به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «فدرالیسم در عراق و تاثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» تالیف مشترک فرشاد فتاحی، عباس منصوری و دکتر حسن افشارزاده به بررسی تاثیر وضعیت عراق و به ویژه کردستان عراق بر همسایه شیعه‌اش می‌پردازد.
کتاب از مطالبی مانند «فدرالیسم در عراق» و «پیامدهای امنیتی فدرالیسم در عراق بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» تشکیل شده است.
مولف ابتدا به تاریخچه تشکیل کشور عراق اشاره کرده است. پس از آن سراغ وضعیت عراق در دوره حاکمیت صدام حسین رفته است و سپس تلاش کرده که وضعیت کردهای ساکن عراق و شرایط آنها را شرح دهد. در این میان به تاثیر مستقل شدن کردهای عراق بر همسایه مهم آن، ایران پرداخته است.
در سطوری از کتاب درباره استقلال کردها در عراق آمده است: «تحولات در عراق پس از صدام نه تنها روابط خارجی این کشور بلکه چارچوب سیاست خارجی و حتی نظام سیاسی کشورهای همسایه آن از جمله ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این میان، یکی از مسائل مهم برای ایران پس از شکل‌گیری عراق جدید، مباحث مربوط به فدرالیسم است.
راهبرد و استراتژی کردها در برابر دولت مرکزی عراق براساس آرمان‌های آنان در سه دسته قابل تقسیم‌بندی است:
1ـ تثبیت دوران ده ساله خودمختاری از 1992 تا 2003
2ـ ارتقا وضعیت خودمختاری به سطح فدرالیسم و تثبیت فدرالیسم قومی ـ نژاد در سند قانون اساسی دائمی عراق جدید
3ـ تشکل دولت مستقل کرد.
براساس اهداف و آرمان‌های فوق، کردها هم اکنون تشکیل دولت مستقل کرد را با توجه به مخالفت‌های منطقه‌ای و وضعیت داخلی عراق غیرعملی می‌دانند. لذا راهبرد کوتاه مدت و میان مدت خود را بر تثبیت فدرالیسم قرار داده‌اند. از نظر کردها، فدرالیسم باید از نوع قومی و نژادی باشد. از این دیدگاه، ایالت کردستان عراق به‌عنوان جزیی از عراق فدرال شامل تمامی مناطق کردنشین عراق از زاخو در مرزهای مشترک ترکیه، سوره و عراق تا کرکوک، اربیل، دهوک، سلیمانیه و خانقین خواهد بود.
مخالفین این دیدگاه از جمله احزاب عمده شیعه، معتقد به نوعی فدرالیسم اداری هستند، یعنی واگذاری برخی اختیارات دولت مرکزی به ایالت‌هایی که الزاما براساس قومیت یا نژاد تقسیم‌بندی نشده‌اند. اختلاف‌نظر کردها و شیعیان بر سر مساله مذکور باعث شده تا کردها نیز در مقابل با تقاضای شیعیان برای پررنگ‌شدن صبغه دینی حکومت و جایگاه جدی‌تر دین اسلام در تدوین قانون اساسی مخالفت ورزند.»
مولفان در ادامه دسته‌بندی از کردهای عراق را ارائه داده است:
«1ـ جریان‌های سنتی ـ قبیله‌ای کرد
این جریان که به‌نوعی قوی‌ترین و بانفوذترین جریان سیاسی عراق به شمار می‌رود، در حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی، پسر ملامصطفی بارزانی و رهبر سابق حزب، تجلی یافته است. حزب دموکرات کردستان کنترل بخش مهمی از کردستان عراق را ر دست دارد و سال‌های نیز بر منابع مالی شمال عراق، نظیر عوارض و مالیات‌های مرزی نظارت داشت و در سال‌های دهه 1990 توانست نوعی دولت خودگران منطقه‌ای در شمال عراق به وجود آورد. حزب دموکرات نقش عمده‌ای در قیام فوریه سال 1991 علیه رژیم عراق به عهده گرفت. این حزب بر سر کسب قدرت ملی با اتحادیه میهنی کردستان رقابت می‌کند.
