محمدکاظم ملک التجار، پدر وی از راه تجارت و املاک وسیعی که در خراسان خریده بود، ثروت فراوانی برای فرزندانش به ارث گذاشت و این اساس ثروت حاج حسین ملک بود. او دستیاری پدرش در اداره املاک خراسان را برعهده داشت و نخستین بارقه‌های علاقه حاج حسین ملک به فرهنگ در سفری که همراه پدر به مشهد رفت، بسته شد. در آن‌جا به راهنمایی یکی از دوستان پدر با برخی نفایس حرم مطهر رضوی آشنا شد و چندی بعد وقتی در نیشابور نسخه‌ای از دیوان «ابن یمین فریومدی (سده ششم)» را به‌دست آورد، فکر بنیاد یک کتابخانه بزرگ به ذهنش خطور کرد. در این زمان ۲۸ ساله بود.
کتابخانه‌ای که وی از حدود سال ۱۲۷۸ خورشیدی فراهم آورد، ابتدا در مشهد و سپس به خانه پدری‌اش در بازار بین‌الحرمین تهران منتقل شد تا در اختیار اهل فضل و دانش قرار گیرد. این مکان در سال ۱۳۱۶ وقف آستان مقدس امام رضا (ع) شد. حاج حسین ملک املاک و مستغلات زیادی را در تهران و خراسان وقف امور خیریه و عام‌المنفعه کرده و بدین ترتیب در جایگاه بزرگ‌ترین واقف تاریخ معاصر ایران قرار گرفت.
حاج حسین‌آقا ملک سرانجام چهارم مردادماه سال ۱۳۵۱ در سن ۱۰۱ سالگی در تهران درگذشت. او را پس از وفات به مشهد منتقل کردند و در غرفه شرقی دارالحفاظ حرم مطهر رضوی در نزدیکی پدرش به خاک سپردند.
♦ گنجینه‌ای درخشان از تاریخ، هنر و تمدن ایرانی-اسلامی
کتابخانه ملی ملک با داشتن ۱۹ هزار عنوان نسخه خطی نادر و نفیس، یکی از شش گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران است. این کتابخانه دارای حدود ۷۰ هزار کتاب چاپی، سه هزار و 400 نسخه چاپ سنگی و ۵۴۸ عنوان نشریه ادواری در چهار هزار مجلد است. از قدیمی‌ترین کتاب‌های خطی این کتابخانه می‌توان به «ثمره بطلمیوس» مربوط به ۳۷۱ هجری قمری و «فوزالاصغر» از علی‌ابن مسکویه (410 هجری قمری) اشاره کرد.
در این گنجینه ارزشمند بیش از صدها نسخه خطی و نفیس قرآن کریم و صدها عنوان کتاب‌های ادعیه و آثاری با موضوعات مذهبی و عرفانی به چشم می‌خورد. قرآن «بایسنقری»، قرآن «ارسنجانی» و قرآن با خط منسوب به امام حسن مجتبی (ع) از جمله نفایس این مجموعه به‌شمار می‌روند.
در ادامه گلچینی از صدها قرآن و کتاب‌های ادعیه خطی موجود در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به مناسبت چهل و چهارمین سالگرد درگذشت حاج حسین آقا ملک به علاقه‌مندان این حوزه معرفی شده است.
♦ قرآن‌های نفیس در موقوفه امام رضا (ع)
• «قرآن/ کاتب: محمدشفيع بن علی عسکر ارسنجانی، نويسنده ترجمه‌ها: علی‌نقی شيرازی بن ميرزا يوسف مذهب‌باشی، عربی - فارسی؛ نسخ مشکول. ترجمه فارسی بين سطور نستعليق شنگرف، سال ۱۳۱۵ قرن ۱۴ هجری قمری.»
يادداشت پشت صفحه خاتمه به خط مظفرالدين شاه: «هو الله تعالی شانه العزيز. از آنجائی که ما کمال مرحمت را نسبت به ميرزا علی اصغرخان صدراعظم داريم، حقيقت او هم از جان گذشته خدمت می‌کند لهذا اين کلام مجيد را به يادگار باد مرحمت فرموديم فی شهر رمضان المبارک ۱۳۱۶.»
• «قرآن مجيد/ رقم محمدابراهيم (قمی)؛ نسخ، سال ۱۰۹۴ قرن ۱۲ هجری قمری.»
