پیش از این، نامزدهای دو بخش کودک و نوجوان و ترجمه از بخش‌های 6 گانه رقابتی در هفتمین جایزه ادبی پروین اعتصامی معرفی شده بودند که طبق اعلام رای هیات داوران این دو بخش «تخم‌مرغ شانسی» نوشته سپیده خلیلی، «گوانجی و 360 درجه جادویی» نوشته الهام مزارعی، مجموعه شعر «آب و تاب» سروده سعیده موسوی‌زاده، «پرنده باران» سروده مهدیه نظری و «یک شعر بی‌طاقت» سروده افسانه شعبان‌نژاد، نامزدهای بخش کودک و نوجوان و رمان‌های «بابای پرنده‌ی من» ترجمه ریحانه جعفری، «بیرون ذهن من» ترجمه آنیتا یارمحمدی، «تعطیلات با ابوقراضه» ترجمه معصومه رستم‌زاد، «فرهنگ لغات چینی به انگلیسی برای عشاق» ترجمه ریحانه وادی‌دار و «کایرا» ترجمه ژیلا فرهنگی، نامزدهای نهایی بخش ترجمه معرفی شده‌اند.
فهرست کامل نامزدها و نام داوران بخش‌های 6 گانه جایزه ادبی پروین اعتصامی، از ساعت 11 دوشنبه 11 مردادماه در بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان در نشست خبری با حضور مهدی قزلی، مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و جواد محقق، نماینده دبیر علمی جایزه پروین اعلام خواهد شد.
آیین اختتامیه جایزه ادبی پروین اعتصامی، هفته آینده در تهران برپا شده و بانوان برگزیده این جایزه معرفی خواهند شد.
نگاهی به نامزدهای بخش پژوهش و نقد ادبی هفتمین جایزه ادبی پروین
1- «نثر فارسی در سپهر سیاست»
«نثر فارسی در سپهر سیاست» عنوان کتابی پژوهشی از دکتر مریم صادقی است. نویسنده در این کتاب، تلاش دارد با بررسی اصول و پایه‌های اجتماعی و سیاسی نثر فارسی و با تاکید بر آثار تاریخی بعد از اسلام تا قرن دوازدهم، آن را تحلیل کرده و در اختیار مخاطب بگذارد. این کتاب در 5 فصل و توسط انتشارات نگاه معاصر منتشر شده است.
«نثر فارسی در سپهر سیاست» درصدد پاسخ به این سئوال است: مهم‌ترین مبانی و محورهای سیاسی و دینی که باعث دگرگونی نثر فارسی و به ویژه نثرهای تاریخی و عرفانی و نیز کلیله و دمنه شده، چیست؟ برای پاسخ به این سئوال، جعفری بعد از بیان کلیات به بررسی مبانی سیاسی و اجتماعی نثرهای فارسی با تکیه بر آثار منثور پرداخته و سپس ویژگی‌های سبکی آثار منثور فارسی را بررسی کرده و در پایان، دست به نتیجه‌گیری زده است.
نویسنده به دو دلیل اصلی در این کتاب به بررسی آثار منثور فارسی تا قرن دوازدهم پرداخته است. اولین دلیل، تغییرات زیاد اجتماعی و سیاسی و زبانی نثرهاست که در این بازه زبانی اتفاق افتاده است. اگر نثرها مورد توجه قرار گیرند، آن وقت تمام زوایای سیاسی و اجتماعی نثرها در طول این 12 قرن مورد بررسی قرار خواهند گرفت. اما دلیل دوم؛ در دوران قاجار با ورود مدرنیته، روال و ساختار جامعه ایرانی دچار تغییرات عمده‌ای شد و همین دلیل باعث شد تا نثر گذشته دیگر تاثیر چندانی نداشته باشد که درباره مشروطه و تاثیر آن بر ادبیات آثار زیادی منتشر شده است.
نویسندگان در دوره‌های مختلف بر اساس شرایط سیاسی و اجتماعی، متون خود را به رشته تحریر در می‌آوردند. به عبارتی، نویسندگان که از دولتمردان زمان خود بودند با قلمی که داشتند، متونی را خلق کرده‌اند که به نوعی بیانگر شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران بعد از اسلام است. این متون، به نوعی بررسی جامعه ایرانی در زمینه‌های گوناگون است که البته در دو محور ادبی و فکری ایفای نقش می‌کند و این کتاب هم دقیقا به دنبال پیدا کردن پیوند نثر و جامعه است.
