حوزه کودک و نوجوان می‌افزاید: به عقیده من سیستم برگزاری جشنواره شعر فجر دچار اشکال است. من فقط در موردبخش کودک و نوجوان حرف می‌زنم نه بزرگسال. چند سال پیش خود من عضو شورای سیاستگذاری شعر فجر بودم و آنجا سه مسئله‌ای را که از ضعف‌های جشنواره است مطرح کردم اما دریغ از یک عکس‌العمل مثبت. فکر می‌کنم اصلا اراده‌ای برای اصلاح ضعف‌ها نیست.
 
به گفته ملکی، در اوایل انقلاب، بعضی افراد که کار ادبی می‌کردند ولی شناخت کافی نداشتند، هنگامی که با یک شاعر یا نویسنده کودک و نوجوان روبه‌رو می‌شدند، برای آنها آرزو می‌کردند که به زودی برای بزرگسالان بنویسند. تصور آن‌ها از شعر کودک سادگی و بی‌مایگی بود حال آنکه سرودن برای بچه‌ها به مراتب دشوارتر از شعر گفتن برای بزرگسالان است. حالا احساس می‌شود که جشنواره شعر فجر با همان نگاه، شعر کودک و نوجوان را می‌بینند، ولی با این تفاوت که آن جمله را به کار نمی‌برند.
 
جشنواره شعر فجر تا به حال نتوانسته اعتباری در خور کسب کند
ملکی در ادامه می‌گوید: به نظر من این جشنواره تا به حال نتوانسته اعتباری در خور کسب کند. من حرف‌های زیادی در مورد این جشنواره دارم که به وقتش می‌زنم اما فعلا به این جمله بسنده می‌کنم که شخصا تا زمانی که این افراد امروزی دست‌اندرکار بخش شعر کودک و نوجوان هستند، به هیچ عنوان در این جشنواره شرکت نمی‌کنم و اجازه طرح کتاب‌های بعدی را هم به ایشان نخواهم داد.
 
وقتی تعداد آثار پایین باشد احتمال برگزیده شدن هم کاهش می‌یابد
جواد محقق، دبیر علمی دوازدهمین دوره و عضو هیات علمی یازدهمین و سیزدهمین دوره جشنواره شعر فجر، نیز در این باره می‌گوید: امسال تعداد کتاب‌های تالیفی در حوزه کودک و نوجوان بسیار کم بود، مخصوصا در حوزه شعر تعداد کتاب‌ها حتی به سال گذشته هم نمی‌رسید. طبیعتا وقتی تعداد آثار منتشر شده کاهش می‌یابد احتمال برگزیده شدن هم به همین نسبت کاهش می‌یابد. مسلما احتمال انتخاب آثار برگزیده از میان هزار عنوان کتاب بسیار بیشتر از صد عنوان کتاب است.
 
هیچ محدودیت و اعمال سلیقه‌ای در انتخاب آثار کودک و نوجوان وجود نداشته است
این شاعر و نویسنده می‌افزاید: بسیاری از ناشرانی که در سال‌های گذشته حدود 50 تا 80 عنوان کتاب شعر منتشر می‌کردند، امسال تعداد عنوان‌هایشان بسیار کاهش یافته بود و با پایین آمدن کمیت احتمال پایین آمدن کیفیت آثار هم وجود دارد و به همین نسبت هم تعداد آثار برگزیده و تقدیری کاهش می‌یابد.
 
وی با بیان اینکه هیچ محدودیت و اعمال سلیقه‌ای در انتخاب آثار کودک و نوجوان وجود نداشته است، می‌گوید: معیارهای انتخاب اثر تغییری نکرده است و نگاه ما نسبت به آثار این حوزه نسبت به گذشته تفاوتی نکرده است. این حرف‌ها تصورات شخصی است که در برخی افراد وجود دارد و صحیح نیست.
 
کمیت ضعیف ولی کیفیت آثار خوب بود
محمود پوروهاب، داور سیزدهمین دوره جشنواره شعر فجر در بخش کودک و نوجوان، نیز می‌گوید: کیفیت آثار بطورکلی خوب بود و تعدادی از کتاب‌ها هم در حوزه خردسال، هم کودک و هم نوجوان به مرحله نهایی راه یافتند ولی بعد از بررسی و پالایش نهایی آثار نوجوان بالا آمدند. اما کمیت و تعداد آثار ر حوزه شعر کودک و نوجوان، خیلی کم بود که نشان دهنده کاهش تولید شعر در این حوزه نسبت به سال‌های قبل بود.
 
