به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «دانشنامه تهران بزرگ» که بخش شمیرانات آن در سی و دومین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی به‌عنوان اثر برگزیده معرفی شده، مشتمل بر سه بخش شمیرانات، تهران و ری بوده و به مسائل مختلف از حیات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تهران می‌پردازد. در دانشنامه تهران بزرگ از تصاویر مرتبط با مداخل استفاده شده که بخشی مربوط به عکس‌های به‌جای مانده از دوره قاجار به بعد و یا گنجینه‌های مجموعه‌داران بوده و بخشی از تصاویر نیز از بناهای تاریخی موجود عکاسی شده است. در بسیاری موارد نیز مانند عمارت صاحبقرانیه، تصاویر قدیم و جدید بنا در کنار مدخل گنجانده شده است.
علی کرم همدانی، سرپرست تدوین «دانشنامه تهران بزرگ» درباره موقعیت جغرافیایی شمیران در تقسیمات گذشته و امروز بیان کرد: بخش شمیرانات این دانشنامه، حوزه جغرافیایی که در زمان قاجاریه به شمیران اطلاق می‌شد و تقسیمات جغرافیایی امروز را شامل می‌شود. لواسانات و رودبار قصران، دو بخش مجزا از شمیران در تقسیم‌بندی قاجاریه بودند. امروزه براساس تقسیمات جدید کشوری، بخش‌های ری، لواسانات، رودبار قصران و شمیران روی هم شهرستان شمیرانات به مرکزیت تجریش را تشکیل می‌دهند. در تقسیم‌بندی دوره قاجار، بخش‌هایی از بلوک شمیران شامل بخش‌هایی از شمال منطقه دو، سراسر منطقه سه، شمال منطقه چهار و منطقه یک شهرداری تهران امروز بوده است.
برگزیده جایزه کتاب سال با اشاره به اینکه در تالیف این دانشنامه، مرز فرضی (بزرگراه رسالت - حکیم) لحاظ شده که تهران را از شمیرانات جدا می‌کند به این ترتیب که شمال بزرگراه شمیران و جنوب آن تهران محسوب می‌شود، ادامه داد: در بخش شمیرانات دانشنامه که در دو جلد تدوین شده، حتی اطلاعات مربوط به تمام روستاهای این بخش‌ها نیز ارائه شده که مثلا شامل روستاهایی در بخش رودبار قصران و لواسانات است که هنوز بافت روستایی خود را حفظ کرده و برخی نیز مانند میگون و فشم تبدیل به شهر شده‌اند یا روستاهایی که در دوره قاجاریه و تا اواسط دوره پهلوی بافت روستایی خود را حفظ کرده و هنوز به تهران نپیوسته بودند و امروزه مانند ونک و نیاوران، محله‌ای از شهر تهران شده‌اند. همچنین به وضعیت روستایی پیشین این روستاها براساس اطلاعات دوره قاجاریه و اوایل پهلوی و وضعیت امروزی آنها اشاره شده است.
مدیر بخش جفرافیای دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی گفت: بخش شمیرانات دانشنامه تهران، سال 93 در یک‌هزار نسخه چاپ شده و یک‌هزار نسخه چاپ دوم آن نیز به اتمام رسیده که شمار قابل توجهی از آن از سوی شورای شهر برای کتابخانه‌های تهران و شهرداری برای مراکز فرهنگی خریداری شده و بقیه نیز در بازار نشر توزیع شده است.
وی درباره پروسه تدوین بخش تهران دانشنامه تهران بزرگ نیز بیان کرد: بخش تهران دانشنامه نیز در دست تالیف و آماده‌سازی است و تا پایان سال جاری در دو جلد منتشر خواهد شد. البته مقالات این دانشنامه آماده بوده و اگر مشکلات مالی و حمایتی در بین نبود، تاکنون به چاپ رسیده بود. پس از چاپ دانشنامه تهران، کار تالیف و آماده‌سازی دانشنامه «ری» انجام می‌شود.
سرپرست دانشنامه تهران بزرگ همچنین در معرفی بخش «ری» از این دانشنامه افزود: «ری»، شامل منطقه 20 شهرداری در بافت شهری تهران است و به خاطر پیوستگی فرهنگی نواحی اطراف (ورامین، پاکدشت، قیامدشت و فشافویه)، شامل این مناطق نیز می‌شود. ما برای «ری» به خاطر پیشینه کهن، محدودیت زمانی قائل شدیم. موقع مدخل‌گزینی متوجه شدیم آنقدر تعداد مداخل آن زیاد است که کل دانشنامه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. «ری» دارای تمدن هشت هزار ساله بوده و تنها در زمینه رجال، به سه هزار و 500 شخص منسوب به این شهر در حوزه‌های مختلف مانند فقه، کلام و ادبیات برخوردیم.
