محمدکاظم رحمتی، برگزیده سیزدهمین جشنواره نقد کتاب به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: نقد و بررسی کتابی در حوزه مطالعات صفویه تحت عنوان «ایران عصر صفوی: نوزایی امپراتوری ایران» که نسخه انگلیسی کتاب در پانزدهمین دوره جایزه جهانی کتاب سال جمهوی اسلامی ایران در بخش «مطالعات ایرانی» به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد، از لحاظ متن از این ارزش برخوردار بود که مورد نقد قرار گیرد.

وی افزود: از طرفی کتاب «نیومن» در مطالعات حوزه صفویه جزء تالیفاتی است که مورد توجه ایران‌شناسان قرار گرفته، به اندازه‌ای که تقریبا مطالب آن جمع‌بندی بخش اعظمی از مطالعات حوزه ایران‌شناسی صفویه‌پژوهان بود و این اهمیت را داشت که به آن پرداخته شود.  

این برگزیده سیزدهمین جشنواره نقد کتاب اظهار کرد: توجه کردن به جنبه‌های مسائل دینی از این لحاظ است که برخی از ایران‌شناسان شناخت عمیقی نسبت به مسائل دینی ایرانیان ندارند و این باعث شده که برخی نگاه‌ها و اصطلاحات نادرست در آثار آنها راه یابد.

رحمتی ادامه داد: مشکلی که در رابطه با ادبیات مطالعات صفویه‌شناسی وجود دارد، تقریبا تکرار کلیشه‌وار برخی مسائل ثابت به عنوان وقایع و حقایق عصر صفویه است که تقریبا در اکثر کتاب‌های تالیف شده از سوی مولفان داخلی و خارجی دیده می‌شود. بنابراین در مقاله خودم به نقد بخشی از این تصورات پرداختم و با تکیه بر رساله‌ها و کتاب‌های فقهی که در سالیان اخیر منتشر شده، نشان دادم که چه حجم اطلاعاتی درباره اوائل عصر صفویه وجود دارد که با توجه به آنها می‌توان به بسیاری از پرسش‌هایی که درباره تشیع، تصوف و ارتباط با صفویه‌ها وجود دارد، پاسخ روشن‌تری بدهیم.

وی درباره کیفیت ترجمه کتاب «ایران عصر صفوی: نوزایی امپراتوری ایران» گفت: از این کتاب دو ترجمه در دست است که ترجمه بهزاد کریمی به متن مولف وفادارتر است و البته برخی خطاهایی که در کتاب وجود دارد، بیشتر به سبک نویسنده اختصاص داشت که جملات تودرتو و عبارات بلندی را در سراسر کتاب آورده و باعث شده کار ترجمه دشوار شود، با این حال برگرداندن اثر به فارسی خوب بود.

این عضو هیات علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی در پاسخ به این پرسش که داشتن تحصیلات مرتبط با تاریخ در ترجمه کتاب‌های تاریخی چه تاثیری دارد؟ عنوان کرد: قطعا تاثیرگذار است و هرچه مترجم با فضای کاری که می‌خواهد ترجمه کند، آشنا باشد در بسیاری از موارد بروز خطاهای احتمالی مرتفع می‌شود. اگرچه ترجمه دشواری‌های ویژه خودش را دارد و در حقیقت بهترین مترجمان ما نیز خالی از خطا نیستند.

رحمتی فضای بدون نقد را باعث رکود علمی در جامعه دانست و بیان کرد: تقریبا می‌توان گفت کتاب بدون نقد پویا نیست و اگر فضای نقد و نقادی نداشته باشیم و هر کس برای خودش دست به تالیف در حوزه تاریخ بزند در حقیقت به رکود علمی منتهی می‌شود. بنابراین نقد پویا باعث می‌شود که رکود جای خودش را به تحول و گسترش در علوم بدهد.

رحمتی برای بهتر شدن وضعیت نقد در جامعه گفت: باید نقد را جدی‌تر بگیریم و در همین زمینه جلسات نقد و بررسی آثار منتشر شده را به طور مرتب و منظم برگزار کنیم. ضمن اینکه نقد کردن یک اثر به معنای بی‌ارزش کردن کتاب نیست و اتفاقا زمانی اثری را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهیم، یعنی کتاب ارزشمندی است و آن‌قدر سخن برای گفتن داشته که مورد توجه نقادان قرار گرفته است. از طرفی ادبیات نقادی راهکاری است که پویای فضای علمی را تضمین می‌کند.

نگاهی به کتاب نیومن، صفویه‌شناس اسکاتلندی

«ایران عصر صفوی، نوزایی امپراتوری ایران» کتابی است با موضوع تاریخ عمومی صفویه تالیف اندرو جی. نیومن، صفویه‌شناس اسکاتلندی. متن اصلی این کتاب در سال ۱۳۸۶ به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد.

در توضیحات پشت جلد کتاب آمده است: «روایتی تازه از تاریخی کهن است. در گفتمان تاریخ‌نگاری عصر صفوی، با کلان روایتی سروکار داریم که در آن سیاست بر دیگر عناصر غلبه دارد. همچنین در این چارچوب، دوگانه‌انگاری‌های کلیشه‌ای همانند تضاد بین ترکان و تاجیکان یکی از علل عمده و پیش برندۀ تحولات تاریخ صفویه محسوب می‌شود. نویسنده که از ایرانشناسان نامی معاصر است، کوشیده تا فراتر از آموزه‌های رایج در باب صفویان، تصویری عمومی و گفتمانی از رویدادهای این دوران ارائه کند.»
 
اندره جی. نیومن، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه ادینبورو اسکاتلند و دانش‌آموخته دکترای مطالعات اسلامی دانشگاه کالیفرنیاست. وی در حوزه‌های مختلفی از تاریخ اسلام به‌ویژه دوران شکل‌گیری تشیع و فقه امامی تا دوره صفوی صاحب اثر است و در کنار مطالعات اسلامی، در زمینه متون ادبیات فارسی و عربی فعالیت می‌کند. از او کتابی با نام «دوره شکل‌گیری تشیع دوازده امامی، گفتمان حدیثی میان قم و بغداد» هم ترجمه و منتشر شده است.

بهزاد کریمی، مترجم کتاب که خود دانش‌آموخته تاریخ ایران و هم اکنون استادیار گروه ایران‌شناسی دانشگاه میبد است تلاش کرده برای ترجمه این کتاب که سرشار از داده‌های جزئی و متنوع است، افزون بر اتکاء به متن کتاب از منابع دست اول و مطالعاتی برای ذکر دقیق قطعات برگرفته از منابع ایرانی و اصطلاحات و اسامی ویژه و همچنین تصحیح برخی اشتباهات نویسنده یاری بجوید.

این کتاب پیش از این با ترجمه عیسی عبدی با عنوان «ایران صفوی، نوزایی امپراتوری ایران» از سوی نشر پارسه منتشر شده است.

«ایران عصر صفوی، نوزایی امپراتوری ایران» نوشته «اندرو. جی. نیومن» با ترجمه بهزاد کریمی در 480 صفحه، شمارگان یک‌هزار و 100 نسخه در قطع وزیری و جلد شومیز با بهای 28 هزار و 500 تومان از سوی نشر افکار منتشر شده است.