«خاتمه الکتاب بخط شکسته نستعليق کاتب، در پشت ورق آخر مستطيل مذهبی بخط نستعليق خوش عباس ميرزا نوشته شده است: اين مصحف شريف را کوچک خان ولد کلبعلی بيک دنبلی با کمال رغبت منتقل بما نمود، ما هم به فرزندی بهرام ميرزا بخشيديم. مال مختص او است. شهر رجب سنه ۱۲۴۲.»
• «قرآن/ کاتب: محمدشفيع‌بن محمدعلی تبريزی؛ نسخ مشکول. ترجمه زير سطور به شکسته نستعليق شنگرف، سال ۱۲۴۶ قرن ۱۳ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ خط حسين‌بن علی عسکر ارسنجانی؛ نسخ، سال ۱۲۸۵ قرن ۱۴ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ بخط محمد تقی بن محمد علي اصفهانی، عربی؛ نسخ، ترقيمه و کتيبه‌ها به خط رقاع، سال ۱۲۵۲ قرن ۱۴ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد؛ نسخ معرب مايل به کوفی، قرن ۵ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ رقم ياقوت مستعصمی؛ نسخ، سال ۶۸۰ قرن ۸ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ حواشی قراآت سبع و اصلاح متن بخط علی بن سلطان محمد هروی قاری؛ نستعليق معرب، سال ۹۹۵ قرن ۱۱ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ رقم مير محمدتقی ابن محسن الحسينی الشيرازی؛ نسخ، سال ۱۲۱۲ قرن ۱۳ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ بخط علاءالدين بن محمدالحافظ التبريزی، عربی؛ نسخ و ريحان، سال ۹۶۴ قرن ۱۱ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ خط منسوب به امام حسن مجتبی (ع)، عربی؛ کوفی متحول، درجه ۲.»
• «قرآن مجيد/ کاتب زين‌العابدين السلطانی ملقب به اشرف‌الکتاب اصفهانی فتح‌الله نقاش‌باشی؛ نسخ، سال ۱۲۵۴ قرن ۱۴ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ خط حسين‌بن علی عسکر ارسنجانی؛ نسخ، سال ۱۲۸۵ قرن ۱۴ هجری قمری.»
• «قرآن مجيد/ رقم روی جلد نسخه عمل ابوالقاسم الموسوی الحسينی سنه ۱۲۳۸؛ نسخ، قرن ۱۰ هجری قمری.»
• «قرآن کريم/ کاتب متن لطف‌الله نيريزی کاتب ترجمه محمدعلی تبريزی، عربی- فارسی؛ نسخ مشکول، سال ۱۲۸۰ -۱۲۷۹ قرن ۱۴ هجری قمری.»
♦ ادعیه و کتاب‌های قرآنی و عرفانی
• «خواص آيات قرآن (يا) ترجمه الدرالنظيم/ احمدبن محمد تنکابنی طبسی؛ نسخ، قرن ۱۳هجری قمری.»
• «رساله در تجويد قرآن به قرائت عاصم (عربی)؛ نسخ و نستعليق، سال ۹۷۸،۹۶۶ قرن ۱۱ هجری قمری.»
• «تفأل و استخاره با قرآن/ بخط ابوالقاسم وفا،؛ شکسته نستعليق، قرن۱۳هجری قمری.»
• «الواح و ادعيه بهائی، فارسی؛ نسخ و شکسته نستعليق، سال ۱۲۸۵تا۱۳۲۲ قرن ۱۴ هجری قمری.»
• «انيس‌العابدين/ تاليف محمدبن محمد طبيب؛ خط علی بن احمد، سال ۹۷۹ قرن ۱۱ هجری قمری.»
• «شرح دعاء السمات/ از محمدتقی بن محمد مقيم سمنانی؛ نسخ، قرن ۱۲ هجری قمری.»
• «زاد المعاد/ از محمدباقر بن محمدتقی مجلسی؛ نسخ، سال ۱۲۳۳ قرن ۱۳ هجری قمری.»
• «شرح صحيفه سجاديه/ از مير هاشم مجاز با خط و مهر محمدکاظم بن لطفعلی؛ نسخ، قرن ۱۳،۱۲ هجری قمری.»
• «کنزالذهب/ از محمدبن محمد حسن مدرس مشهدی طوسی؛ نسخ، ۱۲۴۸ق.»
