محسن زین‌العابدینی، کارشناس کتابداری و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره تاریخچه رشته کتابداری و آموزش آن در ایران گفت: رشته کتابداری قدمت زیادی دارد و از زمانی که صنعت نشر و کتاب به وجود آمد، این رشته تحصیلی در سطح دنیا برای اهالی این صنعت هم شناخته شد.
 
وی درباره زمان تدریس رشته کتابداری به صورت آکادمیک در دانشگاه‌ها خاطرنشان کرد: از سال 1342 این رشته به صورت رسمی در دانشگاه تهران تدریس شد. لازم به ذکر است که پیش از اینکه رشته کتابداری در دانشگاه‌های کشور شناخته شود، دوره‌های کوتاه مدت و مختلفی از سوی برخی پیشکسوتان این حوزه مانند مهدی بیانی برگزار می‌شد اما شکل آکادمیک و رسمی نداشت.
 
زین‌العابدینی افزود: یکی از اولین کسانی که به صورت کاملا آکادمیک در فضای دانشگاهی به تدریس این رشته پرداخت؛ مرحوم ایرج افشار بود اما آموزش‌های ابتدایی‌تر کتابداری از سوی مستشاران آمریکایی که از سوی یونسکو به ایران آمده بودند، صورت گرفت. آن‌ها در شهرهای مختلف از جمله اهواز اصول کتابداری را آموزش می‌دادند.
 
وی درباره روند به کارگیری کتابداران از گدشته تاکنون گفت: خوشبختانه امروزه حرفه کتابداری برای بسیاری از سازمان‌هایی که صاحب کتابخانه تقریبا بزرگی هستند، شناخته شده است. در گذشته با توجه به اینکه فارغ‌التحصیلان این رشته نسبتا زیاد بودند اما بسیاری از متولیان لزومی برای به‌کارگیری این افراد نمی‌دیدند.
 
این کارشناس با اشاره به اینکه در گذشته مقاطع تحصیلی برای رشته کتابداری در نهایت تا کاردانی و یا کارشناسی بود، گفت: رشته کتابداری به ویژه از دهه هفتاد با افزایش دوره‌های کارشناسی و کارشناسی‌ارشد و دکتری گسترش پیدا کرد و افراد زیادی در کشور در زمینه کتابداری تربیت شدند. درحال حاضر افرادی که در بازار کار کتابداری در سطح حرفه‌ای فعالیت می‌کنند، اغلب دارای مدرک کارشناسی ارشد هستند.
 
زین‌العابدینی درباره تخصص‌های گوناگون این رشته افزود: تنوع تخصص‌هایی که در رشته کتابداری به وجود آمده از اتفاقات خوبی است که در سال‌های اخیر در فضای دانشگاهی کشور رخ داده. دقت نظر در کتابداری باعث شده است که متخصصان بیشتری در حوزه مختلف رشته کتابداری وارد بازار کار شوند. در حال حاضر گرایش علم‌سنجی، بازیابی اطلاعات، نسخ خطی و غیره که زیرمجموعه رشته کتابداری هستند، در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.
 
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به این پرسش که وضعیت این رشته از نظر کمی و کیفی در حال حاضر چگونه است، تاکید کرد: از نظر کمی تعداد کتابدارانی که هر ساله از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل می‌شوند بسیار زیاد است. چراکه علاوه‌بر دانشگاه‌ها دوره‌های متنوع کتابداری در مراکز گوناگون برگزار می‌شود که به تربیت نیروی کتابدار می‌پردازند و این امر باعث تعداد زیاد نیروی آموزش دیده در این رشته می‌شود؛ اما از نظر کیفی شرایط چندان مطلوبی نداریم مانند بسیاری از رشته‌های علمی دیگر که نیروی آموزش‌دیده کاربلد اندک است. در کل آموزش کشور دچار بیماری کمی‌گرایی شده و این امر گریبان بیشتر رشته‌های علمی را هم گرفته است.
 
زین‌العابدینی راه حل مناسب برای اینکه نیروی کار با کیفیت و با اطلاعات در کتابخانه‌ها داشته باشیم را در آموزش صحیح و استاندارد دانست و گفت: یکی از مهمترین راهکارها توجه به اعضای علمی دانشگاه‌ها است. باید استادان دانشگاه‌ها در اطلاعات هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی از سطح بالایی برخوردار باشند. متاسفانه بسیاری از استادانی که در دانشگاه‌ها مشغول تدریس این رشته علمی هستند، از نظر کیفیت اطلاعات وضعیت مطلوبی ندارند.
 
وی در ادامه تاکید کرد: دومین مسئله ارتباط ما با جهان است؛ متاسفانه کشور ما در زمینه کتابداری ارتباط وسیعی با جهان ندارد. در بسیاری از مجامع جهانی در حوزه کتابداری علاوه‌بر کشورهای توسعه یافته، کشورهای درحال توسعه زیادی در این مجامع شرکت می‌کنند. در این گردهمایی‌ها تبادل اطلاعات بسیاری بین کشورها شکل می‌گیرد که باعث پیشرفت این حرفه در فضای شغلی کتابداران می‌شود.

به گفته زین‌العابدینی باید در مباحث کتابداری بازنگری انجام شود و ما باید به این موضوع توجه کنیم که با سطح جهان آموزش همگام داشته باشیم.
 
 این کارشناس در عرصه کتابداری ضمن اشاره به لزوم استفاده از ابزار دیجیتالی در امر کتابداری عنوان کرد: فناوری و ابزار دیجیتال مانند نفس برای کتابخانه‌ها و کتابدران می‌ماند. به عقیده من روز به روز باید از این ابزارها در جهات سرعت و دقت در حرفه کتابداری استفاده کرد. داشتن فکر و شگرد درست که مربوط به نیروی کار انسانی در این حرفه می‌شود، می‌تواند به استفاده بهینه از این ابزار بیانجامد در غیر این صورت به کارگیری صرف ابزار فناوری و دیجیتالی در نهایت در لایه‌های سطحی قابلیت‌ها باقی می‌ماند.
 
وی در انتها ضمن ارزیابی که از وضعیت کتابداران داخل کشور گفت: در حال حاضر کتابداران از نظر شناخت نظریه‌ها در رشته کتابداری وضعیت مطلوبی دارند، اما از نظر عملی دچار مشکل هستند و همپای جهان نیستند. در کل رشته و حرفه کتابداری متولی جدی در کشور ندارد.