مریم صادقی
دکتر مریم صادقی، عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی است. این استاد دانشگاه تاکنون کتاب‌ها و مقالات زیادی منتشر کرده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به «سیماي دو عاشق»، «آفاق صباحت» و «سخن نو» اشاره کرد. این استاد ادبیات و زبان فارسی در سال 1390 به عنوان پژوهشگر نمونه انتخاب شده است.
2- «تاریخ شعر زنان از آغاز تا سده هشتم هجری قمری»
«تاریخ شعر زنان از آغاز تا سده هشتم هجری قمری» کتابی است در 7 بخش درباره زنان شاعر تا قرن هشتم هجری و شعرهای آنان و البته نقدی بر آثارشان که روح‌انگیز کراچی آن را نوشته و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی این کتاب را وارد بازار نشر کرده است.
بخش اول این کتاب به چرایی نگارش تاریخ زنان شاعر و نخستین آثاری که به نوعی با زن و شعر در ارتباط بوده، می‌پردازد. در بخش دوم، شرایط سیاسی، اجتماعی زمانه شاعران تحلیل شده و بخش سوم، نگاهی گذرا به بستر ادبی، شعر و شاعران و مراکز ادبی دوره‌های مورد نظر دارد. بخش چهارم، پاسخی است علمی به پرسشی درباره این‌که چرا ادبیات به زنانه و مردانه تقسیم شده است. در بخش پنجم نیز ویژگی‌های ادبیات زنانه مورد بررسی قرار گرفته است. بخش ششم به شعر و زندگینامه زنان شاعر و جهان زنانه آنها اختصاص دارد. نویسنده در آخرین بخش نیز نگاهی کلی به زنان شاعر در ادبیات فارسی دارد.
این کتاب تلاشی است از نویسنده آن برای نشان دادن شاعران زنی که از ابتدای سده اول تا قرن هشتم هجری زیست ادبی داشته‌اند؛ اما شعر و دنیای ادبی آنها در طول تاریخ، جدی گرفته نشده است. کراچی در این کتاب، تلاش خود را معطوف زنان شاعری کرده است که در تاریخ حرفی از آنان نیست و با تمرکز بر این موضوع سعی دارد تا جایگاه زنان در سیر ادبی، اجتماعی و سیاسی این چند قرن را مورد کنکاش قرار دهد. او برای استخراج اسامی شاعران، مجبور بوده تا سراغ تذکره‌ها برود؛ حال آن‌که بیش‌تر این تذکره‌ها نوشته مردان است و البته اطلاعات آن به واسطه زن بودن شاعران، کم و پر از ابهام است.
روح‌انگیز کراچی
دکتر روح‌انگیز کراچی استاد دانشگاه و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. از این پژوهشگر حوزه ادبیات و زبان فارسی تاکنون 13 کتاب منتشر شده است که از مهم‌ترین آثار این نویسنده می‌توان به «انديشه‌نگاران زن در شعر مشروطه»، «کتابشناسي توصيفي پروين اعتصامی»، «با کابوس‌هاي زن»، «فروغ فرخ‌زاد؛ همراه با کتابشناسي»، «عالمتاج قائم مقامي. (ژاله) و هفت بررسي» و ... اشاره کرد. نگاه کراچی در آثارش بیش‌تر بر زن و شعر آن تمرکز دارد. از این استاد زبان و ادبیات فارسی همچنین مقالات علمی و پژوهشی فراوانی در مجلات معتبر علمی منتشر شده است.
3- «عشق صوفیانه در آینه استعاره»
«عشق صوفیانه در آینه استعاره»، کتابی است از دکتر زهره هاشمی در 3 فصل که نویسنده در آن سعی دارد با کنکاش تلقی صوفیان از مفهوم عشق، نمادها و استعاره‌های این مفهوم را از قالب ذهنیتی عارفانی مانند عین‌القضات همدانی، احمد غزالی و ... استخراج کند و بدین وسیله جریان معرفتی صوفیان را از عشق مورد بررسی قرار دهد. این کتاب به همت انتشارات علمی منتشر شده است.