• «شرح دعاءالصباح/ حاج ملاهادی سبزواری به خط محمد سبزواری؛ نسخ، سال ۱۲۷۴ قرن ۱۴ هجری قمری.»
• «شرح دعای چهل اسم و خواص آنها/ روايت از شيخ شهاب‌الدين مقتول، فارسی؛ نسخ و نستعليق، سال ۱۰۶۶ قرن ۱۲ هجری قمری.»
• «دعاهايی برای درمان دردها/ محمدشريف؛ نستعليق، سال ۱۱۶۱-۱۰۴۱ قرن ۱۱ هجری قمری.»
• «مخزن‌الخزائن/ از محمدمؤمن بن فتح‌الله بن کاظم طبيب تبريزی؛ شکسته نستعليق، ۱۱۹۹ق.»
• «کنز الاحباب/ از زين‌العابدين بن قاسم رمال اصفهانی به خط صدرالدين محمد موسوی؛ شکسته نستعليق، قرن ۱۲ هجری قمری.»
• «انيس الصالحين/ تاليف الامير معزالدين محمد بن ابی الحسن الموسوی المشهدی؛ نسخ، قرن ۱۱ هجری قمری.»
• «الاقبال بالاعمال الحسنة فيما يعمل مرة في السنة/ تاليف رضي‌الدين ابوالقاسم علی بن طاوس خط ملامحمد شفيع؛ نسخ معرب (روز جمعه ۴ صفر)، سال ۱۰۹۱ قرن ۱۲ هجری قمری.»
• «الاربعون حديثا/ تاليف ابن‌زهرة سيد محی‌الدين ابوحامد محمد بن عبدالله بن علی زهره حسينی ابن اخی السيد ابی‌المکارم حمزة بن زهرة خط حسين بن سعيد بن موسی بن حميد مدنی؛ نسخ، قرن ۸ هجری قمری.»
• «آداب عباسی(تبريزی)/ ترجمه مفتاح الفلاح بقلم صدرالدين محمد تبريزی، فارسی؛ نسخ، قرن ۱۱ هجری قمری.»
• «انوار جليه در کشف اسرار حقايق علويه/ تاليف ملا عبدالله مدرس زنوزی تبريزی، فارسی؛ نستعليق مصنف، سال ۱۲۴۷ قرن ۱۳ هجری قمری.»
• «بحر المعارف (اشکوری)/ تاليف محمد بن محمد اشکوری، فارسی؛ نستعليق، سال ۱۲۸۸ قرن ۱۴ هجری قمری.»
• «تحفة الزائر/ تاليف محمد باقر بن محمدتقی مجلسی بخط عسکری الجنابدی الخراسانی يا عسکری گنابادی، فارسی؛ نسخ، سال ۱۰۸۸ قرن ۱۲ هجری قمری.»
• «تحفة شاهيه عباسيه در شرح رساله رضويه/ محمدنصير بن قاضی بن کاشف‌الدين محمد اليزدی، فارسی؛ نسخ، سال ۱۱۰۱ قرن ۱۲ هجری قمری.»
• «حرز امام جعفر صادق/ منسوب به امام جعفر صادق، فارسی؛ نسخ و شکسته نستعليق، قرن ۱۳ هجری قمری.»
• «ترجمه مهج الدعوات و منهج الغايات/ تاليف سيد طاووس، فارسی؛ نسخ و نستعليق، قرن ۱۲ هجری قمری.»
• «ترجمه طرايف/ تاليف ابن طاووس ترجمه علی بن حسن زواری، فارسی؛ نستعليق، قرن ۱۰ هجری قمری.»
• «تقويم الايمان/ تاليف حسين اردبيلی استرآبادی بخط حسين اردبيلی، فارسی؛ نستعليق، سال ۱۰۴۹ قرن ۱۱ هجری قمری.»
• «جامع الفوائد/ تاليف عبدالکريم بن محمدهادی الحسينی المرعشی الشوشتری، فارسی؛ نسخ، قرن ۱۳ هجری قمری.»
• «ربيع‌الاسابيع/ تاليف محمدباقربن محمدتقی مجلسی بخط محمدمحسن اصفهانی؛ نسخ، سال ۱۱۴۲ قرن ۱۲ هجری قمری.»
نظرات