پس از پیشگفتار کتاب، درآمد، سابقه تحقیق، هدف تحقیق، روش کار، مقالات نادیده، دو ماخذ مهم و مفید، علائم و اختصارات، چند سالشمار، ماخذ نوشته‌ها و چاپکرده‌های ایرج افشار و تصویرها آمده است. در بخش چاپکرده‌ها و نوشته‌ها نیز کتاب‌ها، کتابواره‌ها و جزوه‌ها، کتابچه‌ها و رساله‌های پیشینیان، مجلات و نشریات ادواری، مقالات و یادداشت‌ها (کلیات، علوم و فناوری، ادیان و مذاهب و اقلیت‌های مذهبی، قوم‌شناسی، مردم‌شناسی و اجتماعیات، هنر، جغرافیا، باستان‌شناسی، تاریخ، زبان فارسی و زبان‌شناسی، ادبیات فارسی، عکس، نامه، یادگار نوشت، نوشته‌های شخصی و خانوادگی و خاطره‌ای، مقدمه بر کتاب دیگران) مقاله به زبان‌های دیگر، پیوست‌ها، نمایه‌ها گردآوری شده است.
همسری که سهم بسزایی در آثار افشار داشت
در آغازین صفحات کتاب نوشته ایرج افشار (کلک، فرورین-خرداد 1375) با احترام به بانو شایسته افشاریه آمده است. در این یادداشت کوتاه می‌خوانیم: «همسرم شایسته افشاریه (1306-1374) در مدت پنجاه سال و یک ماه و چند روزی که با من گذراند بارها و باها لفظ «ایرانشناسی» را شنید و سال‌های دراز با من در شهرها و آبادی‌ها، بیابان‌ها و کوه و کمرهای ایران سفر کرد و در مواقعی که من سرگرم غلط‌گیری اوراق مطبعی بودم یا مطلبی می‌نوشتم؛ صبوری و بردباری نشان داد. همتش و نظرش بر آن بود که با پذیرفتن دشواری‌ها و گاه ناگواری‌های مرتبط به این‌گونه کار، مرا یاری دهد. کوشید که به تمام معنی شریک زندگی باشد. به سخنی دیگر او سهمی دارد روشن در سطر سطر اوراقی که من سیاه کرده‌ام.»
نیکنام حسینی‌پور، سرپرست موسسه خانه کتاب نیز در یادداشتی نوشته است: «شادروان ایرج افشار را باید مهم‌ترین، تاثیرگذارترین و البته پرکارترین کتاب‌پژوه ایران در همه اعصار فرهنگ ایران دانست؛ پژوهشگری سختکوش که در جایگاه چهره‌های بین‌المللی قرار داشت؛ آثار او محل مراجعه پژوهشگران داخلی و خارجی علاقه‌مند به کتاب و فرهنگ بود؛ البته در کنار کتابشناسی، باید او را همزمان، ایران‌شناس و یزدشناس دانست. در واقع کتابشناسی و ایرانشناسی مکمل یکدیگر بود؛ با این حال، فعالیت‌ها و خدمات استاد افشار، ابعاد دیگری هم دارد؛ علاوه بر مسئولیت‌ها و مدیریت‌های گوناگون در حوزه کتابشناسی و فرهنگ ایرانی او عکس‌های فراوانی را از نقاط مختلف ایران تهیه کرده است؛ همچنین یادداشت‌های نکته سنج یا خاطره‌نگارانه او منابع بسیار خوبی برای مطالعه فرهنگ ایرانی و در عین حال آشنایی با نگاه و سطح دانش و تحلیل استاد است.»