2ـ نیروهای چپ‌گرا و سوسیالیست‌کردی
نمایندگی اصلی این جریان را اتحادیه میهنی کردستان عراق (PUK) به عهده دارد که توط جلال طالبانی رهبری می‌شود. اتحادیه میهنی در سال 1975 به دلایل ایدئولوژیک از حزب دموکرات کردستان عراق منشعب شد. اتحادیه میهنی از سوی جریان‌های کوچک چپ‌گرای کردی نیز حمایت می‌شود و بسیاری از آنها در قلمرو تحت نفوذ اتحادیه میهنی به فعالیت مشغول هستند. حزب عمل برای استقلال کردستان (PKSK) به رهبری یوسف حنا یوسف؛ اتحادیه دموکراتیک کردستان (DAK) متشکل از 5 گروه کوچک چپ‌گرای کرد؛ و حزب زحمتکشان کردستان عمده‌ترین گروه‌های چپ‌گرای رادیکال قومی کرد تحت حمایت اتحادیه میهنی کردستان هستند.
3ـ نیروهای اسلام‌گرای کرد
اسلام‌گرایان کرد در واقع بیشتر در سال‌های دهه 1990 در صحنه سیاسی عراق ظاهر شده‌اند. با این همه اولین گروه اسلام‌گرای کرد به نام جنبش اسلامی کردستان عراق (IMIK) در 1986 توسط شیخ عثمان عبدالعزیز بنیانگذاری شد. جنبش اسلامی کردستان عراق پس از حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان سومین گروه سیاسی کردی در عراق محسوب می‌شود. این جنبش دارای پست‌های وزارتی در دولت خودگردان محلی شمال عراق نیز بوده است. جنبش اسلامی کرد شمال عراق در چند مرحله با نیروهای چپ‌گرای سوسیال تحت رهبری اتحادیه میهنی درگیر تخاصمات مسلحانه شده است. این درگیری‌ها در نیمه دوم دهه 1990 و سال‌های اولیه قرن بیست و یکم روی داده است.»
مولفان معتقدند که ایده فدرالیسم عراق، شاید بتواند اندیشه جدایی‌طلبانه در فضای قومیت‌های ایران را تقویت کند: «در عراق اعتقاد واقعی به فدرالیسم به معنای امروزی و اختیارات وسیعی که قانون اساسی در اختیار قومیت‌ها در این کشور گذاشته است از یک سو و تمرکز نیروهای اطلاعاتی و امنیتی (امریکایی، انگلیسی و اسرائیلی) از دهه 1990 تا امروز، به ویژه استقرار در مناطق شمال عراق از سوی دیگر موجب می‌شود تا ایده فدرالیسم، بتواند اندیشه جدایی‌طلبانه در فضای قومیت‌های ایران را تقویت کند. ساخت اقلیم کردی در شمال عراق و توسعه‌ای آن با کمک خارجی در کنار اساسنامه‌های کردی مبنی بر تشکیل کردستان بزرگ به عنوان یک الگو، به تدریج می‌تواند بر ذهن سایر کردهایی که پیوسته با عراق مرتبط هستند تأثیر بگذارد. در ملاقات و گفتگوهایی که با مسئولین کردی انجام گرفته است آنها اعتقاد چندانی به حکومت فعلی در عراق ندارند. به عبارتی قبل از آن که عراق در گذر دولت‌سازی قرار گرفته باشد، در فضای ملت‌سازی واقع شده است.
در مسأله فدرالیسم، مهمترین مسأله‌ای که منافع ملی ایران را متأثر می‌سازد، به رسمیت شناختن سیستم حکومتی فدرالیسم در منطقه کردستان عراق است. بی‌شک خودمختاری کردها از سوی کشورهایی مانند ایران یا ترکیه به عنوان مقدمه‌ای برای استقلال تلقی می‌شود. با توجه به حضور اقلیت هالی کرد در کشورهایی مانند ایران، خودمختاری کردها عراق زمینه را برای متأثر ساختن اقلیت‌ها کرد در ایران فراهم می‌سازد که این امر به خطر افتادن منافع ملی ایران را در پی خواهد داشت.»
کتاب «فدرالیسم در عراق و تاثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» در 150 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و به بهای 9 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات جوهر حیات به چاپ رسیده است.
شنبه ۲۵ شهریور ۱۳۹۶ - ۰۹:۳۰
نظر شما