نویسنده در فصل اول کتاب، تلاش می‌کند که به منظور فهم بهتر نظریه استعاره‌شناختی، یک چهارچوب نظری مشخص برای پژوهش ترسیم کند تا از رهگذر آن بتواند مطالب عمومی و نظرات مختلف را در اختیار مخاطب خود قرار دهد. در فصل دوم، مفهوم عشق و محبت در آثار عرفانی منثور از قرن دوم تا قرن هشتم هجری مورد بررسی قرار می‌گیرد. دلیل این بررسی هم برمی‌گردد به این موضوع که اساساً تا میانه سده سوم هجری، سخنی از عشق در آثار عرفا دیده نمی‌شود و تنها از محبت سخن به میان آورده می‌شود و از قرن ششم است که مفهوم عشق در آثار عرفا وارد می‌شود. اما در فصل سوم و پایانی،هاشمی با آوردن مصداق‌های عینی از پنج متن منثور (سوانح، تمهید ششم تمهیدات، عبهرالعاشقین، لوایح و لمعات) به بررسی ویژگی‌های این آثار و عناصر مفهوم عشق در این متون منثور می‌پردازد.ژ
موضوع این کتاب و البته روش و چهارچوب نظری که نویسنده برای نوشتن این کتاب انتخاب کرده، کاملا هوشمندانه است. در بین کارهای پژوهشی که در باب عرفان و عشق صورت گرفته، تمرکز اصلی بسیاری از محققان روی آثار منظوم است و کمتر به آثار منثور توجه شده است. به عبارتی، عمده تمرکز پژوهشگران روی اشعار و اقوال عرفا بوده و کمتر به مفهوم عشق از دیدگاه استعاری دقت شده است؛ در حالی که استعاره و نماد، جزء لاینفک گفتمان عرفا و صوفیان در قرن‌های متمادی بوده است.
زهره هاشمی
دکتر زهره هاشمی، فارغ‌التحصیل دوره دکترای رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه فردوسی مشهد است و در حال حاضر مدیریت گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر را بر عهده دارد. بیش‌تر تمرکز هاشمی روی ارائه مقالات علمی است و آثار او بیش‌تر در حوزه‌های استعاره‌شناسی در ادبیات عرفانی و ادبیات داستانی است. از این پژوهشگر، تاکنون بیش از 10 مقاله علمی در مجلات علمی و پژوهشی منتشر شده است.
5- «قدسیت و ساختار: جستاری در روایت‌شناسی تطبیقی متون قدسی»
«قدسیت و ساختار: جستاری در روایت‌شناسی تطبیقی متون قدسی» نام کتابی است از دکتر مریم صالحی‌نیا در 5 فصل که نویسنده در آن به بررسی روایت‌شناختی تطبیقی بین قرآن و کتاب مقدس پرداخته است. این کتاب را انتشارات نگاه معاصر منتشر و وارد بازار نشر کرده است.
فصل اول این کتاب به بررسی موقعیت پیرامتنی کتاب مقدس و قرآن می‌پردازد تا با شکل‌گیری و تدوین کتاب مقدس و قرآن آشنا شویم. همچنین در این فصل، سنت تفسیر قرآن و کتاب مقدس به عنوان عنصری پیرامتنی مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده در فصل دوم اما به کنکاش درباره پیوند زیرمتنی و زبرمتنی کتاب مقدس و قرآن می‌پردازد و رابطه قرآن به عنوان یک زبرمتن با کتاب مقدس به عنوان یک زیرمتن در حوزه روایات داستانی بررسی می‌شود. در فصل سوم، روابط فرامتنی و بینامتنی روایات داستانی کتاب مقدس و قرآن با افسانه‌ها، اسطوره‌ها، ادبیات و فرهنگ یونان مورد مطالعه قرار می‌گیرد و در فصل چهارم، نویسنده به طور جداگانه ویژگی‌های ساختاری داستان‌های کتاب مقدس و قرآن را مورد مطالعه قرار داده است تا عناصر تکرارشونده آن، مشخص و الگوی بنیادین طرح داستان‌ها استخراج شود. در فصل پنجم هم ویژگی‌های کلی ساختار گفتمانی در قرآن و کتاب مقدس براساس نظریه اصلی پژوهش بیان می‌شود و از خلال آن، وجوه اشتراک و افتراق این دو کتاب اعلام می‌گردد.