پرو بال دادن به جوانان منش ایرج افشار بود
میلاد عظیمی نیز چند کلمه با خوانندگان در میان گذاشته است: «من این بخت را داشتم که با ایرج افشار کار کنم. منش ایرج افشار این بود که به جوانان پرو بال می‌داد. همان‌طور که نفیسی و پورداوود و یغمایی و خانلری به او بال و پر داده بودند. راستش را بخواهید کار با افشار برای من بیشتر بهانه‌ای بود که با او هم‌صحبتی داشته باشم. فراموش نمی‌کنم اولین باری را که به خانه افشار رفتم، خشنود بود از اینکه می‌دید جوانی بیشتر نوشته‌هایش را خوانده و از تقی‌زاده و فروغی و قزوینی و فروزانفر سخن می‌گوید... از ایام خوش زندگی من آن روزهایی بود که به حضور ایرج افشار می‌رسیدم و تیرگی‌ها و دم‌سردی‌های هم و غم دنیا را در زلال صحبت آن مرد یکتا فرو می‌شستم و گرم و روشن به «کار خودم» برمی‌گشتم و دریغا که مرگ آن باب راحت و رحمت را فروبست و آن بحر مکرمت که تو دیدی سراب شد...»
هدف تحقیق و روش کار در مجموعه‌ای سترگ
عظیمی هدف تحقیق کتاب را این‌گونه بیان کرده است: «این کتاب سه هدف مشخص را دنبال می‌کند و می‌کوشد با عرضه فهرستی موضوعی- تاریخی از نوشته‌ها و چاپکرده‌های ایرج افشار:
به ایران‌شناسان و ایرانشناسی کمک می‌کند.
چشم‌اندازی از گستره جستجوها و پژوهش‌های افشار ترسیم کند تا قدر و مقدار خدمات فرهنگی او مشخص شود.
از منظری به نوشته‌ها و چاپکرده‌های افشار نگریسته شود و مدخل‌هایی استخراج و فهرست شود که علاوه بر اینکه هدف‌های متعارف و مشخص یک کتابشناسی را محق می‌کند، من حیث‌المجموع زوایایی از منش و شخصیت افشار را نیز بازتاب دهد. بنابراین مخاطب من در این کتاب اعم از کسی است که صرفا در جستجوی فوائد علمی و ایران شناسی اس؛ من کوشیدم به سوالات پژوهشگر «ایرج افشار شناس» و «ایرج افشار پژوه» نیز تا حدودی پاسخ بدهم.»
این پژوهشگر در ادامه از روش کار کتاب گفته است: «در فهرست چاپکرده‌ها هدف این بود که به شیوه فهرست مقالات فارسی، فهرست نوشته‌های افشار در مباحث تحقیقات ایرانشناسی تدوین شود. به همین دلیل آن دسته از نوشته‌هایی که خارج از موضوع تحقیقات ایرانشناسی قرار داشت، در آن کتاب نیامده. ناگفته نماند که در همان حوزه تحقیقات ایرانشناسی هم آنقدر افتادگی در فهرست چاپکرده‌ها هست که گاهی فکر می‌کنم نظر افشار این بوده که فهرست اهم آثار خود را در آن بیاورد. در یادداشت‌های افشار- که در این کتاب از آنها با عنوان «یادداشت شخصی» نام برده شده- موارد زیادی وجود دارد که ایشان مقاله‌ای را از خود دانسته اما آن مقالات در فهرست مقالات فارسی و فهرست چاپکرده‌ها نیامده است. برخی موارد هم در فهرست مقالات فارسی هست اما در فهرست چاپکرده‌ها نیست. اعتقاد من این است که بخشی از این مسئله به فروتنی افشار برمی‌گردد و اینکه نمی‌خواسته بر شماره آثار خود بیفزاید و بخشی هم به سهوالقلم ناگریز برخاسته از کثرت کار و آثار برمی‌گردد.»
«كتابشناسي موضوعي-تاريخي از چاپكرده‌ها و نوشته‌هاي ايرج افشار؛ منتشر شده در سال‌هاي ۱۳۹۵-۱۳۲۳» در 3704 صفحه، شمارگان هزار نسخه و بهای 150 هزار تومان از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده است.
نظر شما