گفتند فقط 30 میلیون تومان بودجه برای بخش کودک داریم!
این شاعر و نویسنده درباره اینکه چرا شعر کودک و نوجوان در این جشنواره هیچ برگزیده‌ای نداشت، توضیح می‌دهد: واقعیت این است که در جلسه‌ای که با آقایان جواد محقق، عضو هیات علمی سیزدهمین دوره جشنواره شعر فجر و بهروز جلالی، معاون شعر بنیاد شعر و ادبیات داستانی، داشتیم، به ما اعلام شد که میزان جایزه‌ای که برای بخش کودک و نوجوان درنظر گرفته شده کلا 30 میلیون تومان است. من پرسیدم ما می‌توانیم دو برگزیده مشترک اعلام کنیم؟ گفتند: نه! چون در آن‌صورت باید 60 میلیون بدهیم ولی ما 30 میلیون داریم و شما باید یا فقط یک برگزیده اعلام کنید یا دو تقدیری مشترک.
 
به گفته پوروهاب، از سویی در بررسی آثار هم کتاب مریم اسلامی رای بیشتری داشت اما اختلافش با سایر آثار، فاحش نبود. اما چون برخی داوران می‌گفتند این کتاب قبلا در جایزه پروین اعتصامی هم برنده شده است، نمی‌شود کتابی دوبار در جوایزی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داده می‌شود، جایزه بگیرد. اما این مساله نهایتا با مشورت داوران حل شد و ما گفتیم اینکه کتابی جایزه گرفته، نمی‌تواند دلیلی برای اینکه در جایزه دیگری مطرح شود، باشد و در نهایت به این نتیجه رسیدیم بجای اینکه این 30 میلیون تومان به یک کتاب کودک برسد. دو تقدیری مشترک اعلام کنیم تا به دو کتاب کودک برسد یعنی نفری 15 میلیون تومان. اما در نهایت بعد از اعلام نتایج متوجه شدیم که به هرکدام از تقدیری‌ها هفت‌ونیم میلیون تومان رسیده است.
 
اجماع رای داوران در جشنواره شعر فجر تعیین کننده است
براین اساس به سراغ بهروز جلالی، معاون شعر بنیاد شعر و ادبیات داستانی، رفتیم و ماجرای برگزیده نشدن کتاب‌های شعر کودک و نوجوان را از او جویا شدیم. جلالی در این باره توضیح می‌دهد: طبق صحبتی که با دوستان داشتیم و استعلامی که از عوامل جایزه کتاب سال، داشتیم به ما اعلام کردند که جایزه کتاب‌های برگزیده 60 میلیون و جایزه کتاب‌های تقدیری 15 میلیون درنظر گرفته شده است و بر این اساس اگر دو برگزیده مشترک داشته باشیم به هر کتاب 30 میلیون و اگر تقدیری مشترک داشته باشیم به هر کتاب هفت‌ونیم میلیون تومان داده می‌شود. آنچه که در جشنواره شعر فجر تعیین کننده است، اجماع رای داوران است که آن را مکتوب کرده و امضا می‌کنند. ما به داوران گفته بودیم یا یک برگزیده اعلام کنند یا تقدیری. همین حرف را در حوزه شعر بزرگسال هم زده بودیم و آن‌ها دو برگزیده مشترک و یک تقدیری اعلام کردند که به کتاب‌های برگزیده هرکدام 30 میلیون تومان و به کتاب‌ تقدیری 15 میلیون تومان داده شد.  
 
این شاعر و منتقد ادبی می‌افزاید: اما تعداد کتاب‌های بخش کودک و نوجوان نسبت به سال‌های قبل بسیار کمتر بود. از سویی داوران معتقد بودند کیفیت آثار پایین است و نمی‌خواستند هیچ کتاب برگزیده و تقدیری معرفی کنند. و ما از آن‌ها خواستیم که بالاخره کتابی را معرفی کنند و در نهایت داوران به ما گفتند کتابی که برگزیده باشد در بین آثار نداریم و تصمیم گرفتند دو کتاب را به عنوان تقدیری مشترک معرفی کنند و این نظر هیات پنج نفری شامل محمود پوروهاب، مریم زندی، مهدی مرادی، غلامرضا بکتاش و وحید نیکخواه آزاد به همراه جواد محقق؛ نماینده هیات علمی جشنواره و بهمن ساکی؛ دبیر علمی جشنواره بود.
 
به گفته جلالی، باید توجه داشت کتابی که در بخش کودک و نوجوان برگزیده می‌شود، باید بهترین کتاب باشد، درحالی‌که برخی کتاب‌ها بااینکه شعر خوبی دارند اما از نظر تصویرگری و کتابسازی ایراد دارند و داوران نمی‌توانند آن‌ها را به عنوان کتاب برگزیده انتخاب کنند و نهایتا به عنوان تقدیری اعلام می‌کنند.