بین قرآن و کتاب مقدس، داستان‌ها و روایاتی به چشم می‌خورند که دارای درونمایه‌‌های مشترکی هستند؛ اما شیوه روایت متفاوت و ساختار روایی این روایات و داستان‌ها در این دو کتاب باهم تفاوت‌هایی دارد. از این جهت، نویسنده از این تفاوت استفاده کرده و در بستری پژوهشی و علمی و در قالب پژوهشی تطبیقی به تحلیل این داستان‌ها و روایات با نگاهی روایت‌شناسانه و ساختارگرا می‌پردازد. نویسنده با این نگاه، موضوع خوب و تازه‌ای را برای تحقیق انتخاب کرده است. همچنین گستردگی منابع تحقیق و البته نثر خوب علمی از دیگر وجوه مثبت این کتاب است.
مریم صالحی‌نیا
دکتر مریم صالحی‌نیا، استادیار و عضو هیات علمی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد است. از این استاد دانشگاه تاکنون بیش از 15 مقاله علمی در مجلات علمی و پژوهشی منتشر شده است. همچنین صالحی‌نیا استاد راهنما و مشاور 12 رساله کارشناسی ارشد و یک رساله دکتری بوده است. «قدسیت و ساختار: جستاری در روایت‌شناسی تطبیقی متون قدسی» رساله دکتری و اولین کتاب منتشر شده از این استاد دانشگاه است.
5- «زبان و جنسیت در رمان»
«زبان و جنسیت در رمان» عنوان کتابی از دکتر ملاحت نجفی عرب است که در آن به نقش زبان و جنسیت در رمان‌های فارسی با تکیه بر رمان‌های «سووشون»، «خانه ادریسی‌ها»، «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم»، «شوهر آهو خانم»، «شازده احتجاب» و«همسایه» پرداخته شده است. این کتاب را انتشارات علم و دانش منتشر و وارد بازار نشر کرده است.
در فصل اول کتاب «زبان و جنسیت در رمان» کلیاتی مانند زبان، انواع سبک‌های زبانی در فارسی، زبان‌شناسی جنسیتی، جنسیت، زبان و ادبیات زنانه، رمان، رمان‌نویسی در ایران و ... مطرح شده است. در فصل دوم نویسنده به معرفی نویسندگان مورد مطالعه (سیمین دانشور، غزاله علیزاده، زویا پیرزاد، علی محمد افغانی، هوشنگ گلشیری و احمد محمود) و آثارشان پرداخته است. اما نگارنده در فصل سوم و پایانی کتاب به بحث زبان و جنسیت در رمان‌های انتخاب شده می‌پردازد و آن را از دیدگاه نویسندگان زن و مرد و با توجه به متغیرهای تعریف شده در پژوهش، مورد بررسی قرار می‌دهد.
دکتر نجفی عرب در این کتاب با مطالعه دقیق دیالوگ‌های رد و بدل شده بین شخصیت‌های اصلی رمان‌ها و بررسی تفاوت‌های زبان زنان و مردان در بیان افکار و احساسات به تحلیل معیارهای زبان و جنسیت در آثار این نویسندگان پرداخته تا از رهگذر آن به تفاوت‌های بیانی و دیدگاهی زنان و مردان نویسنده و نوع نگاه‌شان به زن، زبان و جنسیت بپردازد.
تقسیم رمان‌ها به دو بخش «زن‌نگاشته» و «مردنگاشته» هم انتخاب درست و معقولی بوده، چون از این طریق نتیجه‌گیری دقیق‌تر صورت می‌گیرد و تفاوت‌های زبانی و نوع نگاه و استنتاج نویسندگان زن و مرد به موضوع جنسیت به خوبی آشکار می‌شود.
اما چیزی که به نوعی کتاب را به نظر تا حدی ناتمام جلوه می‌دهد، نداشتن نتیجه‌گیری درست و مبتنی بر روش است.
ملاحت نجفی عرب
دکتر ملاحت نجفی عرب، فارغ‌التحصیل زبان و ادبیات فارسی است و این کتاب، اولین تجربه مکتوب او به حساب می‌آید که نتیجه پایان‌نامه اوست. از نجفی عرب کتاب دیگری منتشر نشده، اما مقالات علمی و پژوهشی‌ای با همین موضوع و مبنا از او در مجلات علمی منتشر شده است.
نظر شما