همدانی گفت: چون بنا داریم در این دانشنامه درباره تهران بنویسیم، بنابراین از زمان شاه طهماسب در سال 961 (قرن 10 به بعد) که تهران حصار و تبدیل به شهر شد و از «ری» به‌عنوان تابع تهران می‌شنویم، مدخل‌ها نوشته شده است. البته همه آثار باستانی و سایت‌ها و اماکن تاریخی «ری» که مربوط به پیش از قرن دهم بودند نیز در این دانشنامه آمده‌اند. امیدواریم بتوانیم دانشنامه «ری» را در سه جلد جمع‌آوری کنیم.
مدیر بخش جفرافیای دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی با تاکید بر لزوم حمایت‌های مالی از پروژه‌های علمی و تحقیقاتی در سطح ملی، اظهار کرد: کار دانشنامه‌نویسی، زمان‌بر و هزینه‌بر است، چراکه سندی موثق و معتبر بوده و افراد بسیاری به آن مراجعه می‌کنند، بنابراین باید تا حد امکان اطلاعات آن معتبر و علمی باشد. کارشناسان در حوزه‌های مختلف مقالات را می‌نویسند، سپس صحت و سقم منابع و اطلاعات مندرج در مقالات باید بررسی شده تا مقاله آماده چاپ شود. با توجه به زمان‌بر بودن و حساسیت این پروسه، حق‌التالیف این مقالات هم از تالیف یک کتاب بیشتر خواهد بود. انجام کارهایی در حد تالیف این دانشنامه، نیازمند حمایت‌های مالی نهادهای فرهنگی و شهری تهران است. متاسفانه با توجه به شرایط اقتصادی دولت و حتی نگاه‌های سیاسی، دچار مشکلات مالی شدیم.
وی در این باره توضیح داد: شورای شهر در برهه‌ای، بودجه‌ای را برای دانشنامه تهران تصویب کرد، ولی به دلیل برخی نگرش‌های حزبی و یک جریان سیاسی، گفتند که این امر ربطی به شورای شهر ندارد و در دوره بعد که برخی از اعضای شورای شهر پی به اهمیت کار بردند، مجددا بودجه‌ای تصویب شد، ولی بازهم در مراحل نهایی تایید بودجه، در سایه نگاه‌های سیاسی مورد کم‌لطفی قرار گرفت. امیدواریم با تغییرات در شهرداری و شورای شهر تهران، حمایت‌های لازم از این پروژه صورت گیرد. تدوین این دانشنامه، یک کار ملی است که باید مورد حمایت ملی هم باشد به‌ویژه از سوی متولیان فرهنگی شهر تهران و در راس آن شهرداری و شورای شهر. ولی تمام این موارد و ذکر این نکته که برخی از همکاران ما بیش از پنج ماه حقوق و حق‌الزحمه‌ای دریافت نکرده‌اند، مانع از این نشد که ما کارمان را انجام ندهیم.
سرپرست دانشنامه تهران بزرگ درباره مداخل این دانشنامه نیز گفت: دانشنامه تهران بزرگ در مجموع شامل حدود 10 هزار مدخل خواهد شد. در دو جلد بخش شمیرانات حدود یک‌هزار و 300 مدخل و در بخش تهران نیز بین پنج هزار و 500 تا 6 هزار مدخل گنجانده شده و باقی مداخل نیز مربوط به دانشنامه ری است.
همدانی در پایان بیان کرد: امیدواریم دانشنامه تهران بزرگ را که برای تالیف مقالات آن از تهران‌شناسان بزرگ کمک گرفته شده، در پنج یا 6 جلد جمع کنیم. بسیاری از مسائل تهران مندرج در این دانشنامه به‌صورت تاریخ شفاهی یا تحقیقات میدانی (مصاحبه و شماهده) پژوهشگران جوان جمع‌آوری شده است. از جمله استادانی که در تالیف این دانشنامه همکاری داشتند می‌توان به آذرتاش آذرنوش، عبدالحسین آذرنگ، علی بلوکباشی، محمد جعفری قنواتی، مسعود جلالی‌مقدم، اصغر دادبه، محمد مجتهد شبستری، سید مصطفی محقق داماد و حسین معصومی همدانی اشاره کرد. احمد مسجدجامعی نیز از جمله تهران‌شناسانی است که در تدوین این دانشنامه همکاری داشته و عضو شورای علمی دانشنامه تهران بزرگ است.
سه‌شنبه ۲ آبان ۱۳۹۶ - ۱۰:۲۰
نظر شما